Fréttablaðið - 01.02.2006, Blaðsíða 40

MARKAÐURINN
Ætlar þú
að grípa
tækifærið?
Viltu veita starfsmönnum þínum tækifæri til að
marka fyrirtæki þínu varanlega sérstöðu í ört
vaxandi samkeppni?
Hvað segja nemendur okkar um námskeiðið:
Frábært, markvisst, hnitmiðað, nytsamlegt, áhugavert, krefjandi,
skemmtilegt, mjög gott, þægilegt, lipurt, góð skipulagning, einbeiting,
jákvæðni, mikil aðstoð, góður kennari, spennandi, árangursríkt, hvetjandi,
góð þjónusta.
Þriggja vikna fyrirtækjanámskeið Hraðlestrarskólans eru sérsniðin að
þörfum atvinnulífsins. Aukinn lestrarhraði, skilningur og markvissari
upplýsingaöflun starfsmanna þinna gæti opnað þínu fyrirtæki
aðgang að stórkostlegu tækifæri. Ert þú tilbúinn að grípa það?
Hafðu samband í síma 586-9400, sendu póst á jovvi@h.is
eða kíktu á http://www.h.is
„Námið er mjög markvisst og
ýtir skemmtilega við gömlu
heilasellunum.“
Sigurður Jónsson,
59 ára afgreiðslumaður
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Hafliði Helgason RITSTJÓRN: Eggert Þór Aðalsteinsson, Hólmfríður Helga Sigurðardóttir, Óli Kristinn Ármannsson AUGLÝSINGASTJÓRI: Jónína
Pálsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@markadurinn.is og auglysingar@markadurinn.is
VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Markaðinum er dreift ókeypis með Fréttablaðinu
á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Markaðurinn áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í staf-
rænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
eggert@markadurinn.is l haflidi@markadurinn.is l holmfridur@markadurinn.is l
olikr@markadurinn.is
Sögurnar... tölurnar... fólkið...
1. FEBRÚAR 2006 MIÐVIKUDAGUR16
S K O Ð U N
Í alþjóðlegri rannsókn á frum-
kvöðlastarfsemi hefur komið í
ljós að frumkvöðlastarfsemi er
mun meiri í löndum með litlar
þjóðartekjur, t.d. Úganda, en í
löndum með miklar þjóðartekj-
ur, t.d. Japan. Þessar niðurstöður
hafa vakið upp ýmsar spurningar
um mikilvægi frumkvöðlastarf-
semi fyrir velferð þjóða.
Frumkvöðlastarfsemi er eitt
af þessum hugtökum sem hefur
yfir sér jákvætt yfirbragð án
þess að við vitum nákvæmlega
hvað það þýðir. Það er gjarnan
notað á tyllidögum þegar horft er
til framtíðar eða dáðst af afrek-
um fortíðar. Oftar en ekki er
sjónum beint að frumkvöðlinum;
einstaklingi sem með framsýni
og eljusemi hefur á árangurs-
ríkan hátt staðið á bak við mik-
ilvægar nýjungar í samfélaginu,
yfirleitt gegn vilja misvitra sam-
tíðarmanna sinna.
Þrátt fyrir almenna merkingu
hugtaksins þá er það í dag oftast
notað í tengslum við viðskipti.
Skýringin er líklega sú að hag-
fræðingar hafa notað hugtakið
til þess að lífga upp á kenningar
sínar um framvindu hagkerfisins.
Þar hefur frumkvöðullinn tekið
ákvarðanir í óvissu umhverfi,
verið boðberi nýsköpunar og
séð til þess að leiðrétta óeðli-
lega verðmyndun. Er litið svo á
að án frumkvöðlastarfsemi verði
ekki til nýjar tegundir af vöru
eða þjónustu, engar nýjar fram-
leiðsluaðferðir eða aðrar breyt-
ingar sem liggja til grundvallar
aukinni framleiðni og velferð.
Án frumkvöðlastarfsemi myndi
hagkerfið því staðna og lífskjör
versna.
Það ætti því ekki að koma á
óvart að stjórnvöld sýni frum-
kvöðlastarfsemi mikinn áhuga og
vilji efla hana með öllum tiltækum
ráðum. En er meiri frumkvöðla-
starfsemi alltaf betri? Getur hún
orðið of mikil? Ein leið til þess að
reyna að svara þessum spurning-
um er að bera saman frumkvöðl-
astarfsemi í hinum ýmsu löndum
eins og Global Entrepreneurship
Monitor (GEM) rannsóknin hefur
gert síðan árið 1999.
GEM-rannsóknin hefur sýnt
að umfang frumkvöðlastarfsemi
er mjög breytilegt eftir löndum.
Í Japan stunda um 2% þjóðar-
innar á aldrinum 18-64 ára frum-
kvöðlastarfsemi á meðan sam-
svarandi hlutfall mælist 25% í
Venesúela, 32% í Úganda og rúm-
lega 40% í Perú. Í flestum Vestur-
Evrópulöndum er umfangið um
5% á meðan það er yfir 10%
á Íslandi og í Bandaríkjunum.
Hvernig stendur á þessum mis-
mun? Er 2% of lágt hlutfall? Er
40% of hátt?
Áður en áfram er haldið er rétt
að skoða hvað er verið að mæla
í GEM-rannsókninni. Eðli máls-
ins samkvæmt er erfitt að meta
frumkvöðlastarfsemi á áreiðan-
legan hátt. Í GEM-rannsókninni
er litið á frumkvöðlastarfsemi
sem sérhverja tilraun til að koma
á fót viðskiptastarfsemi, hvort
sem hún á sér upptök innan starf-
andi fyrirtækis eða hjá einstakl-
ingum, hvort sem hún leiðir til
stofnunar fyrirtækis eða ekki
og hvort sem hún er árangurs-
rík eða ekki. Ef viðskiptastarf-
semi hefur verið stunduð í meira
en 42 mánuði þá telst hún ekki
lengur til frumkvöðlastarfsemi.
Í sumum löndum eru því mjög
fáir sem gera tilraun til þess að
koma á fót viðskiptastarfsemi en
í öðrum löndum jaðrar við að um
helmingur þjóðarinnar standi í
slíkum stórræðum.
Þessi mikli mismunur kom
töluvert á óvart. Hvernig má það
vera að Úganda og Perú standa
sig best allra þjóða í frum-
kvöðlastarfsemi? Löndin telj-
ast til fátækari landa heimsins
og niðurstaðan því í hróplegri
mótsögn við fyrri rök um mik-
ilvægi frumkvöðlastarfs fyrir
velmegun þjóða. Á sama hátt var
lítið umfang í Japan og Vestur-
Evrópu í mótsögn við velmegun
þeirra þjóða.
Þegar betur var að gáð fundust
skýringar á þessum mismun. Þar
sem fór saman mikil frumkvöðl-
astarfsemi og lágar þjóðartekjur
þá stundaði mjög hátt hlutfall
aðspurðra frumkvöðlastarfsemi
vegna þess að þeim stóð ekki til
boða nein önnur atvinna. Með
vaxandi þjóðartekjum eru fleiri
valmöguleikar í boði og þeir sem
stunda frumkvöðlastarfsemi
gera það vegna þess að þeir sjá í
því tækifæri sem þeir taka fram-
yfir aðra launavinnu. Tækifærið
felst þó ekki alltaf í auknum
tekjum heldur skiptir sjálfstæði
miklu máli.
Niðurstaðan sýnir okkur að
meiri frumkvöðlastarfsemi þarf
ekki alltaf að vera betri. Í vissum
tilfellum getur verið beinlínis
æskilegt að stuðla að aðgerðum
sem draga úr frumkvöðlastarf-
semi. Það er því ekki sama hvers
eðlis frumkvöðlastarfsemin er til
þess að hún skili sér í aukinn vel-
ferð. Meira um það síðar.
Frekari upplýsingar um GEM-
rannsóknina má finna á www.
ru.is/gem og www.gemconsorti-
um.org.
Er meiri frumkvöðlastarfsemi
alltaf betri en minni?
Rögnvaldur J.
Sæmundsson,
forstöðumaður
Rannsóknarmiðstöðvar
HR í nýsköpunar- og
frumkvöðlafræðum.
O R Ð Í B E L G
Í GEM rannsókninni er litið á frumkvöðlastarfsemi sem sérhverja tilraun að
koma á fót viðskiptastarfsemi, hvort sem hún á sér upptök innan starfandi fyr-
irtækis eða hjá einstaklingum, hvort sem hún leiðir til stofnunar fyrirtækis eða
ekki og hvort sem hún er árangursrík eður ei.
Eitt skref í einu
The Economist | The Economist gerir bandaríska heil-
brigðiskerfið að umfjöllunarefni. Blaðið segir heil-
brigðisyfirvöld í flestum ríkjum heims glíma við
vandamál, óvíða sé vand-
inn þó jafn umfangsmik-
ill og í Bandaríkjunum.
Gígantískir heilbrigðisreikningar haldi niðri laun-
um í landinu og heilbrigðistryggingar starfsmanna
séu við það að sliga mörg fyrirtæki. Samkvæmt
opinberum tölum fara sextán prósent landsfram-
leiðslu Bandaríkjanna árlega í heilbrigðiskerfið,
tvöfalt meira en í flestum öðrum iðnríkjum. Þrátt
fyrir það sé þjónustan mun verri en annars staðar;
Bandaríkin, eitt þróaðara ríkja, tryggi ekki öllum
borgurum heilbrigðisþjónustu, fjörutíu og sex
milljónir Bandaríkjamanna séu ótryggðir auk þess
sem gríðarlegum fjármunum sé sólundað innan
kerfisins. The Economist skorar á George W. Bush
að taka til, en varar við byltingu; heillavænlegast sé
að taka eitt skref í einu.
Hin heilaga þrenning
The Guardian | Mark Tran fjallar um yfirtöku Disney
á tölvumyndafyrirtækinu Pixar í The Guardian.
Hann segir ástæður yfirtökunnar augljósar. Disney
ætli á toppinn á
ný. Disney hafi
árum saman
verið risi í teiknimyndagerð en með tilkomu tölvu-
gerðra teiknimynda hafi fyrirtækið dregist aftur
úr. Á því sviði sé Pixar hins vegar fremst meðal
jafningja; hafi meðal annars framleitt stórmynd-
irnar Toy Story og The Incredibles á meðan Disney
hafi staðið að hverri moðmyndinni á fætur annarri.
Tran reynir einnig að ráða í framtíð hins nýja
Disney-Pixar. Stjórnarformaður Pixar, og stærsti
hluthafi, er enginn annar en Steve Jobs, forstjóri
Apple Computer. Því liggi í augum uppi að Disney
muni á einhvern hátt reyna að tengja teiknimyndir
Pixar við iPod-undrið og að líklega verði brátt hægt
að nálgast myndir fyrirtækisins gegnum iTunes-
forritið.
U M V Í Ð A V E R Ö L D
Bankarnir hafa skilað uppgjörum sínum og eins og við var á búast
sjást merki mikillar velsældar í uppgjörum þeirra. Það er nánast
sama hvert litið er. Bankarnir hafa nýtt hagfellt umhverfi vel og
íslenskt fjármálakerfi stendur traustari fótum nú en nokkru sinni
fyrr.
Hagfellt umhverfi eitt og sér er ekki nóg. Íslenskt efnahagslíf
hefur verið í miklum ham með tilheyrandi styrk krónunnar og
miklu lausu fé sem leitað hefur ávöxtunar.
Íslensk fyrirtæki með bankana í fararbroddi hafa nýtt þetta
ástand vel og byggt upp fjölbreytt eignasafn erlendis. Hingað til
hafa þessar fjárfestingar heppnast vel og ef þær reynast vel í fram-
tíðinni munu þær vinna á móti niðursveiflu í íslensku hagkerfi sem
er óhjákvæmileg þegar dregur úr erlendri fjárfestingu í stóriðju.
Í umræðum að undanförnu hafa menn teflt saman stóriðju og
sprotafyrirtækjum í umræðum um efnahagslega framtíð þjóðar-
innar. Skiljanlegt er að íslenskir frumkvöðlar séu langþreyttir á því
að glíma samhliða við sterka krónu, há innlend laun og seinagang
stjórnvalda til að auðvelda þeim lífið við þessar aðstæður. Ekki er
um það deilt að stóriðjan skapar ágætlega launuð störf og skyn-
samleg nýting orkulinda þjóðarinnar er efnahagslega mikilvæg.
Spurningin er alltaf um hversu hratt á að ganga fram og hverju
skal fórna fyrir uppbyggingu stóriðjunnar. Langvarandi samfellt
skeið stóriðjufjárfestinga með tilheyrandi styrk krónunnar kann að
drepa af sér ýmis betri tækifæri til uppbyggingar. Það er því full
ástæða til að ígrunda vel þau skref sem stíga á í uppbyggingunni.
Umræða um stóriðju hefur haft tilhneigingu til að enda í einsleit-
um skotgröfum, þar sem virðist óhjákvæmilegt að vera með eða á
móti. Það er lítið gagn að svo svart/hvítri umræðu.
Menn stjórna hins vegar sjaldnast umræðunni og síst þegar hún
er þrungin tilfinningu. Særðar tilfinningar eru sýnu verstar viður-
eignar. Slíkt hefur komið skýrt í ljós að undanförnu, bæði í umræðu
um DV hér á landi og nú síðast í særðum tilfinningum múslima yfir
skopteikningum í Jyllands Posten.
Í umræðunni um skopteikningarnar takast á tvö helg fyrirbæri
og árekstur menningarheima. Tjáningarfrelsi er helgur réttur og
trúartilfinning er helg tilfinning. Þjóðin sem heild getur ekki borið
ábyrgð á skoðunum einstaklinga innan hennar. Danir geta sem heild
vart beðist afsökunar á einhverju sem einstaklingur hefur gert.
Hversu óskynsamleg sem viðbrögð særðra fylgismanna Múhameðs
eru, leiða þau eitt skýrt í ljós. Þjóðir eru í slíkri umræðu settar
undir sama hatt. Þannig bitnar nú einn brandari í dönsku blaði á
hagsmunum heillar þjóðar. Það er ósanngjarnt og heimskulegt, en
engu að síður staðreynd.
Í þessu felst þörf áminning til okkar hér. Við höfum mátt horfa
upp á afar villandi og ósanngjarna umfjöllun í dönskum fjölmiðlun
um íslenskt viðskiptalíf. Sú umræða var einhliða og allir settir
undir sama hatt. Nú fá Danir og danskir hagsmunir að kenna á
svipuðum meðulum menguðum af trúarofstæki. Þetta getur orðið
þeim til nokkurs tjóns.
Þar sem átök eru á milli manna og hópa verða alltaf til sögusagn-
ir og illmæli og ekki alltaf sannleikanum samkvæmt. Á leikvelli
alþjóðlegra viðskipta verður þjóð sem er þriðjungur af milljón
aldrei afgreidd öðruvísi en sem ein heild. Á slíkum velli mun hvert
högg sem greitt er andstæðingi koma í bakið á þeim sem til höggs-
ins reiðir. Umræða sem komin er af stað verður illa stöðvuð og á
það til að lifna við þegar síst skyldi. Þá gildir einu hvort sú umræða
er byggð á staðreyndum eða sögusögnum.
Íslendingar verða alltaf settir undir sama hatt í erlendri
umræðu.
Við getum lært af
vandræðum Dana
Hafliði Helgason