Tíminn - 28.03.1976, Blaðsíða 18

18
TÍMINN
Sunnudagur 28. marz 1976
Fátækleg lofgerð um meta-
morfósu íslenzkunnar
Menn og
Kartöflur
frá Mexi'kó
koma
eftir viku
■*« fit i
&<»*;»&*» >»* >,ý < íc»#» 1
fMÚf (« (,», ttíiy -tt iiif i
!»»**» «ku<i;:*

I f fl>%J
Fáein hjáipargögn Málblendifélagsins við metamorfósu islenzkuunar sem á gamla málinu útleggst myndbreyting. Vonandi cr myndefni
þannig valið, að hugsanlegar ákvarðanir um hlutdrægni fá ekki staðizt.
Málblendi-
félagið
Hér á dögunum varð blöðunum
tiðrætt um málmblendiverk-
smiðjuna, sem fyrirhuguð hefur
verið á Grundartanga i Skil-
mannahreppi. t einhverju þeirra
varð þá sú prentvilla, að taláð var
um málblendifélagið.
Nú teljast prentvillur i blöðum
ekki til slikra tiðinda, að menn
reki upp stór augu, þótt þeir sjái
slangur af þess konar rúsinum i
sinum daglega graut. Engum tið-
indum sætir, þótt stafur falli nið-
ur — allir eru orðnir vanir þvi,
sem verra er.
En einhvern veginn hefur þessi
prentvilla ekki farið fram hjá
fólki á sama hátt og aðrar — ekki
öllum að minnsta kosti. Orsökin
ersú að þetta er prentvilla, sem
hittir i mark. Þarna rak óviljandi
á fjörur timabært heiti — nafn-
gift, sem beðið hefur verið eftir og
hlaut að verða til eins og af sjálfu
sér, sambærileg við það, er Hall-
dór Laxness nefndi annað þjóð-
lifsfyrirbæri Jófriðarfélagið.
Einhvern veginn hefur þó farizt
fyrir fram að þessu, að festa þetta
ágæta nafn i sessi. Sjálfir hafa
þeir ritrófsmenn og málskrafs,
sem einboðið er, að hreppi skir-
teini upp á það, að þeir séu innstu
koppari búri i Málblendifélaginu,
ekki aðeins á ársgrundvelli,
heldur til frambúðar, leitt þetta
hjá sér, trúlega af eðlislægri hóg-
værö og litillæti. En þá getur lika
komiö til kasta hinna, sem ekki
eru tækir i hina nýju akademiu
þjóðtungunnar, að votta henni
virðingu sina i gervi hins þjón-
ustusamlega anda.
Endurfæðingin
mikla
1 helgri skrift er okkur tjáð, að
margar vistarverur séu i húsi
föður okkar. Eins er það i Mál-
blendifélaginu, að þar eru salar-
kynni margvisleg, og þó vfirleitt
hátt til loft í; og vitt til ve 'gja i
musteri þess, svo að háfieygir
andar geti notið sin, hvort heldur
þeir taka flugið i opnu nútimaljóði
eða kjósa sér annars konar tján-
ingu.
Heiðursbekk i heiðurssal skipa
þeir, sem helga sig háleitum list-
um og skilgreiningu á þeim i þágu
fákænnar alþýðunnar og er ekki
litils vert, að þvilikir fræðarar
séu i senn með þess konar rönt-
gen-augu, sem skynja lendur
'andrikisins fyllri skynjun en aðrir
menn, og hafi þó tiltækt það
tungutak, sem gerir flóknar út-
listanir auðskildar þeim, sem
börn eru i lögum. Þessa menn fá-
um við annað veifið að sjá og
heyra i sjónvarpi og útvarpi, og
hnitmiðaðar greinar þeirra lesum
viö i blöðum og timaritum. Þar er
allt útlægt gert, sem er óljóst og
þvoglulegt eöa hefðbundið og út-
þvælt. Þar streyma fram hinar
tærustu uppsprettulindir Mál-
blendiielagsins. Þar verðum við
vitni að upphafningu þessa forn-
fálega örbirgðarmáls útnesja-
fólks og afdalakarla, sem drott-
inn var svo harðbrjósta að láta
okkur fæðast til, og þar sjáum við
það endurfæöast og risa upp til
nýs óg auðugra lifs i skinandi
brúðkaupsklæðum lærdóms,
mannvits og frjálsrar fram-
þróunar undir blikandi stjörnu
þeirrar kenningar álitlegs hóps
hinna beztu málfræðinga, að
hvorki sé til rétt mál né rangt.
Við, sem nú tórum, erum svo
þrælheppin, þótt óverðskuldað
kunni að teljast, að verða vitni að
sjálfri metamorfósu islenzkunn-
ar, og geta sótt i hana uppbót á
smæö okkar og mannfæð hér á út-
skerinu og yfirleitt afsökun fyrir
þvi að vera til.
Parabólan
og hinar
bólurnar
Ekki er vert að þrugla meira á
máli haugbúanna, án þess að fá
að láni eitt hinna logskæru blysa
Málblendifélagsins. Fyrir valinu
verður leifturijós úr leikdómi frá
siðasta hausti. Hann getur þénað
sem dæmi þess, hve leiðsögu-
menn á menningarsviðinu geta
samtimis flogið hátt og skyggnzt
vitt of heima og þó verið skil-
merkilegir i orðum sinum, er þeir
miðla alþýðu af vizku sinni. Kafl-
inn er hnitmiðuð gegnumlýsing á
sjónleik á reykvisku sviði — les-
endurnir fá að stinga nefi i hand-
arkrika hins skyggna leikdómara
og sjá það, sem hann sér með
arnaraugum sinum:
„Allt um það eru dæmisagan,
parabólan, allegórian, táknakerf-
ið svo óljós og þvogluleg — þrátt
fyrir ágæt einstök atriði — að ég
finn þar ekki nema hefðbundna,
útþvælda slagara, engan sens,
hneigð eða meginhugsun i þeim
skilningi sem Chrétien de Troyes
gaf þessu orði á siðara hluta 12.
aldar, fyrstur Vesturálfumanna.
Oftar en ekki er þetta einungis
vaðall, þar sem sum skeyti hittu i
mark, en önnur hurfu út i busk-
ann ásamt, að sjálfsögðu, þeim
phallamanisku skirskotunum
sem engin leikrit virðast geta án
verið á þessu margþvælda
kvennaári. Að ráða i parabóluna
læt ég áhorfendum eftir, enda
samkvæmt viljayfirlýsingu höf-
undar”.
I fáum orðum sagt: Allt hlýtur
að liggja fólki i augum uppi eftir
svona lesningu, og er þvi þó til
dæmis sleppt hér, er segir um
„berlinska, piscatoriska tækni”.
Nema hvað leikdómarinn neitaði
sér um að stinga á ólukkans para-
bólunni og kanna i henni gröftinn,
svo að fáfrótt fólk hafi eitthvað til
þess að grufla i sjálft, sér til þjálf-
unar i fræðunum.
Traðarkots-
deildin
Náttúrlega fást ekki allir i Mál-
blendifélaginu við svona háfleyg-
ar skilgreiningar á göfugum list-
um. „Það liggur sem sagt Ijóst
fyrir”,að þetta er „alhliða” félag
—- og „jákvætt” þar að auki. Þar
er meira að segja sérstök Traðar-
kotsdeild, sem virðist sérstaklega
samvizkusöm i verkum sinum.
Hún kemur svo reglulega á fram-
færi i blöðunum alls konar fróð-
leik um traðir, að einna helzt sýn-
ist farið eftir strangri stundaskrá
eins og gerist i skólum, þar sem
stjórn er styrk og allt i föstum
skorðum.
Traða hefur að sönnu fyrr
heyrzt getið i sögu þjóðarinnar,
og voru þær viða á bæjum fyrir
daga vélaaldar, þar sem umhirða
var sæmileg. Heim slikar traðir
riðu gömlu karlarnir oft geyst á
glaðri stundu, svo að allir gætu
séð, að maður og hestur höfðu
nokkuð til brunns að bera. Nú eru
það aftur á móti „martraðir”,
sem snöfurmannlegir piltar úr
Traðarkotsdeild Málblendifé-
lagsins gera sér tiðförult um, og
nú siðast hafa þeir lika komið sér
upp „örtröðum”. Virðast „ör-
traðir” þessar einkum liggja að
búðum kaupmanna, þegar
verzlunaræði gripur mannskepn-
una, sem og að dyrum skattstof-
unnar, þegar i eindaga er fallið að
skila framtölum eða kærufrestur
er I þann veginn að renna út. Er
nú svo komið, að ekki má á milli
sjá, hvorar traðirnar eru „vin-
sælli” hjá Málblendifélaginu —
„martraðirnar” eða „örtraðirn-
ar”.
En vafalaust má staðhæfa, að
þeir séu á góðum vegi, er troða
þessar nýju traðir.
„AAilljarðir" og
millajarðir
Sumir Málblendifélagsmanna
eru gefnir fyrir tölvisi, og er slikt
sizt að lasta, nú þegar tölur hafa
tekið út mikinn vöxt eins og
annað, sem vel dafnar. Þessir
menn gera sér tiðrætt um „mill-
jarðir”. Þeirri nafngift má fáfrótt
fólk og ihaldssamt, sem bundið er
i báða skó af gömlum og úreltum
málvenjum, alls ekki blanda
fyrirvaralaust saman við milla-
jarðir, sem eru annað fyrirbæri,
þótt peningar komi við sögu i báð-
um tilvikum. „Milljarðir” eru i
stuttu máli sagt morð fjár, and-
virði fjöldamargra millajarða, og
um þess konar fúlgur fjalla einna
helzt „fésmálaráðherrar” i „fés-
málaráðuneytum” eða aðrir slik-
ir hundraðshöfðingjar.
Um „milljarðirnar” er þó það
að segja, að sú nafngift kann, þótt
undarlegt sé, að vera eins konar
óvitað afturhvarf til þeirrar sið-
venju, þegar eignir voru taldár i
fiskum og hundruðum, nema
hvað nú verður allt að vera
stærra i sniðum. Þess vegna er
mælieiningin ekki hundrað i ein-
um kotrassi, heldur samanlegt
verðmæti allra laxveiðijarða og
annarra milljarða á landinu.
Hin blæðandi
und
Sennilega er merkileg uppgötv-
un eins Reykjavikurblaðsins nú
fyrir skemmstu nátengd þessum
áhuga sumra Málblendifélags-
manna (meðlima væri þó liklega
huggulegra orð) á stærðfræðileg-
um efnum og endurnýjun heita á
þvi fræðisviði. Hér er átt
„reiknisár” Reykjavikurborgar,
sem kom i leitirnar i góulokin,
hvort sem það er nú einhvers kon-
ar atvinnusjúkdómur á tölvuöld
eða uppfallandi ákoma, sem að
þvi leyti kann að likjast krabba-
meini, að orsökin er torfundin.
En hvað sem um það er, þá
minnir þetta sár, sem virðist
kennt við einhvers konar reiknitól
eða reiknilist á vegum Reykja-
vikurborgar, sterklega á hina
frægu, blæðandi und Jónasar
Svafárs, morgun-sárið. Verður nú
trúlega rýnt i þetta „reiknisár” af
þeim mönnum Málblendifélags-
ins, sem bezt eru til þess fallnir,
krakað i það og krukkað, otað og
potað.
Kannski er það eitthvað i ætt
við parabóluna, sem leikdómar-
inn krufði ekki eða skar i — hver
veit?
Fleiri undur og
stórmerki
Ein er saga úr Kópavogi um
„klóakið, sem rennur út i sjó”. og
verður liklega helzt að visa þvi
máli til einna sérfræðinganna
enn. önnur sagan er um íyrir-
brigði eitt vestfirzkt — þá ný-
lundu, að „gæftir hamla ekki
veiðum” á fiskislóðum þess
landskjálka. Það mætti segja
manni að gömlu formennirhir á
Látrum og Bolungavikurmölum
hefðu rekið upp stór augu, ef önn-
ur eins undur hefðu gerzt um
þeirra dag. Og þannig mætti lengi
telja.
En við getum andað rólega.
Þetta verður allt „krufið til
mergjar”, eins og það heitir á ný-
máli akademiunnar og þess vita-
skuld gætt, að „ákvarðanatakan
verði tekin á réttum stað”, eins
og oft hefur verið brýnt fyrir
landslýðnum og itrekað nýlega i
prýðilegu útvarpserindi.
Lifi músatýfusinn
Þvi miður verður að láta hér
staðar numið, þótt harla fátt og
litið hafi verið tiundað af afrekum
Málblendifélagsins, sem án efa er
afkastamesta félag landsins, svo
að Slysavarnafélagið kemst ekki i
hálfkvist við það né heldur þau
önnur félög, sem blómlegust eru.
Það tekur örum framförum með
hverju misseri, iðni meðlimanna
er óbrigðul og þvi hefur stórum
vaxið fiskur um hrygg siðan hér
um árið er presturinn lét þess
getið i predikun sinni, hve var-
hugavert væri fyrir syndugt fólk
að fresta iðrun og yfirbót til þeirr-
ar stundar, er dauðinn seilist til
þess yfir rúmstokkinn: Þá væri
nefnilega of seint að „naga sig i
handarkrikana”.
Málblendifélagið vinnur sitt
verk vel og dyggilega og ann sér
engrar hvildar. Enginn leggur
stein i götu þess, svo að enginn
þarf siðar meir að „naga sig i
handarkrikana” fyrir þess konar
þvergirðingshátt og tilræði við
„þróun” málfarsins. „Metamor-
fósan” gengur sinn gang, guði sé
lof, og enginn staglast lengur á
þvi, sem Einar gamli Benedikts-
son hélt fram, að islenzkan, þessi
ógamla ómyndbreytta, ætti
orð um allt, sem hugsað er á
jörðu. Það er orðið úrelt, að menn
geri þess háttar kröfur til sjálfra
sin eða annarra, og ragar þá ekki
heldur stórt, hvort þær leifar is-
lenzks tungutaks, sem ekki verða
kveðnar niður á skömmum tima,
brenglast meira eða minna i
munni manna eða penna.
Upp með skrumskælinguna,
firrurnar og flónskuna, áfram
með afbakanirnar og endileys-
una. Músatýfusinn grasseri. — jh