Fréttablaðið - 16.02.2006, Blaðsíða 34

16. febrúar 2006 FIMMTUDAGUR8
Í GARÐINUM HEIMA
HAFSTEINN HAFLIÐASON SKRIFAR UM POTTAPLÖNTUR
Begóníur eru fjölbreytt plöntuættkvísl
sem útbreidd er um heittempraða
beltið í öllum heimshlutum, að Ástralíu
undanskilinni. Tegundafjöldinn er
gífurlegur og enn er verið að uppgötva
nýjar begóníur í afviknum kimum og
skógum hitabeltisins. Í bænum Roche-
fort í Frakklandi er sérstök stofnun:
„Conservatoire du Begonia“, mikið
safn og einskonar grasagarður þar sem
haldið er lífi í um 1300 gerðum þess-
arar ættkvíslar sem þar eru líka hafðar
til sýnis. Begóníuheitið tengist hinum
franska Michel Bégon (1638-1710) sem
var sérlegur umboðsmaður Lúðvíks
XIV (1638-1715) og landsstjóri hans
í nýlendunum, fyrst á St. Domingo
en síðan í Kanada. Bégon þessi var
áhrifamaður sem byrjaði og endaði
feril sinn með því að hafa umsjón
með uppbyggingu og viðhaldi franska
flotans í Rochefort-sur-Mer á tímum
sólkonungsins.
Í hlut Bégons kom að skaffa nokkra
tugi af fullbúnum freigátum. Hver
freigáta bar 74 fallbyssur og til að full-
klára hvert skip þurfti fjögur þúsund vel
vaxin og digur eikartré, 20 kílómetra
af segldúk í seglin og aðra 2 kílómetra
af vefnaði í flaggdúka og veifur. Þar
að auki þurfti hundrað kílómetra af
köðlum, snúrum og snærum ásamt
ótal tonnum af byssupúðri, brauði,
víni og öðrum vistum til að halda
skipunum úti.
Töff gæjar - mjúk blóm
En hvernig tengist svo þessi valda-
mikli áhrifamaður nafni svona mjúkra
plantna? - Jú, einn af skjólstæðingum
Bégons var munkurinn og grasafræð-
ingurinn Charles Plumier (1646-1704)
sem fór að undirlagi hans með franska
flotanum vítt um franska áhrifasvæðið
og nýlendur Frakka til að safna, skrá og
skilgreina gróðurfar í hinu útvíkkaða
ríki sólkonungsins. Plumier fann og
lýsti fjölda plöntutegunda í Vestur-
Indíum, meðal annars sex sem líktust
hver annarri en voru þó það ólíkar að
Plumier lýsti þeim hverri fyrir sig sem
sjálfstæðri tegund í sérstakri ættkvísl.
Og til að heiðra velgjörðarmann sinn,
Michel Bégon, gaf hann þessari nýupp-
götvuðu ættkvísl nafn hans.
Fjölbreytileiki og genafikt
Fjölbreytileiki ættkvíslarinnar er, eins
og áður kom fram, afar fjölskrúðugur
og henni er skipt í nokkra flokka eftir
útliti og aðlögunarformum. Sumar eru
lágvaxnar og skriðular, aðrar hálfgerðir
runnar. Sumar begóníur eru hnúðjurtir
sem visna niður að jörð um þurrkatím-
ann og enn aðrar klifra eins og vínviður
upp eftir trjábolum og klettaveggjum.
Allir þessir flokkar eiga sína fulltrúa í
pottaplöntuflórunni og um allan heim
eru til klúbbar begóníusafnara sem
safna og skiptast á plöntum og upplýs-
ingum þvert yfir öll landamæri. Það er
líka einn sérkennileiki begóníanna að
þær eru afar gjarnar á að blandast sín
á milli og þess vegna verið afar vinsæl-
ar af fólki sem hefur áhuga á að „búa
til nýjar tegundir“. Og vissulega hefur
margt gott komið út úr þessu genafikti.
Til dæmis Rósabegónían, sem er
blendingur B. socotrana frá eynni
Sókotru í mynni Arabíuflóans austan
við Afríku og B. dregei frá Suður-Afríku.
Reyndar hafa fleiri tegundir líka komið
þarna við sögu en með úrvali og víxl-
frjóvgunum þvers og kruss þar á milli.
En árangurinn skilaði sér prýðilega í
þessari blómríku og státnu jurt sem
skartar stórum rósalíkum blómum í
myndarlegum blómskúfum. Blómlitirn-
ir eru í margvíslega rauðum, bleikum,
gulum og eirrauðum tilbrigðum.
Einnig eru fáanlegar sortir með hvítum
blómum.
Rósabegónía
Begonia x elatior hybr.
Notkun: Blómplanta
Birta: Meðal birta. A-V-N-gluggar
Hiti: Heittemprað - stofuhiti: 18-25°C
Vökvun: Mold ávallt rök
Áburðargjöf: Sjá hér að neðan
Umpottun: Sjá hér að neðan
Rósabegónían þarf eins mikla birtu og
hægt er en þó er ekki ráðlegt að láta
hana standa í sterkustu sólargeislunum
í suðurglugga. Vökvið hana með volgu
vatni. Þegar plantan fer að láta á sjá er
henni oftast fleygt. En einnig er auðvelt
að endurnýja hana með því að klippa
plöntuna niður um tvo þriðju, fjarlægja
veiklulega sprota og umpotta henni
í góða pottamold. Hafa hana síðan á
hlýjum og björtum stað og vökva með
áburðarvatni þegar hún byrjar að vaxa
á ný. Oftast nær blómgast plönturnar
aftur eftir svo sem hálfan mánuð og
geta staðið í blóma í margar vikur.
Eftir hvern blómgunarkafla þarf samt
að klippa gömlu blómstæðin burt,
fjarlægja veiklulegar hliðargreinar og
sjá til þess að gott jafnvægi sé í formi
plöntunnar. Þetta getur gengið svona,
koll af kolli, fram á haust. Auðvelt er að
fjölga rósabegóníum með laufbútum,
en varla borgar sig að standa í því í
heimahúsum. Ekki borgar sig heldur að
yfirvetra plönturnar inni í íbúðum, því
enda þótt það sé vel gerlegt ná þær
sjaldnast að skila því flúri sem til er
ætlast af þeim seinna sumarið. Rósa-
begónían er fáanleg í blómabúðum á
flestum tímum árs, dálítið dregur samt
úr framboðinu í skammdeginu. Og
þrátt fyrir að geta staðið áfram í stof-
unni eftir blómgun og blómgast á ný
lengi og vel, er hún samt sem áður ein
af þessum „er á meðan er“-plöntum,
sem menn fleygja án eftirsjár þegar
þær hafa skilað sínu fyrsta flóri.
Rósabegónía og franskar freigátur
Rósótt glös, pakkinn kostar 232 krónur.
Borðbúnaður og búsáhöld eru
á markaði Ásbjörns Ólafssonar
í Fellsmúla 24.
Heildverslun Ásbjörns Ólafsson-
ar er með lagersölu í Fellsmúla
24, við hlið Góða hirðisins, og
stendur hún fram á sunnudag.
Þar er ýmislegt til heimilisins
á vægu verði og ber mest á
borðbúnaði eins og boll-
um, könnum og skálum. Kerti og
dúkar fást þar líka ásamt matvöru
í krukkum og pökkum.
Blá glerskál sem kostar 392 krónur.
Ýmislegt til heimilisins
Sósukanna, kartöfluskál og fat
kosta hvert um sig 392 krónur.
Könnur sem kosta 152 krónur stykkið.
Margt er á markaðinum
sem gaman er að skoða.
PÍANÓSTILLINGAR
Skjót og fagmannleg þjónusta • Verð frá 12.500 m/vsk
Kristinn Leifsson
S. 661-7909 • netfang: kristinn@pianostilling.is
Laugavegi 67 • Sími: 551 8228
Útsölulok
á laugardaginn
allt a› 70%
afsláttur
NFS Í BEINNI Á VISIR.IS
35.000 gestir vikulega
sem dvelja í u.þ.b. eina klst. hver.
Auglýsingasími 550 5000.
1 dálkur 9.9.2005 15:21 Page 8
BORÐ FYR IR TVO
K R I N G L A N
ÚTSALA
ENN MEIRI AFSLÁTTUR