Fréttablaðið - 30.11.2005, Blaðsíða 16

Fréttablaðið - 30.11.2005, Blaðsíða 16
 30. nóvember 2005 MIÐVIKUDAGUR16 fréttir og fróðleikur Herforingjastjórnin í Mjanmar tilkynnti í fyrra- dag að stofufangelsisvist friðarverðlaunahafans Aung San Suu Kyi yrði framlengd um óákveðinn tíma en talið er að í það minnsta eitt ár líði þar til Suu Kyi fái frelsi sitt á ný. Þessi sextuga kona hefur eytt tíu af síðustu sextán árum í einangrun. Hvers vegna var hún hneppt í varðhald? Árið 1988 hrifsaði her landsins til sín völdin eftir mikla ólgu í samfélaginu og í kjölfar- ið stofnaði Suu Kyi ásamt félögum sínum svonefnda Lýðræðisfylkingu. Skömmu síðar var hún hneppt í varðhald en það kom ekki í veg fyrir að flokkur hennar vann yfirburðasigur í kosningunum árið 1990. Herforingjastjórnin ógilti hins vegar kosningaúrslitin. Þessi gerningur, svo og varðhaldið yfir Suu Kyi, vakti reiði bæði innan og utan Mjanmar og athyglin sem málið fékk gerði sitt til að hún fékk friðarverðlaun Nóbels árið 1991. Sú upphefð varð þó ekki til að bæta hag Suu Kyi því hún sat í stofufangelsi til ársins 1995 og frá árinu 2000 hefur hún lítið sem ekkert frelsi haft. Hverja fær hún að hitta? Nánast engan. Eiginmaður hennar lést í Lundúnum árið 1999 en hvorki hann fékk fararleyfi til Mjanmar né Suu Kyi brottfararleyfi. Börn þeirra búa í Englandi og hafa ekki séð móður sína í mörg ár. Félagar hennar í Lýðræðisfylkingunni hittu hana síðast í maí á síðasta ári en síðan þá hefur hún engan hitt nema eldabusku sína og dóttur hennar. Segir enginn neitt? Bandarísk stjórnvöld gagnrýndu ákvörðun herforingja- stjórnarinnar í fyrradag, svo og Kofi Annan, framkvæmda- stjóri SÞ og Amnesty International auk fjölda annarra. FBL-GREINING: AUNG SAN SUU KYI Friðardúfan sem foringjarnir óttast > Meðalhiti í desember 2004 á nokkrum stöðum. Svona erum við 0, 7° Dalatangi AkureyriReykjavík H iti á C el sí us Stykkis- hólmur 0, 9° Kirkjubæjar- klaustur -0 ,8 ° -0 ,2 ° -1 ,5 ° Reiknað er með að í dag fari fram eitt þúsundasta aftak- an í Bandaríkjunum frá því þær voru aftur teknar upp þar eftir tíu ára hlé árið 1977. „Drífum í þessu.“ Með þessum hinztu orðum (á frummálinu: „Let‘s do it“) dæmda morðingjans Gary Gilmore hófst nýtt skeið í réttar- farssögu Bandaríkjanna; nýtt skeið dauðarefsinga. Bandaríkjamenn fylgdust með af áhuga er Gilmore var leiddur fyrir aftökusveit í Utah fyrir 28 árum. Gilmore hlaut reyndar fádæma frægð, um hann voru samin rokklög og sjónvarps- þættir. Norman Mailer skrifaði skáldsöguna „Söngur böðulsins“ á grundvelli ævihlaups Gilmores, en sjónvarpsþáttasería var gerð eftir bókinni árið 1982 sem síðar var gefin út sem bíómynd. Nú þykja aftökur hins vegar svo hversdagslegar fréttir vestra að það eru fáir sem kannast við nafn eins einasta af þeim 3.400 föngum sem bíða aftöku í banda- rískum fangelsum. Af þessum 3.400 dauðadæmdu föngum eru 118 erlendir ríkisborgarar. Robin Lovitt heitir sá fangi sem væntanlega mun njóta þess vafa- sama heiðurs að vera þúsundasti maðurinn sem tekinn er af lífi frá því ákveðið var í flestum ríkjum Bandaríkjanna árið 1976 að taka upp dauðarefsingar á ný. Það var gert í kjölfar dóms Hæstarétt- ar Bandaríkjanna sem staðfesti gildi laga sem kváðu á um þar að lútandi breytingu á ákvæðum um þyngstu refsingu í bandaríska réttarkerfinu. Lovitt var dæmdur fyrir að stinga mann til bana með skærum í leikjasalarráni í Virginíuríki árið 1998. DNA-próf á sýni af morð- vopninu leiddi ekki til ótvíræðrar niðurstöðu og í millitíðinni hefur skærunum verið hent, að sögn vegna skorts á geymsluplássi. Í október síðastliðnum vísaði Hæsti- réttur því á bug að málið skyldi tekið upp aftur. Einn verjenda Lovitts, Kenneth Starr – sá sem fór fyrir sakarannsókninni á hendur Bill Clinton þáverandi Bandaríkja- forseta – tjáði AP að þótt hann sty- ddi almennt dauðarefsingar ætti hún að hans mati ekki við í máli Lovitts. Fyrir því væru ýmsar ástæður að sögn Starrs, en þyng- st vægi að búið væri að eyða eina DNA-sönnunargagninu. Aftökur á tíu daga fresti Ólíkt máli Lovitts var mál Gil- mores á allra vörum á sínum tíma og var um það fjallað í helztu fjöl- miðlum heims. Á þeim 28 árum sem liðin eru frá fullnægingu dauðadómsins yfir Gilmore hafa aftökur farið fram vestra á tíu daga fresti að meðaltali. Nokkur ríki Bandaríkj- anna – einkum og sér í lagi Texas, Virginía og Oklahoma – hafa skapað sér orðstír fyrir skilvirkni við framfylgd dauðadóma. Í tólf af fimmtíu ríkjum Bandaríkjanna eru dauðarefsingar ekki við lýði. Næstir á undan Lovitt til að vera teknir af lífi voru Eric Nance á mánudag, en hún fór fram í Ark- ansas, og John Hicks, sem fékk banvæna sprautu í fangelsi í Ohio í gær. Á síðustu þremur áratugum hafa alls 122 dauðadæmdir fangar fengið dóminn mildaðan eða verið sýknaðir. Langflest þessara mála hafa komið upp á síðustu 15 árum, eða eftir að DNA-prófanir urðu útbreiddar. Þessi staðreynd hefur ýtt undir efasemdir um réttlæti dauðarefsingakerfisins. Umræðan um dauðarefsingar vestra snerist áður fyrr að mestu um fælingarmátt þeirra, það er, hvort þær fældu menn frá því að fremja glæpi sem slík refsing lægi við. Nú snýst umræðan fyrst og fremst um það hvort yfirvöld- um sé treystandi til að ganga úr skugga um að þau taki ekki af lífi saklausan mann. „Í réttarkerfi okkar eru gerð mistök. Viðurkenni maður þetta þýðir það að maður verði að vera búinn undir að það komi óhjá- kvæmilega til þess að einhverjir séu dæmdir til dauða fyrir glæpi sem þeir frömdu ekki,“ hefur AP eftir Thomas Hill, lögmanni í Washington D.C. sem er verj- andi dauðadæmds manns í Ohio. „Munurinn á dauðarefsingu og ævilöngu fangelsi er að sannist síðar að réttarmorð hafi átt sér stað er hægt að bæta úr mistök- unum að hluta með því að láta fangann lausan,“ segir Hill. En fylgjendur dauðarefsingar segja að andstæðingar þeirra séu ríkt, frjálslynt menntafólk sem láti hin raunverulegu fórnarlömb liggja óbætt hjá garði með því að beina sjónum svo mjög að þeim dauðadæmdu. „Frá því árið 1999 hafa 100.000 saklausir borgarar verið myrt- ir í Bandaríkjunum, en enginn sinnir því að minnast þeirra,“ hefur AP eftir Michael Paranzino, framkvæmdastjóra samtakanna Throw Away the Key sem styðja dauðarefsingar. Öruggur meirihluti styður dauðarefsingar Samkvæmt niðurstöðum Gallup- könnunar sem gerð var vestra í október hefur stuðningur meðal Bandaríkjamanna við dauðarefs- ingar ekki mælzt minni í 27 ár. En það er samt yfirgnæfandi meiri- hluti sem styður þær. 64 prósent aðspurðra segjast nú styðja þær. Þúsundasta aftakan hefur orðið tilefni nýrra umræðna í Banda- ríkjunum um rökin með og á móti dauðarefsingum. Í tveimur ríkjum – Illinois og New Jersey – er í gildi tímabundin frestun á fullnægingu allra dauðadóma, og stjórnskipað- ar nefndir í Kaliforníu og Norð- ur-Karolínu eru að skoða fram- kvæmdina í þessum ríkjum, að því er Upplýsingamiðstöð um dauða- refsingar, félagasamtök með höf- uðstöðvar í Washington, upplýsir. Þegar nánar er að gáð kemur í ljós að um helmingi færri dauða- dómar eru nú kveðnir upp árlega vestra en á meðalári á tíunda ára- tugnum. Aftökum hefur fækkað um 40 af hundraði frá því árið 1999. En áhrifamiklir aðilar þrýsta nú á að ferlinu við uppkvaðningu og full- nægingu dauðadóma verði hraðað. Í báðum deildum Bandaríkjaþings eru lagafrumvörp til skoðunar sem myndu draga úr möguleik- um dauðadóms-sakborninga til að áfrýja til alríkisdómstóla. Formælendur frumvarpanna segja að slíkar áfrýjanir tefji fullnægingu dauðadóma um allt að 15 ár. Andmælendur – þar á meðal bandaríska lögmannafélag- ið – segja að verði þetta að lögum geti alríkisdómstólar ekki fjallað um flest slík mál og réttarmorðum óhjákvæmilega fjölgi. Þúsundasta aftakan vekur umræður í Bandaríkjunum DAUÐAREFSINGUM MÓTMÆLT Andstæðingar dauðarefsinga mótmæla í Connecticut í lok maí í vor, þegar fyrsta aftakan í því ríki í 40 ár stóð fyrir dyrum. Langflestir Bandaríkjamenn styðja dauðarefsingar. NORDICPHOTOS/AFP JOHN HICKS Tekinn af lífi í Arkansas í gær, sá 999. í Bandaríkjunum frá árinu 1977. MYND/AP ROBIN LOVITT Áformuð aftaka hans í Ohio í dag er sú 1000. síðan þær hófust á ný vestra. MYND/AP FRÉTTASKÝRING AUÐUNN ARNÓRSSON audunn@frettabladid.is Heimild: Hagstofa Íslands. Mikil rykmengun hefur mælst í Reykjavík undanfarna daga með tilheyrandi svifryki. Lúðvík Gústafsson, hjá mengunarsviði Umhverfissviðs Reykja- víkurborgar, segir mengun ekki oft fara yfir hættumörk. Hvaða efni eru í svif- ryki? Fyrst og fremst er það uppspænt malbik, steinar, tjara og grjót sem er notað í malbiksgerð. Einnig er í rykinu jarðvegsagnir og salt. Hefur mengunin oft farið yfir hættumörk? Nei, það hefur ekki oft gerst. Samkvæmt reglugerð má styrkur svifryks vera yfir umhverfismörkum allt að 35 daga á ári. Ársgildin hafa verið rétt undir þeirri tölu. Er hættulegt að ganga meðfram helstu umferðaræðum borgarinnar þegar mengunin er mikil? Það er ekki gott að anda svona ryki að sér, sérstaklega ef menn eru að hjóla eða skokka, og anda þar af leiðandi hraðar. Fyrir fullfríska einstaklinga er það óhætt í eitt til tvö skipti, en börn og fólk sem er veikt fyrir í öndunarfærum ætti ekki að ganga nálægt götunum. SPURT & SVARAÐ SVIFRYK Ekki bráð- drepandi LÚÐVÍK GÚSTAFSSON Umhverfissviði Reykjavíkur- borgar.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.