Tíminn - 28.03.1976, Blaðsíða 20

Þessi fallegi hestur hét Skörungur, og Kristján telur hann íneð beztu
hestum sinum. Liklega hafa þeir verið að spjalla eitthvað saman, vin-
irnir, áður en Ijósmyndarinn kom og truflaði þá.
var fæddur á Úlfsbæ, en móðir
min, Hólmfriður Sigurðardóttir,
var fædd á Daðastöðum I Reykja-
dal. Þau bjuggu allan sinn búskap
áÚlfsbæ,ogeignuðustfjóra sonu.
Elzti drengurinn dó áður en hann
varð ársgamall, en hinir þrir
komust allir til aldurs. Elztur
þeirra, sem lifðu, var Sigurður
Lúther, sem lengi bjó á Fosshóli,
sem margir kannast við, næstur
er Jón Vigfússon, sem bjó á Úlfs-
bæ, en er nú fluttur tíl Akureyrar
fyrir mörgum árum, og svo ég,
yngstur.
Þingeyskri menningu hefur
lengi verið við brugðið, og ekki að
ástæðulausu. Var ekki mikið
menningarlif i kringum þig á
upp vaxtarárunum ?
— Satt áð segja held ég að
menningarlif hafi verið ótrúlega
mikið i sýslunni yf irleitt. Hjá okk-
ur I Bárðardalnum var ágætt
bókasafn, sem var mjög mikið
notað. Ekki mun það alltaf hafa
verið á sama bænum, en ég held
ég muni það rétt, að siöustu árin
sem ég var heima, hafi það verið
á Arndisarstöðum.
Skemmtanir voru tiltölulega
fátiðar, en þó hittust menn og
gerðu sér dagamun með ýmsum
hætti. Ungmennafélagið Viðir
starfaði þar i dalnum og hélt uppi
félagslifi. Asumrin var alltaf far-
ið i Vaglaskóg, þegar haldnar
voru skemmtanir þar.
— Attir þú kost á skólagöngu á
unglingsárum þinum?
— Barnaskóli var i sveitinni, og
þar varégaðsjálfsögðu, en þegar
honum sleppti, fór ég á unglinga-
skóla á Breiðumýri til Arnórs
Sigurjónssonar og var þar einn
vetur frá áramótum og fram úr.
Seinna, þegar búið var að byggja
Laugaskóla, var ég þar hjá Arn-
óri og fleiri ágætum kennurum,
eins og til dæmis Konráði
Erlendssyni. Þar nam ég bæði
bóklegar greinar og smlðar, sem
ég var snemma hneigður fyrir.
Þessa vetur, sem ég var I
Reykjadalnum, kynntist ég fé-
lagsllfinuþar, tókheilmikinn þátt
I því, og minnist þess tima alltaf
siðan með mikilli ánægju, enda
eignaðist ég þá marga góða og
skemmtilega félaga.
— Manst þú ekki eftir sér-
kennilegum mönnum og girnileg-
um til fróðleiks —og þar á ég alls
ekki við þá manngerð, sem sumir
kalla kynlega kvisti?
— Það var mikið til af mönn-
um, sem voru sjófróðir og stál-
minnugir, svo unun var á þá að
hlýða. Og þessminnist ég, aö fað-
ir minn fékk alltaf bónda nokk-
urn, Harald Ulugason I Heiöar-
seli, til þess að koma, að minnsta
kosti einu sinni á hverjum vetri,
til þess aö kveða rimur fyrir sig
og heimafólk sitt. Þessi siður
hélztallt fram undir það að ég fór
að heiman, árið 1926.
Ég minnist lika Baldvins frá
Viðaseli, Baldvins skálda, sem
kallaður var. Hann kom oft heim
til foreldra minna, og ég man
hann vel. Baldvin var dálítið öðru
visi en fjöldinn, en hann var
greindur og ágætlega hagmæltur.
Hagmælska var mjög almenn á
æskustöðvum minum, þegar ég
var að alast upp. Á flestum bæj-
um voru menn, sem gátu ort, og
sumir lausavisnasmiðirnir voru
frábærir; enda lögðu þeir mikla
rækt við þá iþrótt.
— Viltu ekki fara með eitthvað
af þessari framleiðslu?
— Æ, nei, ekki svona i blaða-
viðtali. Þaðgæti misskilizt, — og
svo er ég lika búinn að gleyma
sumu sem ég lærði i æsku. Ég vil
heldur láta ógert að kenna mönn-
um visur og eiga á hættu að fara
skakkt með þær.
Áður var verzlað á
Akureyri og allt flutt á
klökkum
— Nú mun úlfsbær vera
skammt frá Goðafossi. Var ekki
Hérer Kristján með gæðinga sina tvo, hvorn öðrum glæsiiegri. Ilestur-
inn, sem Kristján situr á, heitir hvorki meira né minna en Öðlingur, en
sá stjörnótti heitir Stjarni.
við vorum að leggja af stað,
spurðu bændurnir nafna minn og
frænda, hvort hann vildi vera
fararstjóri suður að Laxamýri.
Hann svaraði stutt og laggott:
,,Já, með því skilyrði, að þið
smakkið ekki á vini, fyrr en þið
komið suður á Laxamýrarleiti.”
Þessu játuðu allir, og efndu vel.
— Varekki isinn á Laxá stund-
um ótryggur, ekki sizt á þvi
svæði, sem leiðir ykkar lágu aðal-
lega um?
— Jú.þaðeralvegrétt. Þar eru
kaldavermsl, sem gera isinn ó-
tryggan. Einu sinni várö okkur
lika hált á þvi. Það var undir lok
fyrra striðsins 1914—’18. Við vor-
um að fara yfir Laxána, og misst-
um þá hest og sleða niður um is-
inn. A sleðanum var strásykurs-
poki, en slik vara taldist til mun-
aðar á þeim misserum. Það vildi
okkur til happs, að á öðrum sleöa
var þvottabali, og nú var strá-
sykrinum hellt i hann, og pokinn
að lokum bundinn kyrfilega yfir.
Þetta reyndist að lokum ágætur
molasykur, — eftir að hafa renn-
blotnað, runnið i harða og þykka
hellu i balanum, og verið að sið-
ustu brotinn upp og brytjaður nið-
ur. En’ vitanlega kom ekki til
mála að fleygja sykrinum á þess-
um skömmtunartimum.
fljót, þegar ég reið það, einu sinni
sem oftar, einmitt á þessum
skjótta hesti. Mjóna litla á ég þó
enn eftir, og ég segi eins og er, að
ég þori varla að taka hann út úr
skápnum þar sem hann liggur.
Ég vil ógjarna eyðileggja síðasta
hlutinn sem ég á úr eigu móður-
bróður mins, þótt það sé aðeins
litill vasapeli.
Hef átt hesta i Reykja-
vik siðan árið 1937
— Er það ekki rétt, sem mér
hefur verið sagt, aö þú hafir oft
verið dómari á hestamannamót-
um?
— Það er nú dálitiö ofsagt. Ég
hef ekki oft verið dómari, þótt
nokkrum sinnum hafi það komið
fyrir aö visu. Hins vegar hef ég
mjög oft verið svokallaður ,,ræs-
ir”. Ég tók við þvi starfi hjá Fák
i Reykjavik árið 1939, og hélt þvi
nokkurn veginn óslitið fram yfir
1965. Þaö er langur timi, enda er
ég búinn að sjá margan glæsileg-
Framhald á bls. 23
„Láttu mig aldrei sjá,
að þú haldið þér i hnakk-
nefið”
— Grun hef ég um það,
Kristján, að þú hafir átt mikið
saman við hesta að sælda um
dagana, og ekki einungis i sleða-
ferðum.
— Já, ekki get ég neitað þvi.
Kynni min af hestum eru nokkurn
veginn jafnlöng ævi minni, eins
og algengast hefur verið um is-
lenzk sveitabörn frá upphafi vega
og fram á seinústu ár, þegar
dráttarvélar urðu allt i einu þarf-
ari þjónar en hestar. Heima hjá
mér voru alltaf góðhestar, frá þvi
að ég man fyrst eftir mér. Móður-
bröðir minn, Kristján Sigurðsson
var mikill hestamaður, hestelsk-
ur með afbrigöum og tamninga-
maður ágætur. Fyrstu kynni min
af hrossum má rekja til þessa.
Kristján átti rauðskjótta hryssu,
afbragðshross og fjörháa mjög.
Þá man ég fyrst eftir mér á hest-
baki, að ég sat á lendinni á þeirri
skjóttu fyrir aftan frænda minn.
— Siðar, — ég mun þá hafa verið
sjö ára, — stóð til, að við færum
niður að Glaumbæ i Reykjadal til
föðurbróður mins, bræður minir
ogég, og einhver fleiri ungmenni.
Þá kom Kristján frændi minn að
máli við mig og sagði: „Heyrðu,
nafni, ég ætla að lána þér þá
skjóttu”. Ég varð harla glaður,
en hafði þó vit á að segja: „Held-
urðu að ég ráði nokkuð við
hana?” Það sagði Kristján að
ekki skipti neinu máli, en baðmig
þess lengstra oröa að lána engum
Skjónu, þótt ég réði ekki við hana
sjálfur. Og hann bætti við, þegar
hann hafði lagt á hryssuna og
stytt I fstöðunum fyrir mig:
„Láttu mig aldrei sjá það, nafni,
að þú haldir þér I hnakknefið.”
Þetta lét ég mér að kenningu
verða, og ég minnist þess ekki að
ég hafi nokkru sinni eftir þetta
gripið i hnakknef til þess að halda
mér.
— Hvenær eignaðist þú svo
þinn fyrsta hest?
— Kristján móðurbróðir minn
dó á afmælisdaginn minn, þegar
ég varð fjórtán ára. Ég erfði eftir
hann rauðskjóttan fola tvævetr-
an, sömuleiðis hnakk, beizli,
svipu og brennivinspela, — vasa-
pela, mjög sérkennilegan i lögun,
Hann mjókkar niður til botnsins
og getur þvi ekki staðið, heldur
verður hann alltaf að liggja á
hliðinni. Timans tönn hefur unnið
á þessum hlutum eins og öðru.
Hnakkur og beizli eru löngu ónýt,
ogsvipuna missti ég i Skjálfanda-
MAÐUR ER NEFNDUR Kristján
Vigfússon. Hann er Þingeyingur
að uppruna, en hefur lengi átt
heima i Reykjavik, þar sem hann
hefur lagt gjörva hönd á margt og
leyst vanda margra, sem á fund
hans hafa leitað. Þegar skæri
sljóvgast, eða sagir banghagra
manna bita ekki lengur, er gott að
leita til Kristjáns, þvi að hann
hefúr um langt árabil lagt stund á
að brýna svo deigt járn aö þaö
biti, — I bókstaflegri merkingu
þeirra oröa. — Svo öllu rósamáli
sé sleppt, þá er það Kristján i
Skerpi, sem hér er rætt við. En til
þess að fyrirbyggja hugsanlegan
misskilning, og enn fremur til
þess að hræða ekki háttvirta les-
endur að óþörfu, þá skal það tekið
fram strax I upphafi, að orðræða
okkar mun að minnstum hluta til
fjalla um eggjárn.
í skauti þingeyskrar
menningar .
— Fyrst iangar mig aö spyrja
þig, Kristján: Er langt siðan þú
fluttist hingað til Reykjavíkur?
— Það er hálf öld og rösklega
einum mánuði betur. Ég kom
hingað til þess að setjast hér að
fyrsta dag febrúarmánaðar fyrir
réttum fimmtiu árum.
— Hvar i Þingeyjarsýslu hafðir
þú verið?
— Ég fæddist I þennan heim 3.
ágúst 1904 á Úlfsbæ i Bárðardal.
Faðir minn, Vigfús Kristjánsson,
(löinul mynd af Kristjáni Sigurðssyni. móðurbróðtir og uafiia
Kristjáns, sem rætt er við i þessari grein. Ilér situr Kristján á skjóttri
liryssu, afburðagóðri, sem ininnzt er á i samtalinu við Kristján Vigfús-
son.
Iliifuð Skörungs. Hverjunt detta ekki i hug orð Einars Benediktssonar:
„Hesturinn, skaparans ineistaramynd....."
TÍMINN
Sunnudagur 28, marz 1976
Sunnudagur 28. marz 1976
TÍMINN
EFTIR FIMMTIU ARA DVOL
í Akrahreppi, kvaðst Bólu-Hjálmar myndu deyja
sökum illrar meðferðar. Kristján Vigfússon
hefur allt aðra sögu að segja um hálfrar aldar
dvöl sína í Reykjavík
Kristján Vigfússon á verkstæðinu sinu. Þar eru ntörg tæki og góð, þótt aðeins litill hluti þeirra sjáist á inyndinni.
erfitt um aðdrætti hjá ykkur, sem
bjugguð þetta langt inni i landi?
— Jú, sérstaklega fyrr á árum,
þegar ég var barn og unglingur.
Þaö var allt flutt heim á klökkum,
frá Akureyri og Svalbarðseyri.
Á þeim tima var verzlunin miklu
fremúr við Eyjafjörð en Húsavik,
þótt leiðin væri löng. En þegar
kom akfær vegur til Húsavikur,
snerist þetta við, þá var aöallega
verzlað þar. Svo var byggt slátur-
hús á Breiðumýri og þá ger-
breyttist allt. Þá var sláturfé allt-
af rekið þangað. Ég vann þar við
slöktun eitt haust, en auk þess
vann ég lengi að staðaldri við að
flytja afurðir frá sláturhúsinu á
Breiðumýri á hestvögnum til
Húsavikur. Þaö var gifurlega
mikið verk og seinlegt, þvi að
leiðin er löng, þegar silazt er á-
fram með þunghlaðna hestvagna.
Oftast varföðurbfóðir minn, Jón I
Glaumbæ, með mér, en hann var
frægur ferðamaður, Við vorum á
ferðinni alla daga, annan daginn
til Húsavikur, og hinn daginn
heim.
— Voru ekki lestaferðirnar til
Akureyrar af lagðar fyrr en svo,
að þær kæmu nokkru sinni I þinn
hlut?
— Nei, siður en svo. Ég fór oft
slikar ferðir, en ég veit ekki,
hvort við eigum að kalla það
lestaferðir, þvi að lestin var ekki
löng. Hins vegar er þetta að þvi
leyti rétt, að allt var flutt á klyfja-
hestum. Viðfórum oft á veturna
með einn hest eða fleiri undir
rjúpum og lögðum þær inn á
Akureyri. En verulegur þunga-
flutningur var ekki mikiö sóttur
til Akureyrar, eftir að ég fór aö
taka þátt i störfum fullorðna
fólksins.
Sleðaferðir til Húsavik-
ur voru oft fjölmennar
og skemmtilegar
— Fóruö þið þá ekki meö hest
og sleöa til Akureyrar?
— Nei, aldrei yfir Vaðlaheiði,
það var ekki talið fært. Aftur á
móti fórum við oft með sleða til
Húsavikur, og var þá oftast farið
norður Köldukinn, svo eftir Sjálf-
andafljóti út hjá Sandi, og þar
þvert yfir að Laxamýri. Stundum
var lika farið yfir Fljótsheiði, nið-
ur í Reykjadal og norður eftir
honum unz komið var að Laxá, og
farið eftir isunum á henni á með-
an til entist.
— Var ekki sæmilega gott að
fara þetta meðhest og sleða, hvor
leiðin sem valin var?
— Það var yfirleitt ekki farið,
nema að færi væri heldur gott.
Þegar hlákur höfðu gengið varð
oft gott færi á eftir, þvi að sjaldan
auðnast svo algerlega, að ekki
séu svell i dældum og hjarnskafl-
ar undir höllum, og oft voru mýr-
arnar ein spegilgljá, þegar hlák-
an var um garð gengin. — Já, ég
man oft eftir þeim I kaupstað
samtimis, Mývetningum, Bárð-
dælingum, Reykdælum og Kinn-
Timamynd Róbert
ungum. Þá var oft þröngt á þingi
fyrir framan kaupfélagiö, — sleði
við sleða og maður við mann,
hver að huga að sinum föggum.
— Urðu ekki stundum ævintýr i
þessum ferðum?
— Mér er einna minnisstæðast
fyrsta sleðaferðin min til Húsa-
vikur, ég var þá ekki nema ellefu
ára og hafði verið látinn fara með
móðurbróður mlnum. Goðafoss
var þá staddur á Húsavik i fyrstu
ferð sinni þangað, og fullorðnu
mennirnir i föruneyti okkar fóru
um borð, ef til vill til þess að
skoða nýja skipið, en liklega þó
öllu fremur til þess að ná sér i ein-
hverja brjóstbirtu. — Ég efast um
aö mér hafi i annan tima fundizt
ég vera nær þvi að vera konungur
i riki minu, en þegar viö héldum
úr hlaði á Húsavik, áleiðis heim,
og ég var fremstur, sitjandi á
sleða, sem brúnum hesti var beitt
fyrir, en á eftir mér á milli
tuttugu og þrjátiu hestar og sleð-
ar I sporaslóð. Ég man, að þegar