Tíminn - 28.03.1976, Blaðsíða 19

Sunnudagur 28. marz 1976
TÍMINN
19
Ctgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulitrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steingrímur Gíslason. Ritstjórnarskrifstofur i Edduluis-
inu viö Lindargötu, slmar 18300 — 18306. Skrifstofur I
Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — aug-
lýsingaslmi 19523. Verð I iausasölu kr. 40.00. Áskriftar-
gjald kr. 800.00 á mánuði.
Blaðaprenth.L
„Eggjaði skýin
öfund svört"
Þessa dagana spennist verðlag upp i kjölfar
kjarasamninganna, sem gerðir voru fyrir
skemmstu. Láglaunafólk, sem vissulega var illa
sett fyrir samningana, sér nú ávinning sinn, fenginn
eftir hálfsmánaðarverkfall, hverfa að miklu leyti
vegna verðhækkananna. Kvörnin snýst eins og vita
mátti fyrirfram.
Þegar þannig er ástatt hljóta menn að svipast um
og ihuga, hvort ekki megi einhvers staðar létta það,
sem kalla má dauðan kostnað — draga úr útgjöld-
um heimilanna með betra og skynsamlegra fyrir-
komulagi en tiðkazt hefur. Sé það unnt, væri það al-
þýðu manna hagfelldara heldur en tilsvarandi
hækkun kaups um einhvern hundraðshluta, þar eð
þvi fylgdi raunverulega aukinn kaupmáttur
hverrar krónu, en ekki útþynning eins og reyndin
verður um beina kauphækkun, er orkár á svo ótal
marga kostnaðarliði i þjóðfélaginu.
Nú vill svo til, að samvinnumenn i höfuðborginni
hafa haft uppi ráðagerðir um mikilvæga nýbreytni i
verzlunarháttum, og lögð hefur verið fram áætlun,
sem ekki hefur verið vefengd og þaðan af siður
hrundið, er leiðir i ljós, að tiltækilegt er að lækka al-
mennt vöruverð um 6-10%. Hugmyndin var sú að
koma upp stórmarkaði svonefndum i nágrenni
Sundahafnar, reknum með fyllstu hagræðingu og
eins litlum tilkostnaði og við má koma.
Að óreyndu hefði mátt ætla, að þorri fólks fagnaði
þessu stórlega, og sérstaklega hefði sýnzt einboðið,
að borgarstjórnin, forsjá borgarbúa, tæki slikri
hugmynd tveim höndum.-Henni ber öllum öðrum
fremur að vilja hag Reykvikinga i einu og öllu, og
henni ætti að vera það sérstakt kappsmál að styðja
þann aðila, sem treystir sér til þess að lækka vöru-
verðið i borginni til muna.
En svo undarlega brá við, að meirihluti borgar-
stjórnarinnar beitti afli atkvæða til að bregða fæti
fyrir framkvæmd þessarar hugmyndar, sem átti að
verða þúsundum heimila til hagsbóta. Af annar-
legum hvötum neitaði hún samvinnumönnum um
þá aðstöðu, sem var forsenda þess,að þeir gætu
komið upp stórmarkaði, er lækkaði almennt vöru-
verð til muna. „Eggjaði skýin öfund svört”, var
einu sinni kveðið, þegar stjarna skein of glatt. Það
er engu likara en borgarstjórnarmeirihlutanum i
Reykjavik hafi ægt sú tilhugsun, ef samvinnu-
mönnum ætti að lánast að trufla verðbólguskrúfuna
með þvi að lækka vöruverð.
Það lætur að likum, að hér þykir mörgum súrt i
brotið. Ófáir vilja ekki una þessari furðulegu og
óþjóðhollu valdbeitingu borgarstjórnarmeiri-
hlutans. Fólk vill fá sinn vörumarkað i húsakynnum
Sambands islenzkra samvinnufélaga við Elliðavog
með þeim vonum, studdum glöggum röksemdum,
sem enginn hefur hnekkt, um hagkvæmari viðskipti
en áður. Það vill fá að njóta þeirrar hagkvæmni,
sem skynsamlegt fyrirkomulag getur haft i för með
sér.
Af þessum sökum eru nú uppi þær raddir að
hleypa af stokkunum söfnun undirskrifta meðal
alþýðu manna i Reykjavik og freista þess að rjúfa^
með þeim hætti þá skjaldborg, sem borgarstjórnar-
meirihlutinn hefur slegið um hærra verðlag en
nauðsynlegt er. Húsmæðurnar, sem vita bezt, hvað
krónan gerist nú vanmáttugur kaupeyrir, munu
áreiðanlega skilja nauðsyn þess að gera matarpen-
ingana dálitið drýgri. Og ekki þær einar, heldur
þorri borgarbúa. — JH
Forkosningarnar í Bandaríkjunum:
Áróðursmeistararnir hafa
mikið að segja um úrslit
Eitt sinn var sagt, að bak við
hvert stórmenni væri kona og
þá jafnframt látið að liggja, að
þeirri konu væri velgengni
mannsins ekki siður að þakka
en honum og hæfileikum hans.
Þær hugsuðu ekki aðeins um
stórmennin og ýttu þeim
áfram út i hringiðu stjórnmála
og landvinninga, heldur aug-
lýstu þá kynntu og væru i einu
og öllu sem áróðursmeistarar
af fyrsta flokki.
Nú er þetta nokkuð breytt og
þótt ekki sé ástæða til að gera
litið úr hlut kvenna að vel-
gengni karlmanna, þá hafa
aðrir tekið sæti áróðursmeist-
arans.
t forkosningum þeim, sem
nú standa yfir i Bandarikjun-
um, þar sem keppt er um út-
nefningu tveggja helztu
stjórnmálaflokkanna til for-
setaframboðs, leika áróðurs-
meistarar þessir stór hlutverk
og viðamikil, enda getur gengi
frambjóðenda oltið á þvi,
hvernig þeir inna sin störf af
hendi.
Einkennandi dæmi um áhrif
og mikilvægi áróðursmeistar-
anna getur að lita i forkosn-
ingaferli Ford Bandarikjafor-
seta nú á undanförnum vikum.
Þar má sjá hvernig skipulagn-
ing, þekking á stjórnmála-
heimi hins almenna borgara
og, ef til vill ekki sizt miskunn-
arlaus notkun peninga til
auglýsingastarfsemi og kaupa
á starfskröftum, getur gjör-
breytt niðurstöðum einstakra
kosninga og horfunum i heild-
arbaráttunni.
t upphafi baráttunnar þótti
F'ord forseti ekki liklegur til
afreka i þessum forkosningum
og stuðningsmenn helzta and-
stæðings, hans, Ronald Rea-
gans, voru bjartsýnir á, að sig-
urinn yrði þeirra. Enda virtust
þeir hafa ástæðu til að lita
flokksþingið björtum augum,
þvi litil reisn var yfir Ford, og
baráttu hans i upphafi.
I fyrsta lagi gekk Ford ekki
vel i ræðustól framan af, hann
stamaði, hik sást á honum við
og við, og hann var greinilega
taugaóstyrkur. Hann virtist
óviss um stöðu sina og þrátt
fyrir kosningaloforð þau, sem
hann i krafti embættis sins
getur borið kjósendum, virtist
hann stundum vantrúaður á
gengi sitt.
t öðru lagi átti Ford við að
glima vandamál i efnahagslifi
landsins, utanrikisstefna hans
hafði beðið nokkra hnekki og
skuggi hneykslismála hvildi
enn yfir forsetaembættinu.
Allt þetta, ásamt atriðum eins
og dularfullri heimsókn Nixon
fyrrverandi forseta, til Kina,
virtist gera forsetann óstyrk-
an og hafa slæm áhrif á gepgi
hans i forkosningum.
1 þriðja lagi var kosninga-
barátta hans að meira eða
minna leyti i molum, illa
skipulögð og viða fumkennd. t
sumum fylkjum höfðu ,,her-
sveitir” stuðningsmanna hans
valið sér til forystu menn sem
ekki þekktu nógu vel til kosn-
ingabaráttu, eða menn sem
ekki höfðu til að bera þá skipu-
lagsgáfu sem til þarf.
Það var þvi ekki að ástæðu-
lausu aðstuðningsmenn helzta
andstæðings Fords i forkosn-
ingunum, Ronald Reagans,
voru bjartsýnir á að þeim tæk-
ist að klekkja á forsetanum.
En þá kom þrennt forsetan-
um til bjargar. eða öllu heldur
tvennt, sem siðan skapaði
þriðja bjarghringinn.
Þar ber fyrst að telja skán-
andi horfur i efnahagslifi og
Spencer var sá þcirra félag-
anna, sem fyrr kom til starfa
fyrirFord og liefur hann unnið
að undirbúningi frá þvi siðast-
liðið haust.
Roberts kom siðar inn i spil-
ið, en það var liann sem á fá-
einum vikum gjörbvlti kosn-
ingabaráttu Fords i Florida og
tókst að draga sigur i land þar.
atvinnumálum Bandarikj-
anna, sem nokkuð slógu á
áróður gagnrýnenda forset-
ans. Áhrif þess eru augljós.
Annað kom til, sem liklega
hefur haft mun meiri áhrif á
gengi hans, en það var yfir-
taka tveggja af snjöllustu
áróðursmeisturum Banda-
rikjanna á kosningabarattu
hans. Á fáéinum vikum, þeim
siðustu fyrir fyrstu kosningarn
ar, gjörbyltu þessir tveir
menn allri kosningabaráttu
Fords, kaffærðu mótfram-
bjóðendur hans og lyftu
honum sjálfum upp úr meðal-
mennskunni.
Þessir tveir menn eru Stuart
Spencer og William Roberts,
sem báðir hafa sérhæft sig i
skipulagningu og framkvæmd
kosningabaráttu. eins og hún
er háð i Bandarikjunum.
Þeir Spencer og Roberts
eiga langan og litrikan feril að
baki sem stjórnmálalegir ráð-
gjafar. Þeir hittust fyrst þegar
þeir voru báðir i sjálfboða-
vinnu fyrir Repúblikanaflokk-
inn i Kaliforniu, uppgötvuðu
þá hæfileika sina til starfa af
þvi tagi og settu upp ,,ráð-
gjafafyrirtæki" fyrir stjórn-
málamenn.
Fljótlega skipuðu þeir sér i
fremstu röð slikra manna i
Bandarikjunum og unnu sér
orö sem harðir og ákveðnir at-
vinnumenn. til þjónustu reiðu-
búnir fyrir hæstbjóðenda inn-
an Repúblikanaflokksins.
Fyrir tiu árum. þegar Ron-
ald Reagan bauð sig fyrst
fram til rikisstjóraembættis.
réð hann þá Spencer og Ro-
berts til að sjá um kosninga-
baráttu sina og þeir komu
honum i embætti. Arið 1970
störfuðu þeir svo á ný fyrir
Reagan og fengu hann endur-
kjörinn, en hafa nú snúizt gegn
honum.
Þeir hafa séð um kosninga-
baráttu fyrir marga Repúbli-
kana á þessum árum, bæði i
kosningum til þings, rikis-
stjóraembætta, héðaðsstjórna
og annarra embætta, og oft
hefur sigur þeirra sem þeir
hafa starfað fyrir verið talinn
að miklu leyti þeim að þakka.
Nú eru þeir komnir i slaginn
um útnefningu til forsetaem-
bættis og hafa þar snúizt gegn
Reagan, enda mun hann ekki
hafa sýnt þeim það þakklæti
fyrir störf þeirra i kosningum
hans, sem þeir hafa ef til viil
átt skilið.
Þeir Spencer og Roberts
hafa áunnið sér orð fyrir að
vera nákvæmir og allt að þvi
smámunasamir skipuleggj-
endur. Allt það er varðar
kynningu á frambjóðanda
þeirra, hvert smáatriði bar-
áttunnar, allt frá umsjón með
sjónvarpsþáttum niður til
dreifingar á nælum með nafni
og mynd frambjóðandans, er
undir þeirra umsjá og þeir liða
ekkert annað en full og skil-
yrðislausa hlýðni.
Frambjóðandinn sjálfur
verður jafnvel að hlýða þeim
að vissu marki, taka fullt tillit
til ráðlegginga þeirra um
ræðuefni, svör við árásum
andstæðinganna, árásir á and-
stæðinga og svo framvegis.
Þegar þeir Spencer og
Roberts tóku við kosninga-
baráttu Ford, byrjuðu þeir i
nokkrum fylkjum á þvi að
skipta um yfirstjórn kosninga-
baráttunnar þar, eða öílu
heldur að hliðra veikum og
ráfandi yfirstjórnum til hlið-
ar, en setja sina menn i sæti
þeirra. Þessu næst fylgdi mik-
il aukning áróðurs, kannanir á
viðhorfum kjósenda i gegnum
sima og nákvæm skipulagning
á öllum atriðum baráttunnar
Þeir juku i flestum tilvikum
við launað starfslið stuðnings-
mannahópanna i fylkjunum og
settu i baráttuna hörku. sem
ekki hafði verið þar áður.
Árangurinn liggur nú fyrir.
Ford forseti, sem fyrir fáein-
um vikum var álitinn l'remur
veikburða — miðað við styrk
þann sem forsetaembættið
sjálft veitir i kosningum af
þessu tagi — stendur nú sem
tvfmælalaus sigurvegari i
þeim forkosninguni sem fariö
hafa fram.
Reagan aftur á móti hefur
orðið fyrir hverju áfallinu á •
fætur öðru og eftir kosningarn-
ar i Florida, var hann af
mörgum talinn úr sögunni.
Það hefur nú synt sig vera
rangt. þar sem siðustu fregnir
benda til þess að enn sé tölu-
verður töggur i honum, en
engu að siður hafa áróðurs-
meistararnir breytt stöðunni
mjög til hins betra fyrir Ford.
Þessir sigrar hafa svo einn-
ig rétt Ford forseta það sem
nefna má þriðja bjarghring-
inn. Þéir hafa stvrkt hann
sjálfan og trú hans á gengi
sitt. Hann stamar ekki lengur i
ræðum. hikar ekki og sýnir
ekki af sér taugaóstyrkleika.
Velgengnin hefur gefið honum
raunverulegan forsetasvip og
gert honum kleift að standa
framrni fyrir kjósendum og
flytja mál sitt af sannfæringu.
sem ef til vill skorti ofurlitið á
fram til þessa.