Fréttablaðið - 16.02.2006, Blaðsíða 26

16. febrúar 2006 FIMMTUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI:
Trausti Hafliðason RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf.
dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið
áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Þjóðleikhúsið hefur endurvakið
þann gamla og góða sið að efna
til opinberra málfunda um menn-
ingarmál: um sýningar hússins
og skyld umhugsunarefni. Ég
segi endurvakið, því að félagslíf-
ið í Reykjavík um aldamótin 1900
hverfðist um slíka fundi. Þetta
voru þau ár, þegar þeir, sem lá
mikið á hjarta, áttu tveggja kosta
völ: að birta greinar í blöðunum,
margir gerðu það, eða bjóða sam-
borgurum sínum að hlýða á opin-
bera fyrirlestra. Blöðin birtu þá
auglýsingar eins og þessa: Einar
Hjörleifsson rithöfundur heldur
fyrirlestur um ættjarðarást í Iðnó
í kvöld. Húsið fylltist af fólki.
Og þannig skynjaði ég stemmn-
inguna í gamla dómhúsinu við
Lindargötu um daginn, þegar
Þjóðleikhúsið bauð okkur Pétri
Péturssyni prófessor í guðfræði
til opinna réttarhalda um jóla-
sýningu hússins á Túskildingsóp-
erunni eftir Bertolt Brecht undir
yfirskriftinni: Er allt til sölu?
Við Pétur höfðum framsögu
fram að hléi, hann fjallaði um sið-
fræðina í verkinu frá kristilegu
sjónarmiði og ég af sjónarhóli
hagfræðingsins, og áheyrendur
og frummælendur skiptust síðan
á skoðunum eftir hlé. Brecht
var kommúnisti og reyndi að fá
áhorfendur á sitt band með því
að rakka andstæðingana niður,
og það var að því leyti létt verk,
að auðmenn og ýmsir aðrir mátt-
arstólpar samfélagsins lágu vel
við höggi á þriðja áratugnum,
þegar verkið var skrifað í Berl-
ín. Árni Bergmann rithöfundur
lýsti því eftir hlé, að uppsetning
Túskildingsóperunnar í Moskvu
fyrir nokkrum árum hefði hlot-
ið rífandi aðsókn, af því að maf-
íósarnir flykktust í leikhúsið til
að stappa stálinu í sinn mann,
Makka hníf.
Stefán Jónsson leikstjóri lýsti
hugsuninni á bak við uppsetn-
inguna, þar sem einstök atriði
eru í boði nafngreindra fyrir-
tækja: sviðið minnir á íþrótta-
leikvang, þar sem fyrirtæki hafa
merkt sér völlinn, boltann og
búningana. Á vellinum vakna þó
aldrei grunsemdir um, að fyrir-
tækin skipti sér af því, hvernig
leikurinn fer. Uppsetningin á
Túskildingsóperunni er hlutlaus
í þessum skilningi: hún vekur
engar grunsemdir um eitthvað
gruggugt og gengur að því leyti
í berhögg við boðskapinn í verk-
inu, en hann er sá, að auðvaldinu
sé ekkert heilagt og allt sé falt.
Leikhúsið leyfði fyrirtækjunum
ekki að borga fyrir auglýsing-
arnar, þótt markaðsvirði þeirra
hljóti að hlaupa á milljónum.
Það hlýtur að hafa verið svolít-
ið freistandi að senda mann frá
leikhúsinu í fyrirtækin að gera
þeim tilboð, sem þau gætu ekki
hafnað. Það þótti samt ótækt, en
það hefði rímað vel við þær ásak-
anir, sem ganga nú á báða bóga
um misnotkun auðhringa á fjöl-
miðlum í krafti eignarhalds (og
bókabrennuna fyrir jólin, sem
DV segir Björgólf Guðmundsson,
aðaleiganda Landsbanka Íslands
og Eddu útgáfu, hafa fyrirskipað,
en hann mun síðan skv. fréttum
hafa reynt að kaupa DV til að
leggja blaðið niður). Á sama tíma
býst Björgólfur Thor Björgólfs-
son til að hasla sér völl í Árvakri,
útgáfufélagi Morgunblaðsins, og
fyrrverandi ritstjóri þess blaðs
er einmitt formaður Þjóðleikhús-
ráðs og - á ég að halda áfram? En
gjald fyrir auglýsingarnar kom
sem sagt ekki til greina. Lands-
bankinn styrkir leikhúsið.
Stóru leikhúsin tvö í Reykja-
vík eru í reyndinni eins og Ríkis-
útvarpið, nema Sinfóníuhljóm-
sveitin sé betra dæmi: þau eru
hlutlaus fram í fingurgóma. En
þannig á útvarp að vera og er
það yfirleitt, þótt til séu stöðv-
ar eins og sjónvarpsstöðin Fox í
Bandaríkjunum, þar sem þátta-
stjórnendur húðskamma viðmæl-
endur sína, ef orðinu er hallað
á repúblíkana, og morðstöðin í
Rúöndu, þar sem þulirnir hvöttu
til þjóðarmorðs. Leikhús þurfa
ekki að vera hlutlaus, þótt þau
séu að miklu leyti kostuð af
almannafé. Nóg er af þeim, sem
sjá sér hag í að halla sér að yfir-
völdunum. Leikhús þurfa því
helzt að vera í stjórnarandstöðu
líkt og góð dagblöð og góðir rit-
höfundar. Þar eiga þau heima.
Það hæfir heilbrigðri verkaskipt-
ingu í lýðræðislandi. Leikhúsin
myndu komast nær áhorfendum,
held ég, ef þau reyndu að hrista
svolítið upp í þeim, tilfinningum
þeirra, skoðunum og vitsmunum
- og það útheimtir tæpitungu-
lausa orðræðu um ýmis umdeild
þjóðfélagsmál í stað þrúgandi
þagnar. Þennan þráð vantar enn
í íslenzkt leikhús og bókmenntir,
en Íslendingasögur Þráins Bert-
elssonar, Dauðans óvissi tími
(2004) og Valkyrjurnar (2005),
eru þakkarverðar undantekning-
ar frá aðalreglunni, því að þær
ríma að ýmsu leyti vel við raun-
veruleikann. Mæli með þeim, og
Túskildingsóperunni. Og Lands-
bankanum. ■
Hvernig leikhús viljum við?
Í DAG
HLUTVERK
LEIKHÚSA
ÞORVALDUR
GYLFASON
Leikhús þurfa því helzt að vera
í stjórnarandstöðu líkt og góð
dagblöð og góðir rithöfundar.
Þar eiga þau heima. Það hæfir
heilbrigðri verkaskiptingu í
lýðræðislandi.
Dekkjamynstur
Umræðan um myndbirtingar Jótlands-
póstsins á Múhameð spámanni virðist
í mikilvægustu atriðum vera komin í
gömul hjólför þægilegrar svarthvítrar
heimsmyndar.
Með: Eru Bandaríkjamenn ekki sverð
okkar og skjöldur í baráttunni fyrir
mannréttindum og vestrænum gildum,
eins og tjáningarfrelsi? Eru þeir ekki
að koma á lýðræði í Írak? Er það ekki
von allra heiðvirðra Íraka að sú
tilraun takist vel og mannrétt-
indi múslimskra kvenna verði
til dæmis virt?
Móti: Er ekki ólgan og
uppreisnarhugurinn í
Arabalöndunum eins
og óhjákvæmileg við-
brögð við pólitískum
og hernaðarlegum
afskiptum Banda-
ríkjamanna í þessum heimshluta? Og
hvað eiga Bandaríkjamenn með að
skipta sér af stjórnarfari þarna þótt það
sé ekki með sama sniði og guðsbless-
aða lýðræðið á Vesturlöndum? Og er
ekki allt í lagi að biðjast afsökunar á
orðum og gjörðum yfirleitt? Er nokkuð
verið að afnema stjórnarskrárákvæðin
um rit- og tjáningarfrelsi þar með?
Menn þekkja meira að segja dekkja-
mynstur hjólfaranna.
Vinstrimaðurinn Bush
Ævinlega er hressandi að lesa eða
hlusta á orðræðu sem ber með sér
skýra, einfalda og rökrétta hugsun.
Slík orðræða hefur einnig burði til
að laða til sín atkvæði þegar
að kosningum kemur.
Ungir frjálshyggjumenn
falla iðulega í þennan
flokk. Hugsun og
hugmyndafræði þeirra er skýr, djörf og
yfirleitt sjálfri sér samkvæm.
Hún var líka skýr hugsun og hugmynda-
fræði Guðmundar Arnar Jónssonar
verkfræðings sem talaði fyrir tekjujöfnun
í greinarstúf í Morgunblaðinu í fyrradag.
Með einföldum hætti sýndi hann fram
á að tekjujafnandi skattkerfi í Bandaríkj-
unum, Noregi og á Írlandi dregur síður
en svo úr hagvexti.
„Þannig hafa þeir tekjulægri á Íslandi
hæstu jaðarskattana af löndunum
fjórum, meðan þeir tekjuhærri á
Íslandi hafa lægstu jaðarskatt-
ana.“ Og segir undir lokin: „Við
jafnaðarmenn munum í næstu
kosningum etja kappi við tvo
íhaldsflokka sem láta Georg
Bush líta út sem vinstri-
mann í skattamálum.“
johannh@frettabladid.is
Skeifan 4
S. 588 1818
Það fór þá aldrei svo að konum í stjórnum fyrirtækja sem skráð eru í Kauphöll Íslands fjölgaði ekki. Fyrir tveimur árum birtist lítil samantekt í Fréttablaðinu á fjölda kvenna
sem sitja í stjórnum fyrirtækjanna fimmtán sem mynda hina
svonefndu Úrvalsvísitölu Kauphallarinnar. Í ljós kom að þær
voru þrjár. Karlarnir voru hins vegar 86.
Nú, tveimur árum síðar, sitja konur í stjórnum fimm þessara
fyrirtækja. Þar af er ein og sama konan í tveimur stjórnum.
Karlar sitja í áttatíu stjórnarsætum.
Þetta er aukning um 2,5 prósentustig og með sama áfram-
haldi verður hlutfall karla og kvenna í stjórnunum orðið jafnt
eftir 35 ár. Þá verður árið 2041 runnið upp.
Misjafnar ástæður liggja að baki vali einstakra stjórnar-
manna en allir starfa þeir í krafti tiltekins eignarhluta í viðkom-
andi félagi. Og engum blöðum er um það að fletta að karlar eiga
meiri peninga en konur. Það má glögglega sjá á kynjahlutföllun-
um í stjórnunum.
Það er eðlilegt að eigendur stærstu hlutanna sitji í stjórn-
um fyrirtækjanna og hafi þannig bein áhrif á stefnu þeirra og
störf. Það er líka eðlilegt – og reyndar samkvæmt leiðbeiningum
Kauphallarinnar um stjórnarhætti fyrirtækja – að stjórnarmenn
skuli vera þeim hæfileikum búnir að geta rækt skyldur sínar.
Enn fremur teljast það góðir stjórnarhættir að að minnsta kosti
tveir af fimm stjórnarmönnum séu óháðir stórum hluthöfum í
félaginu. Erfitt er að átta sig á hvort sú sé raunin og reyndar má
efast um það. Fljótt á litið virðast flestar stjórnirnar mannað-
ar karlmönnum (vitaskuld) sem tengjast helstu eigendum með
einum eða öðrum hætti. En á því eru vissulega undantekningar.
En í ljósi þess að það skuli teljast góðir stjórnarhættir að hafa
stjórnarmenn um borð sem beinlínis eru valdir vegna þekkingar
og kunnáttu sinnar er með ólíkindum að ekki skuli fleiri konur
veljast til slíkra starfa. Eða ríkir enn efi í samfélaginu um hvort
konum sé treystandi til að gegna ábyrgðarstörfum? Eða ríkir sá
efi kannski aðeins meðal karlanna í kaupsýslunni?
Reglulega er rætt um hlut kvenna í stjórnmálum og jafnan
harmað að þær skuli ekki ná árangri til jafns við karla. Minna
fer fyrir umræðum um hlut kvenna í viðskiptalífinu en málið er
þó rætt við og við.
Í haust var birt skýrsla nefndar sem starfaði á vegum við-
skiptaráðherra og fjallaði um aukin tækifæri kvenna í stjórn-
um fyrirtækja. Í skýrslunni eru lagðar fram nokkrar tillögur að
leiðum til að fjölga konum í stjórnum. Meðal þeirra er að birta
reglulega lista með upplýsingum um fjölda og hlutfall kvenna
í stjórnum, að víkka leitarskilyrði og sjóndeilarhring við skip-
anir í stjórnir og að hvetja fyrirtæki til að setja konur á dag-
skrá. Besta leiðin – og um leið sú sjálfsagðasta – er hins vegar
að líkindum sú að fá karlmenn í áhrifastöðum til að gera málið
að sínu. Það er nefnilega þar sem rót ástandsins er. Karlarnir
standa sig ekki.
Aðalfundahrina ársins 2006 er hafin en það er á slíkum fund-
um sem stjórnarmenn fyrirtækja eru kosnir. Allir ríku karlarn-
ir í samfélaginu ættu nú að sjá sóma sinn í að gera málið að sínu
og fá hæfileikaríkar konur til liðs við sig. ■
SJÓNARMIÐ
BJÖRN ÞÓR SIGBJÖRNSSON
Telja má konur sem sitja í stjórnum fyrirtækja í
úrvalsvísitölunni á fingrum annarrar handar.
Karlar og konur í
kaupsýslunni
Mest lesna viðskiptablaðið
AUGLÝSINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLAÐINU ALLA MIÐVIKUDAGA
Sa
m
kv
æ
m
t
fj
ö
lm
ið
la
kö
n
n
u
n
G
al
lu
p
o
kt
ó
b
er
2
00
5.