Tíminn - 28.03.1976, Blaðsíða 14

14
TÍMINN
Sunnudagur 28. marz 1976
Með og móti 200 mílunum
Nýlega lauk rökræöukeppni framhaldsskólanna,
en þaft voru samtökin Junior Chamber i
Heykjavik, seiu stófm að keppninni. Til úrslita
kepptu lift Verzlunarskóla tslands og liö
Mcnntaskólans i Heykjavik og fór úrslita-
keppnin fram i hátiðasa! Verzlunarskólans að
viðstödduin skólastjórum beggja skólanna, svo
og Vilhjálini Hjálmarssyni, menntamála-
ráðherra, sem afhenti verðlaunin.
Umræðuefnið á úrslitakeppninni var: KH
ÚTFÆRSLAN i 200 MILUR TIMÁBÆH?
Lið Menntaskólans i Heykjavik átti að rök-
stvðia það, að útfærslan hefði vcrið ótimabær,
en lið Verzlunarskólans átti að rökstyðja það, að
hún hefði verið timabær. Þrir keppendur voru
frá hvoru liði, Björn Lindal, Magnús Nordal og
Pctur Þorsteinsson frá M.R. og Einar
Kristinn Jónsson, Fannar Jónsson og Sigurður
Snæbcrg Jónsson frá Vi.
Hökræðukeppnin cr útsláttarkeppni, og
dómarar eru frá Junior Chamber. Dómararnir
gel'a stig fyrir ræðurnar og hafa þeir þá fjórtán
atriði i liuga, cn þau eru þessi. 1. Byrjun ræðu. 2.
Upþbygging ræðu. 3. Undirbúningur.4. Efnis-
legur inálflutningur. 5. Pekking á málefni. 6.
Svör við rökum mótherja. 7. Hökfimi. 8,
Sannfæring. 9. Haddbeiting. 10. Málfar. II.
Augnaráð. 12. Frainkoma.13. Málflutningur án
handrils. 14. Endir ræðu.
Ilér fer á eftir útdráttur úr ræðum keppenda.
M.R. sveitin sigraði
þrótt fyrir það að
þar töluðu allir
gegn sinni skoðun
Fyrri umferð
Einar Kristinn Jónsson (V.i) tók fyrstur til máls og rakti f
upphafi ræðu sinnar sögu landhelgismálsins, allt frá mið-
öidum, en þá kom fyrst til árekstra á milii islendinga og
brezkra sjómanna. — Það gerðist einmitt árið 1415, að
nokkrar enskar duggur komu upp að ströndum islands og
liófu hér fiskveiðar. islendingar risu upp sem ein hcild
gegn fiskveiðuni útlendinga.. sagöi Einar. — íslenzkir
fiskimenn mótmæltu og Alþingi islendinga mótmælti og
krafðist harðra aðgerða konungsgegn Englendingum, þar
sem fiskveiðar útlendinga höfðu aldrei verið stundaðar
við islanil i þær 5 aldir sem landið hafði verið byggt. Eirik-
ur af Pommern brá skjótt við og sendi fulltrúa sinn á fund
Englandskonungs, ineð þau boö aö 1) hefðu isleningar
einir ráðið yfir og átt öll fiskimiö kringum landið frá
upphafi — og 2) hefðu útlend fiskiskip enga heimild til að
veiða við island og lægi við þvi, skv. lögum, dauðarefsing
og eignaupptaka.
Einar greindi siðan frá þvi, að Bretakonungur hefði
brugðið skjótt við og lagt algjört bann við fiskveiðum
enskra skipa á islandsmiðum.
— En þessi skynsami konungur Breta var ekki ódauð-
legur frekar en við hin. Eftir hans daga hafðá Bretar æ
siðan stundað hér fiskveiðar, og oft rányrkju i skjóli her-
valds, en einnig vegna undanlátssemi danskra stjórn-
valda, þ.e. fram að lýðveldistökunni, þrátt fyrir mótmæli
islenzkra fiskimanna og margitrekuð andmæli Alþingis
Ræðumaður nefndi siðan dæmi um undanlátsemi
danskra stjórnvalda, en benti siðan á, að við stofnun lýð-
veldisins hefði fyrst farið að rofa til i landhelgismálum
okkar með setningu landgrunnslaganna 5. april 1948, en
þar er kveðið á um alger yfirráð íslendinga yfir fisk-
veiðum innan endimarka landgrunnsins.
— Arið 1952 færðum við landhelgina úr 3 sjómilum i 4
sjómilur og lagfærðum stórlega allar landgrunnslinur.
Arið 1958 færðum við fiskveiðilögsögu okkar út i 12 milur
og árið 1972 i 50 milur.
Einar gerði siðan útfærslu i 50 milur nokkuð að umtals-
efni, en sagði siðan:
— En útfærsla fiskveiðilögsögunnar i 50 milur var
aðeins áfangi að enn stærra marki.Hún var aðeins sann-
girniskrafa okkar og málamiðlun á þeim tima. Tilvonandi
stefnumörkun Hafréttarráðstefnunnar lá ekki ljós fyrir
fyrr en undirbúningsfundum fyrir hana var lokið i ágúst-
mánuði 1973. Þá var ljóst, að mikill meirihluti þjóða var
fylgjandi 200 milna auðlindalögsögu. 1 dag liggur máliö
þannig fyrir, að af 130—140 rikjum, sem sitja Hafréttar-
ráðstefnuna eru um 100 riki fylgjandi 200 milna auðlinda-
lögsögu, sem sagt meira en 2/3hlutar strandþjóða heims-
ins.
Rök Einars Kristins fyrir þvi að útfærslan i 200 milur
hefði verið timabær voru þess i:
1. Vegna þess, hve mikilvægir fiskstofnar eru i hafinu
innan 200 milna markanna.
2. Vegna þess mikilvægis að hafa fullkomna stjórn á öll-
um fiskveiðum innan 200 milna markanna. í þessu sam-
bandi nefndi Einar rányrkju Sovétmanna á grálúöu milli
50 og 200 milna markanna, og nauðsyn þess fyrir Islend-
inga að sitja einir að veiðum á loönu ,,á timum rýrnandi
aflamagns annarra fisktegunda".
3. Stefnumörkun Hafréttarráöstefnunnar lá þegar fyrir,
en staðfesting stefnunnar getur tekið langan tima. Vegna
lifsnauðsynjar islenzku þjóðarinnar gátum við þvi ekki
beðið með útfærsluna i 200 milur.
Lokaorð Einars:
— Við skulum minnast þess, að fiskveiðar eru undir-
staða okkar lifstilveru, og ofveiði og rányrkju, t.d. i
Barentshafi eða t.d. á norsku vorgotssildinni hér við
tsland, eru okkur viti til varnaðar.
★
Annar á mælendaskrá og jafnframt frummælandi
menntaskólaliðsins var Björn Lindal. Honum fórust svo
orð:
„Sfðan landhelgi tslendinga var færð út i 200 milur hefur
það þótt ganga landráðum næst að tæpa á þvi að útfærslan
hafi ekki veriö timabær. Rök okkar fyrir úrfærslunni, þau,
að hún sé til aö foröa helztu fiskistofnum okkar frá ofveiði
og hindra veiðar útlendinga á Islandsmiðum, þykja okkur
sjálfum svo góð, að við höfum ekki hirt um að athuga þau
nánar.
Á Islandi kom hugmyndin um 200 milna lögsögu fyrst
fram á tima vinstri stjórnarinnar — auðvitað hjá stjórnar-
andstöðunni. Þó gætti hennar ekki, þegar útfærslan i 50
milur stóö fyrir dyrum. Stjórnmálamenn deildu þá um,
hvort miða ætti fiskveiðilögsöguna við 50 milur, en að öðru
leyti við 400 m jafndýpislinu, þar sem hún liggur utan 50
milna markanna, þ.e.a.s. við landgrunnið allt, eða hvort
miða ætti útfærslu eingöngu við 50 milur. Um þetta var
deilt i ljósi þess, að á landgrunninu eru hrygningar- og
uppvaxtarsvæði helztu fiskistofnanna sem útlendingar
veiða, þorsks, ufsa, karfa og ýsú. Einnig eru þar fengsæl-
ustu fiskimiðin.
Af framantöldum fiskistofnum hefur þorskurinn mest
gildi fyrir afkomu tslendinga. Hann veiðist nær eingöngu
innan 50 milna. 011 þau svæði sem i Svörtu skýrslunni
svonefndu er lagt til að verði friðuð, fimm að tölu, eru inn-
an 50 milna markanna.
Ufsi er veiddur smávegis utan 50 milna af erlendum tog-
urum, eða aðeins um 13—15% af heildaraflamagni.
Helmingur karfaaflans við tsland veiðist utan 50 milna
og veiða útlendingar 62—65% þess afla, um 22 þúsund
tonn.
Ýsan lifir á 10—200 metra dýpi, þ.e.a.s. vel innan 50
milna markanna. Smáýsan heldur sig einkum innan 150 m
jafndýpislinunnar.
Af þessu má sjá, að einungis 8—11% af heildarafla þess-
ara fisktegunda, sem friða átti með útfræslunni, veiða út-
lendingar utan landgrunnsins og 50 milna markanna.
Þess vegna er ég þeirrar skoðunar að skynsamlegra
hefði verið að færa fiskveiðlögsöguna út yfir þær land-
grunnsræmur sem eru utan 50 milna, fremur en i 200 mil-
ur.
Þessi niðurstaða leiðir lika i ljós, að einhliða útfærsla i
50 milur og að landgrunnsbrúnum, sem miöast við 400 m
jafndýpislinu, er i samræmi við skoðanir, sem við tslend-
ingar höfum haldið fram á alþjöðavettvangi, Hið sama er
vart hægt að segja um 200 milna útfærslu.
Við höfum m.a. á þingi Sameinuðu þjóðanna lagt
áherzlu á rétt strandrikis til að ákveða einhliða lögsögu
sina innan sanngjarnra marka. Að minum skilningi hljóta
hæfileg eða sanngjörn mörk hvað tsland varðar, að af-
marka svo stórt hafsvæöi, sem nauðsynlegt þykir til að
Islendingar geti sjátfir nýtt fiskistofnana umhverfis land-
ið og hindrað um leið veiðar erlendra togara.
Þetta sjónarmið styöur einhliða útfærslu i 50 milur og að
landgrunnsbrúnum, þar sem þær liggja utan 50 milna.
Það er hins vegar andstætt einhliða útfærslu i 200 milur,
þvi að á svæöinu frá 50 milum til 200 milna heldur hverf-
andi litill hluti fiskistofnanna sig. Ekki eru þar heldur
hrygninga- eða uppvaxtarsvæði.
En fleira kemur til, sem gerir 200 milna útfærslu ótima-
bæra. Við útfærsluna stækkaði lögsagan um 540 þúsund
ferkilómetra, og geröi þvi gæzlu erfiðari. t þessu sam-
bandi er oft nefnt, að almenningsálitiö i Bretlandi og
viðar séað snúastokkur i hag, og erfiðleikar við gæzlu séu
aðeins timabundnir. Þetta kann að vera rétt, en þá sem
þessu halda fram vil ég spyrja á móti, hvort þeir séu ekki
þeirrar skoðunar að við stæðum enn betur að vigi, ef við
værum aðeins að verja landgrunnið og stæðum auk þess
við yfirlýsingar okkar um sanngjörn eða hæfileg mörk.
Útfærslan hefur dreift kröftum landhelgisgæzlunnar og
orðið til þess að hún ekki getur friðað þau svæði sem nauð-
synlegt er.
Að lokum: Pólitiskir lukkuriddarar hafa kallað þessa
útfærslu lokasigur i sjálfstæðisbaráttu okkar. Slik um-
mæli sanna einungis að i hópi hinna blindu verður sá ein-
eygði konungur.
★
Þegar Björn Lindal hafði lokið ræðu sinni tók Fannar
JónssonlV.Í.) til máls. I upphafi ræðu sinnar vék hann að
landgrunnslögunum og greindi frá þvi, á hvaða forsendum
þau væru byggð. Benti hann á, að tsland hefði i meira en
aldarfjóröung barizt fyrir viötækari efnahagslögsögu.
— Ljóst er að þau riki, sem börðust fyrir viðtækari
fiskveiðimörkum en 12 milum sem hluta efnahagslögsögu,
á fyrstu og annarri Hafréttarráðstefnunni á árunum 1958
og 1960, voru þá i fámennum minnihluta. Nú hafa orðið
mikil umskipti, og þeir sem styðja 200 milna efnahagslög-
sögu sjá nú fram á verðlaun fyrir sina löngu og erfiðu bar-
áttu. Þegar á Hafréttarráðstefnunni i Caracas árið 1974
höfðumeira en 100 sendinefndir stutt hugtakið-efnahags-
lögsaga allt að 200 milum — og varla liður nú sú vika að
ekki berist yfirlýsing einhvers lands þess efnis að það
styðji 200 milurnar og þar með aðgerðir tslendinga. Næg-
ir i þessu sambandi að nefna yfirlýsingu forsætisnefndar
Norðurlandaráðs um fiskveiðideiluna við Breta.
Siðan sagði Fannar:
— Útfærslan i 50 milur var vissulega merkur áfangi á
brautinni að 200 milna efnahagslögsögu. Innan 50 milna
markanna eru margir mikilvægir fiskstofnar og m.a. stór
hlutiaf þorskstoíni okkar. En þessi bráðabirgðaefnahags-
lögsaga hlaut fljótlega að vikja fyrir þeirri lögsögu er næði
yfir alla verndun og allt grunnsvæðið — það er 200 milurn-
ar.
Fannar tindi til fleiri rök og sagði, að sökum gegndar-
lausrar ofveiði þorskstofnsins og annarra mikilvægra teg-
unda undanfarna áratugi, væri svo komið, að bráðra
aðgerða var þörf. — Útfærslan mátti ekki dragast, sagði
Fannar, minnka varð stórlega veiðar innan 50 milnanna,
ef ekki átti að fara fyrir þorskinum eins og norsku vor-
gotssildinni á 6. áratugnum. Það liggur i augum uppi, að
þjóð, sem byggir afkomu sina að meira en 3/4 hlutum á
fiskveiðum má ekki við miklum skakkaföllum á fiskiðnaði
sinum. Nú eru komin á markaðinn veiðarfæri, sem leyfa
veiðar á hinum auðugu djúpsjávarfiskimiðum milli 50 og
200 mflnanna.
Fannar benti þvi næst á dæmi um djúpsjávarfiska á
þessu svæði, og athygli fiskveiðiþjóða að þessum ónýttu
fisktegundum. Sagði hann, að rannsóknir Rússa á þessum
tegundum heðu gefið mjög góðan og jákvæðan árangur og
„virtist þvi ekkert þvi til fyrirstöðu að þeir hefji innan
tiðar umafngsmiklar veiðar á djúpfiski til manneldis”
— Viðtækar rannsóknir Norðmanna á kolmunnastofn-
inum hafa leitt i ljós, að stofnstærð kolmunna er mest
allra fisktegunda i NA-Atlantshafi og hrygningarstofninn
einn saman, þ.e. kynþroska kolmunni er um 10 milljónir
tonna. Til samanburðar má geta þess, að áætluð stofn-
stærð kynþroska þorsks er áætluð aðeins 108 þúsund tonn
árið 1979 með sama veiðimagni og undanfarin ár, eða
eðins 1,08% kolmunnastofnsins.
Að lokum sagði Fannar:
— Gætum hófs i hvivetna og nýtum með skynsemi og
ráðdeild þær auðlindir, sem hin nýja^og nauðsynlega út-
færsla vor býður upp á.
★
Fjórði á mælendaskrá var Magnús Nordal (MR) og
mæltist honum meðal annars svo:
Útfærslan i 200milur var ótimabær og hefur orðið okkur
til skaða. Höfuðröksemd tslendinga fyrir henni er að við
séum að vernda fiskistofnana og þar með að tryggja af-
komu islenzku þjóðarinnar. Morgunblaðið segir, 1.
september 1972...
„Strandriki hefur rétt til að ákveða takmörk lögsögu
sinnar innan sanngjarnra marka, meö hliðsjón af land-
fræðilegum og jarðfræðilegum, efnahagslegum og öðrum
sjónarmiðum sem þýðingu hafa”...
Þegar þetta var skrifað hafði lögsaga tslands verið færð
úr 12 milum i 50. Allir tslendingar eru sammála um að sú
útfærsla var fullkomlega réttlætanleg.
En ég get ómögulega fallizt á að útfærslan i 200 milur
hafi verið sanngjörn ráðstöfun. Við göngum feti of langt
með þvi að helga okkur svæði, sem við höfum ekki brýna
þörf fyrir.
En hverjar eru þá raunverulegar ástæður útfærsl-
unnar? t
Að meginhluta til er her um kosningamál að ræða.
Vinstri menn nota herinn og hægri menn nota landhelgina.
I þvisambandi hefur alls kyns loðmollu rignt yfir þjóðina.
Núverandi deila stendur ekki um 200 milurnar. Þetta er
einungis framhald deilunnar um 50 milur. Samningurinn
1972 var ekki til langframa, heldur til bráðabirgða.
Vopnahlé. 1 samningnum kemur skýrt fram, að hann sé
Með og móti 200 mílunum