Fréttablaðið - 30.11.2005, Blaðsíða 50

MIÐVIKUDAGUR 30. NÓVEMBER 2005 MARKAÐURINN22
F Y R S T O G S Í Ð A S T
Lánshæfismat íslensku bankanna komst í umræð-
una í liðinni viku þegar Bank of Scotland birti hina
umdeildu greiningu á KB banka sem skoski bank-
inn sá sig svo síðar tilneyddan að leiðrétta. Ljóst
var að skiptar skoðanir voru um ágæti þeirrar
skýrslu sem sérfræðingur Bank of Scotland gaf út.
Íslensku bankarnir fjármagna sig að stórum hluta á
erlendum skuldabréfamarkaði og kjör bankanna
ráðast að miklu leyti út frá því mati
sem þeim er gefið af þessum fyrir-
tækjum. Metinn er fjárhagslegur
styrkur þeirra og greiðslugeta til
framtíðar. Enda þótt skoski bankinn
hafi ekki gefið út neina lánshæfisein-
kunn fyrir KB banka þá var það svo að bankinn
hafði af því áhyggjur að honum og öðrum íslensk-
um bönkum gætu verið boðin lakari kjör á milli-
bankamarkaði þar sem greiningin á bankanum var
íslensku fjármálaumhverfi varla hagstæð.
Þrjú stór fyrirtæki hafa verið allsráðandi í út-
gáfu á lánshæfismati fyrir íslensk fjármálafyrir-
tæki. Fyrst Moody’s, þá Fitch og svo Standard &
Poors. Upphafið að starfsemi Moody’s má rekja allt
aftur til ársins 1909 þegar John Moody hóf að gefa
út mat á skuldabréfum járnbrautafélaga vestan-
hafs. Síðan vatt starfsemi hans upp á sig og hann
hóf að gefa út álit á skuldabréfum iðnfyrirtækja. Í
dag er fyrirtækið leiðandi í hvers kyns mati á fjár-
málafyrirtækjum auk þess að hafa víðtækari starf-
semi.
Öll fyrirtækin þrjú eru vel kunnug í fjármála-
heiminum og þúsundir banka og fjármálafyrir-
tækja reiða sig á góðar einkunnir frá þessum fyrir-
tækjum til að auðvelda aðgengi að lánsfjármagni á
millibankamarkaði til áframhaldandi lánveitinga.
Hreiðar Már Sigurðsson, forstjóri KB banka,
skýrði frá því í erindi á dögunum að bankar sæktu
fjármagn í sífellt auknum mæli á millibankamark-
að þar sem innlán hefðu á undanförnum árum dreg-
ist saman og því væri enn nauðsynlegra fyrir bank-
ana að sækja sér lánsfjármagn á millibankamark-
aði. Þar koma matsfyrirtækin við sögu því kjör
bankanna ráðast af því hversu öruggt það telst að
lána þeim fjármagn. Það er ekki síður vegna auk-
inna umsvifa banka í milliríkjaviðskiptum og starf-
semi á alþjóðlegum markaði sem hefur aukið mikil-
vægi matsfyrirtækjanna.
Þegar bankarnir eru metnir er hugað að ýmsum
þáttum í starfi þeirra. Metin er útlánaáhættan út
frá ýmsum lykiltölum í rekstri bank-
anna og þeim er svo gefin einkunn út
frá því hversu áhættusamt matsfyrir-
tækið telur vera að lána viðkomandi
banka. Flest fyrirtæki gefa út lánshæf-
ismat á langtíma- og skammtímaskuld-
bindingar í innlendri og erlendri mynt. Einn af lyk-
ilþáttum í starfsemi matsfyrirtækjanna er sá að
hann birtir allar niðurstöður sínar opinberlega. Það
er grundvöllurinn fyrir því að þeir sem lána bönk-
unum pening, geta því auðveldlega nálgast upplýs-
ingar um bankana á opinberum vettvangi.
Vel er fylgst með bönkunum sem hljóta einkunn-
ir og bankarnir leggja sjálfir aukna áherslu á upp-
lýsingagjöf.
Þannig mæla fyrirtækin enn fremur vanskil
þeirra fyrirtækja sem hafa hlotið lánshæfisein-
kunnir. Í samantekt sem Moody’s gerði á vanskilum
fjármálafyrirtækja á árunum 1970-2000 kom í ljós
að ekkert þeirra fyrirtækja sem hafði hlotið hæstu
lánshæfiseinkunn félagsins hafði lent í greiðsluerf-
iðleikum á fyrsta ári frá matinu. Þegar litið var til
tuttugu ára kom í ljós að 1,77 prósent þeirra höfðu
lent í greiðsluerfiðleikum. En af þeim félögum, sem
hlotið höfðu slökustu einkunnina, höfðu 6,16 pró-
sent lent í greiðsluerfiðleikum á fyrsta ári en 54,52
á næstu tuttugu árum.
Mikið liggur því undir hjá matsfyrirtækjunum
að þau framkvæmi áreiðanlegt og vel gert mat á
bönkunum. Íslensku bankarnir birta upplýsingar
um þær einkunnir sem bankinn hefur hlotið í til-
kynningakerfi Kauphallarinnar með reglulegum
hætti.
M Á L I Ð E R
Lánshæfismat
Hvenær fór lánshæfismat fyrst
að skipta máli fyrir íslenska
bankakerfið?
Þegar ég var í Íslandsbanka
bar ég ábyrgð á því að við sótt-
um um og fengum mat hjá
Moody´s fyrstir íslenskra
banka í desember 1997. Það var
gert til að opna fyrir nýja lán-
tökumöguleika erlendis og
bæta þau lánskjör sem bankinn
fengi. Á þeim
tíma höfðu
Landsbankinn og
Búnaðarbankinn
sem ríkisbankar
meiri stuðning af
lánshæfismati
ríkissjóðs en
ákváðu samt að
fá sjálfstætt
lánshæfismat
nokkru síðar.
Hvernig hafa ís-
lensku bankarnir
verið metnir?
Í síðustu viku
fékk Kaupþing
banki mat frá
Fitch og þar með
hafa stóru við-
skiptabankarnir
þrír allir fengið
mat frá tveimur
af þremur ráð-
andi matsfyrir-
tækjum, þ.e.
Moody´s og
Fitch. Ríkissjóð-
ur hefur auk
þess mat frá Standard & Poor
en segja má að einkunn ríkis-
sjóðs setji þak á lánshæfiseink-
unnir innlendra fyrirtækja. Það
eykur traust að fá mat frá fleiri
en einu matsfyrirtæki og það
er allt að því skilyrði að hafa
mat frá a.m.k. tveimur af þess-
um þremur matsfyrirtækjum
til að geta selt stofnanafjárfest-
um skuldaviðurkenningar á
Bandaríkjamarkaði. Bankarnir
þrír eru nánast með sömu láns-
hæfiseinkunnir en Landsbank-
inn er þó skör lægra metinn í
langtímaeinkunn hjá Moody´s
og fyrir fjárhagslegan styrk
hjá Fitch. Yfirlitsgrein um láns-
hæfismat ríkisins og bankanna
er að finna í síðustu skýrslu
Seðlabankans um Fjármálastöð-
ugleika (bls. 37-38, www.sedla-
banki.is) en matið á bönkunum
hefur þó styrkst síðan skýrslan
var birt.
Hvað gerist ef bankarnir fá lé-
legt mat?
Gott mat bætir þau lánskjör
sem bankarnir fá og auðveldar
þeim aðgengi að fjármagni.
Með sama hætti versna kjörin
og seljanleiki takmarkast ef
matið lækkar. Skörp markalína
er milli þess sem kallað er „in-
vestment grade“ og þess sem
er fyrir neðan því verðbréf
sem fá einkunnina Ba og lægri
hjá Moody´s kaupa einungis
áhættufjárfestar. Á síðustu
fimm árum hefur
lánshæfismat ís-
lensku bankanna
stöðugt verið að
styrkjast og er nú
langt fyrir ofan
þau mörk.
Með hvaða hætti
fer matið fram?
Sérfræðingateymi
frá lánshæfisfyr-
irtækinu sér um
matið, fær upplýs-
ingar frá viðkom-
andi banka og fer
í heimsóknir til
hans. Á löngum og
ströngum fundum
með stjórnendum
bankans er farið
yfir stefnu hans
og alla þætti
rekstrarins.
Einnig er litið á
það umhverfi sem
viðkomandi banki
starfar í, svo sem
efnahagsmál, fjár-
málaeftirlit og lík-
ur á utanaðkomandi stuðningi
ef á þyrfti að halda. Áður en
matið er birt hefur teymið sam-
ráð við þá sérfræðinga sem sjá
um lánshæfismat viðkomandi
lands og bankinn hefur svo
tækifæri til að gera athuga-
semdir við drög að niðurstöðu
áður en hún er endanlega frá-
gengin og birt.
Er grundvöllur fyrir því að mat
af þessu tagi verði tekið upp af
íslenskum aðilum?
Íslenskir sérfræðingar veita
margháttaða ráðgjöf til inn-
lendra og erlendra aðila. Þeir
sem hafa þekkingu, reynslu og
traust geta selt ráðgjöf sína á
mörkuðum sem þeir hafa unnið
sér stöðu á, sbr. fyrirtækið
Lánstraust. Á alþjóðlegum fjár-
magnsmarkaði eru hins vegar
fyrrnefnd þrjú matsfyrirtæki
allsráðandi. Standard & Poor og
Moody´s hafa sterkustu stöðuna
en Fitch vinnur á, sérstaklega í
mati á fjármálafyrirtækjum.
Lánshæfismat
bankanna stöðugt
verið að styrkjast
T Ö L V U P Ó S T U R I N N
Til Tryggva
Pálssonar
framkvæmdastjóra fjármála-
sviðs Seðlabanka Íslands Að meta greiðslu-
getu til framtíðar
Orðið lánshæfismat skýtur reglulega upp kollinum í umræðunni um fjár-
hagslega stöðu fjármálafyrirtækja. Íslensku bankarnir birta reglulega hvaða
einkunnir þeir hafa fengið hjá þeim fyrirtækjum sem sérhæfa sig í slíkum
mötum. Hjálmar Blöndal skoðaði hvað býr að baki lánshæfismati.
HÖFUÐSTÖÐVAR KB BANKA Bankinn byggir á góðum grunni samkvæmt greiningum sem gerðar hafa verið á bankanum frá alþjóðleg-
um matfsfyrirtækjum.
Þegar bankarnir eru metnir er hugað að ýmsum þáttum í starfi þeirra. Metin er út-
lánaáhættan út frá ýmsum lykiltölum í rekstri bankanna og þeim er svo gefin einkunn
út frá því hversu áhættusamt matsfyrirtækið telur vera að lána viðkomandi banka.
Skörp markalína er milli þess sem kallað er „invest-
ment grade“ og þess sem er fyrir neðan því verðbréf
sem fá einkunnina Ba og lægri hjá Moodyís kaupa ein-
ungis áhættufjárfestar. Á síðustu fimm árum hefur láns-
hæfismat íslensku bankanna stöðugt verið að styrkjast
og er nú langt fyrir ofan þau mörk.
22_23_Markadur-lesin 29.11.2005 15:08 Page 2