Tíminn - 08.01.1978, Síða 31

Sunnudagur 8. janúar 1978
31
og verða að kalksandi.
Rekatimbur, þang og
allskonar sjávargróður
festist lika á rifinu, fún-
ar þar og myndar jarð-
veg. Hafstraumarnir
flytja svo með sér
margskonar fræ, og þá
hefur gróðurinn fest
rætur. Mest berst að af
fræjum kókospálmans.
Þau festa rætur og þessi
trjátegund þrifst við fá-
tækleg skilyrði. Og hér
er lika litill jarðvegur og
litill raki. Við höfum
flutt frá Tahiti i pokum
mest af moldinni i
garðinum okkar, en það
er álíka langt og frá
Noregi til Spánar.
Drykkjarvatn er hér
lika mjög takmarkað.
Aðallega er það hálf-
volgt salti blandað vatn,
sem ausið er upp úr
gljúfrum og brunnhol-
um”.
,,En hvernig geta
menn þá lifað á þessum
eyjum? spurði Árni.
„Mig minnir, að þú
segðir um daginn, að á
Tangarewa væru um 500
manns”.
,,Nei, þeir geta alls
ekki lifað á gæðum
eyjarinnar”, svaraði
presturinn, en þessir
Polinesar (innfæddir
menn) eru óvenjulega
duglegir sjómenn og
verzlunarmenn.
Þótt bátar þeirra séu
einfaldir að gerð, þá
fara þeir á þeim viða um
Kyrrahafs eyjar og reka
verzlun og perluveiðar.
Þeir eru svo góðir I sjó,
að þeim hvolfir varla.
„En hvað flytja þeir
einkum út, þar sem eng-
in ræktun eða atvinnu-
rekstur er á eyjunni?”
spurði Árni. Hann þótt-
ist enn ekki hafa fengið
fullnægjandi svar.
„Margir eyjarskeggj-
ar eru hagleiksmenn og
góðir tréskurðarmenn.
Perluveiðar stunda þeir
lika hér i lóninu. Hér eru
ógrynni af perluskel. Ef
lónið væri ekki svona
djúpt þá drægju perlu-
veiðarar hér mikinn auð
á land. Þú veizt það, að
án kafarabúnings geta
jafnvel ekki hinir æfð-
ustu perlukafarar
stungið sér til botns á
meira en 10 m dýpi og
athafnað sig þar um
stund. Mest af lóninu er
aftur á móti 15 til 20
metra djúpt. Kafara-
búningur er mjög dýr og
þess vegna missa
heimamenn hér af beztu
perluveiðunum. Hingað
koma lika margir að-
komumenn, vel útbúnir
og reka perluveiðar.
Það eru aðallega Malaj-
ar og Ástraliubúar og
Ný-Sjálendingar. Ég er
alveg hissa, að þeir skuli
ekki þegar vera komnir.
Þeir eru vanir að koma
hingað einmitt á þessum
tima árs”.
5.
Á meðan Árni sigldi á
lóninu og fór viða um
koralrifið, athugandi
allt eins og visindamað-
ur, hélt Berit sig mest
innanhúss. Heimili
þeirra prestanna hafði
verið i svo mikilli van-
hirðu um margra ára
skeið, að þar voru nóg
verkefni fyrir Berit, sem
tekið hafði að sér hús-
móðurstörfin. Það var
lán, að Berit hafði fengið
nokkra æfingu i þessum
vandasömu störfum,
bæði i negraþorpinu á
Stuarteyju og eins i út-
lagabyggðinni i Ver-
chojansk. Hér var ekki
um auðugan garð að
gresja frekar en á hin-
um stöðunum. Á allri
eyjunni var aðeins ein
ómerkileg verzlun, en
Berit var þvi vön, að
láta allt lita vel út, þótt
hún hefði litlu úr að
spila. Hún hlifði sér
ekki, en var stöðugt að,
frá morgni til kvölds, og
smátt og smátt tókst
henni að koma reglu á
allt innanhúss.
En margir erfiðleikar
urðu á vegi hennar, og
margar vonir hennar
brustu. Verst var að
eiga við „innfæddu”
konurnar. Konurnar
tvær, sem hjálpuðu
henni fyrst til að hreinsa
til I húsinu, struku eftir
fáa daga, og hún sá þær
ekki framar. Þeim fund-
ust vist innanhússverkin
þreytandi og leiðinleg. Á
sama veg fór með næstu
tvær konurnar, sem
prestarnir réðu til henn-
ar.
En svo var það einn
daginn, að faðir Michel
kom róandi úr fjarlæg-
ustu eyjunni á þessu
kóralrifi með unga
stúlku, sem hét Mata-
hiwa. Stúlkan var ung og
falleg og Berit fannst
nafnið svo mjúkt i fram-
burði. Hún hafði kol-
svart, sitt hár, ljósbrúna
húð og djúp, dökk augu.
Hún var i meðallagi há
og mjúk og fjaðurmögn-
uð I hreyfingum. Berit
hélt,að hún hefði aldrei
séð eins fallega stúlku
fyrr, en vöxtur hennar
og likamsbygging bar þó
af andlitsfegurð hennar.
Matahiwa var 16 ára
að aldri og talaði ensku
ágætlega. Foreldrar
hennar og bróðir
höfðu dáið fyrir ári úr
skarlatssótt, sem geis-
aði á eynni, og þá var
hún ein eftir á heimilinu.
hún var þvi mjög fegin,
er faðir Michel bauð
henni að koma og vera
þjónustustúlka hjá
ungu, hvitu stúlkunni,
sem hann bar svo gott
orð.
Berit leizt strax ágæt-
lega á þessa ungu
stúlku, og þáer urðu
strax ágætar vinstúlkur.
Hvilikur munur að vinna
verkin með henni heldur
en hinum konunum, sem
struku! Vitanlega var
Matahiwa fákunnandi,
en hún var viljug og
námsfús og dró ekki af
sér.
Matahiwa sagði Berit
margt um hugsunar-
hátt, siði og lifskjör
þeirra, er á eyjunum
bjuggu. Fræddist Berit
meira um þetta af frá-
sögn vinstúlku sinnar en
aðkominn visindamaður
hefði fengið aað vita á
heilu ári. Innfæddir
menn á eyjunum eru
venjulega dulir og tregir
til frásagna við aðkomu-
menn. Þeir eiga sinn
heim fyrir sig og kæra
sig ekki um ihlutun ann-
arra.
Þær Matahiwa og
Berit fengu að koma inn
á heimili eyjarskeggja,
og fólkið tók hinni hvitu,
ungu stúlku með mestu
alúð. Það þótti Berit
merkilegast, hve allt
var hreinlegt og snyrti-
legt inni i þessum fátæk-
legu bjálkakofum. Ef
hún bar þetta saman við
útlagabyggðina i Ver-
chojansk og þorpin i
Norður-Siberiu, þá var
munurinn mikill. Ann-
ars má segja það um
innfædda menn á Kyrra-
hafseyjum, að þeir lifi
jafnmikið i sjó og á
landi. Allir eru flug-
syndir og hafa mikla æf-
ingu i þvi að vera lengi i
kafi. Þegar þeir koma
að landi, eftir langa
sundför, þá þá smyrja
þeir allan skrokkinn
ilmandi smyrzlum úr
pálmaoliu. Litur þá
hörundið út eins og ný-
smurður, gljáfægður
bill. Þessi náttúrubörn
lifa útilifi. Oftast eru
húsakynnin bjálkagrind
með þaki yfir og gólfin
þakin dreglum eða
mottum úr bastþráðum
og strái. Húsgögn og
herbergi þekkjast ekki,
og oft er grindin óþakin,
þ.e. veggir hússins eru
engir. Fæðing og dauði,
ástir og illindi, allt fer
fram fyrir opnum tjöld-
um. öllum finnst þetta
eðlilegt og einfalt og
enginn hneykslast á
neinu. Þetta heilbrigða
útilif og sundið og sund-
þrautirnar hafa skapað
á eyjunum fólk, sem
varla á sinn lika, hvað
snertir likamsbyggingu
og fegurð.
Það var unun að sjá
Matahiwa hreyfa sig i
sjónum. Að þvi er virtist
án allrar áreynslu þaut
hún eins og örskot i
gegnum bylgjutoppana
og synti með jöfnum
hraða undir yfirborðinu
og ofansjávar. Þau Árni
og Berit sátu agndofa og
dáðust að mjúklegum
sundhreyfingunum. Var
ekki laust við að Árni
fyndi til öfundar. Að
hugsa sér að geta synt
með svona svifléttum
tökum!
6.
Það leið ekki á löngu
að Árni sannfærðist um
það að sundkunnátta
Matahiwa var ekki ein-
ungis fögur iþrótt heldur
lika nytsöm.
Einn morgun seint I
febrúarmánuði þegar
Árni kom niður að vik-
inni voru þar fyrir perlu-
veiðimenn. Þeir höfðu
lagt bátum slnum á
vikinni um nóttina.
Árni var ekki lengi að
hrinda bát á flot og róa
út að skipinu. Þessir
perluveiðarar voru frá
Brisbane i Ástraliu. Á
skipinu voru fimm menn
skiþstjórinn og fjórir há-
setar. Þeir litu út fyrir
að vera hálf ruddalegir,
en hraustlegir karlar.
(Seinna skildi Árni af
sögum þeirra og sam-
tökum að tveir þeirra
hefðu setið mörg ár i
hegningarhúsi fyrir rán
og gripdeildir).
En Árni hafði sjálfur
kynnzt föngum og
hegningarhúsum svo að
honum blöskraði ekki að
kynnast þessum rudda-
fengnu sjómönnum.
Hann tók varla eftir þótt
báturinn væri sóðalegur
og allt i óreiðu. Það eina
sem Árni hugsaði um
var hvort þau systkinin
myndu ekki geta komizt
eitthvað áleiðis með
þessu skipi. Honum var
næstum sama i hvaða
átt þau færu aðeins ef
þau kæmust til einhvers
staðar þar sem beinar
ferðir fengjust til
Hawaii.
Eins og Árni var van-
ur gekk hann hreint að
verki og spuröi
skipstjórann beint hvort
þau systkinin gætu feng-
ið far með þeim til ein-
hverrar næstu hafnar.
Hann sagði að þau gætu
greitt riflega fyrir farið.
Jú, skipstjórinn var ekki
fjarri þvi en það væri þó
með þvi skilyrði að Árni
ynni að perluveiðunum á
meðan hann væri á skip-
inu. Hann sagði að
hásetamir væru farir að
eldast og væru þeir ekk-
ert hrifnir af lifi kafar-
anna og öllu erfiði sem
þvi fylgdi. Kafarinn
þeirra ungur og þaul-
æfður piltur hafði strok-
ið frá þeim i Auchland
og þeir höfðu enn ekki
getað ráðið einn i
staðinn. Hann spurði
hvort Árni hefði nokkurn
tima verið kafari.
„Nei, slikt hef ég
aldrei reynt”, sagðiÁrni
og varð hálf sneypu-
legur.
„Nú þetta er ekki svo
hættulegt”, sagði
skipstjórinn. „Þú venst
þessu fljótt. Það sem
mest er um vert er það
að þú litur út fyrir að
vera sterkur og lipur”.
„Já ég vil gjarnan
gera tilraun”, svaraði
Árni. Hann hafði nú lent
i svö mörgu á þessu
ferðalagi að hann gat
allt eins vel gerzt kafari
ef það gæti flýtt för
þeirra. Ekki gat það
verið verra en vinnan i
blýnámunum i Vercho-
jansk.
Skipstjórinn sagði að
bezt væri að Ámi gerði
tilraun strax. Honum
veitti ekki af að æfa sig
áður en hann færi að
vinna niðri á hafsbotnin-
um.
Á skipinu voru full-
komin kafaratæki og
Árni fór strax að klæða
sig i þennan sérkenni-
lega fatnað.
Kaf arabúnin gurinn
fannst honum þungur og
óþjáll og hann trúði þvi
naumast að- hann gæti
hreyft sig i honum niðri i
sjónum hvað þá heldur
unnið nokkuð til gagns.
Stigvélin með blýsólun-
um vógu mörg kiló og
auk þess voru blýþynnur
bæði á baki og brjósti.
Hlekkirnir sem hann
hafði borið útlegðinni i
Siberiu voru fisléttir i
samanburði við þennan
búning.
Siðast lét hann á sig
hjálminn. Aður en hann
var settur á hann, var
honum skýrt frá þvi
hvernig merkjakerfið
væri notað niðri I
djúpinu en það verður
hver kafari að kunna.
Einn kippur i liflinuna
merkir: allt i lagi, tveir
kippir: gefið meira loft,
þrir kippir: takið I
slönguna og fjórir kipp-
ir: dragið migþegar upp
o.s.frv.
Hjálmurinn var svo
settur á Árna og
skrúfaður þétt að hálsi
hans. Jafnframt var
strax byrjað að dæla lif-
lofti inn í hjálminn.
Sj<álfvirkur ventill