Fréttablaðið - 07.10.2006, Blaðsíða 16

Vífill Karls-
son atvinnu-
ráðgjafi
segir að yfir-
völd geti ekki
beinlínis leitt
þá þróun sem
mun eiga sér
stað. „Þau
geta hins
vegar gert
það sem er
skynsamlegt og hlúð að grunn-
gerðinni, vegagerð, fjarskipta-
kerfi og þess háttar og beitt sér
varðandi uppbyggingu opin-
berra stofnana, innan ákveðinna
skynsemismarka þó,“ segir
hann.
Spurður hvort hann sé
hlynntur þeim aðferðum sem
Norðmenn hafa meðal annars
beitt í byggðamálum, að bjóða
upp á skattaívilnanir fyrir íbúa í
jaðarbyggðum, segir hann ýmis-
legt benda til þess að sú leið sé
skynsamleg. „Það er til að
mynda ákveðin áhætta fólgin í
því fyrir fyrirtæki í iðnaði að
staðsetja sig utan alfaraleiðar.
Samfélagslegur ávinningur af
því að hvetja fyrirtæki til að
staðsetja sig í jaðarbyggðum er
þó nokkuð ljós, fólksins vegna,“
segir hann.
Hann nefnir dæmi um flutn-
ing á óunnu sjávarfangi á vegum
landsins sem nemur, samkvæmt
nýlegri skýrslu, 60 þúsund tonn-
um á ári. „Ef það væri unnið sem
næst löndunarhöfn er hægt að
lækka flutningskostnaðinn um
helming, sem reiknast um 300
milljónir á ári,“ segir hann.
Skattaívilnun
skynsamleg
VÍFILL KARLSSON
Sveitarfélögin á landinu eru alls
79, en af þeim eru átta á höfuð-
borgarsvæðinu. Eitt sveitarfélag
á höfuðborgarsvæðinu uppfyllir
skilyrði landfræðinganna um
dauðvona sveitarfélag, Kjósar-
hreppur.
Einungis þrettán sveitarfélög
utan höfuðborgarsvæðisins eiga,
samkvæmt kenningunum, ein-
hverja von um bjarta framtíð. Öll
nema tvö eru innan 120 kílómetra
radíus frá Reykjavík.
Stefán Ólafsson, prófessor í
þjóðfélagsfræði við Háskóla
Íslands, segir að sú mynd sem hafi
verið dregin upp af byggðaþróun
á Íslandi í Fréttablaðinu undan-
farna daga sé í fullkomnu sam-
ræmi við niðurstöður sem hann
setti fram í bókinni Búseta á
Íslandi sem unnin var fyrir
Byggðastofnun 1997. „Ljóst er að
þróunin hefur einfaldlega haldið
áfram síðan þá,“ segir hann.
Engin fjölgun á landsbyggðinni
Á síðasta aldarfjórðungi hefur
Íslendingum fjölgað um 31 pró-
sent. Á sama tímabili hefur íbúum
á höfuðborgarsvæðinu fjölgað um
54 prósent en íbúum utan höfuð-
borgarsvæðisins um fjögur pró-
sent og munar þar mest um fjölg-
un íbúa á Suðurnesjum.
Ef íbúafjöldaþróun á lands-
byggðinni á síðasta aldarfjórðungi
er skoðuð og Suðurnes eru undan-
skilin kemur í ljós að íbúum á
landsbyggðinni hefur ekkert fjölg-
að á tímabilinu.
Ágeir Jónsson, hagfræðingur
og forstöðumaður Greiningar-
deildar Kaupþings, segir að fólks-
flutningar frá landsbyggðinni á
höfuðborgarsvæðið sé þróun sem
muni halda áfram hægt og bítandi.
„Það þýðir þó ekki að staðir á
landsbyggðinni leggist í eyði,
heldur verði breyting á nýtingu
þeirra,“ segir hann.
„Ef til vill hafa fólksflutningar
ekki sömu þýð-
ingu og áður
þar sem hug-
takið búseta er
að breytast
mjög hratt. Nú
býr fólk ekki
lengur á einum
stað og dvelur
þar ætíð held-
ur er algengt
að eiga tvö
heimili og dvelja á þeim til skipt-
is,“ segir Ásgeir.
Hann bendir á að mörg bæjar-
félög séu að breytast samfara
þessu þannig að í stað þess að fara
í eyði nýtast þau nú sem þjónustu-
svæði fyrir ferðafólk og frístunda-
búsetu. Þá skyldi því ekki gleymt
að mjög víða hafi erlendir ríkis-
borgarar komið í stað þeirra
íslensku.
„Þá sjáum við aðra staði
stækka, sem eru óhefðbundnir
þéttbýlisstaðir, svo sem háskóla-
þorpin á Bifröst, Hvanneyri og
Hólum í Hjaltadal,“ segir Ásgeir.
„Þetta eru vaxandi þéttbýlisstaðir
sem bjóða upp á ákveðin lífskjör
sem aðrir staðir gera ekki.“
Verð hæst í miðborgum
Vífill Karlsson, atvinnuráðgjafi
hjá Samtökum sveitarfélaga á
Vesturlandi og dósent við Við-
skiptaháskólann á Bifröst, segir
að hvarvetna sé verð á fasteignum
í borgum hærra en í næstu byggð-
um. „Meginreglan er sú að verð er
hæst í miðborgum og hækkar
smám saman því sem fjær henni
dregur,“ segir Vífill.
Hann segir verðmuninn fyrst
og fremst ráðast af tvennu sem
kaupandinn raði jafnframt sjálfur
í forgangsröð. „Annars vegar af
aðgengi sem borgin veitir og hins
vegar að náttúrugæðum sem
strjálbýlið býður upp á,“ segir Víf-
ill. „Í strjálbýli er talað um skyn-
virði, sem lýtur að mjög mörgu.
Til að mynda útsýni, kyrrð, nálægð
við náttúru og stærð lóðar,“ segir
hann.
Munurinn að aukast hér
Vífill segir að verðmunurinn taki
breytingum og séu ýmsar skýr-
ingar á því hvers vegna munurinn
aukist eða minnki.
„Munurinn hefur verið að auk-
ast hér á Íslandi og talað hefur
verið um stærðarhagkvæmni í því
tilliti, það borgi sig að búa þétt,“
segir Vífill. „Ég vinn að doktors-
ritgerð minni um þetta efni um
þessar mundir og held því fram að
stærðarhagkvæmnin sé að aukast
vegna þess hve þjóðin er orðin
menntaðri. Því sérhæfðara sem
vinnuaflið verður, því mikilvæg-
ara er að það sé staðsett á stærri
markaði svo að næg tækifæri
bjóðist,“ segir Vífill. „Ég vil halda
því fram að þetta sé ástæðan fyrir
byggðaþróuninni og þar af leið-
andi þróun fasteignaverðs,“ segir
hann.
Aðdráttarafl skiptir máli
Ásgeir bendir jafnframt á að
tengslin milli búsetu og vinnu séu
nú farin að losna meira en áður
þannig að auðvelt er orðið að búa á
einum stað og starfa á öðrum.
„Aðdráttarafl staðanna er farið að
skipta meira máli um það hversu
eftirsóknarverðir þeir eru til
búsetu,“ segir Ásgeir.
Hann bendir á að höfuðborgar-
Þróunin mun
ekki stöðvuð
Flóttinn af landsbyggðinni
Alls má setja 59 sveitarfélög á landinu á úreld-
ingarlista ef tekið er mið af kenningum tveggja
bandarískra landfræðinga um framtíðarhorfur
sveitarfélaga.
Höfuðborgarsvæðið
Kjósarhreppur

Suðurnes
Grindavíkurbær

Vesturland
Skorradalshreppur
Hvalfjarðarsveit
Borgarbyggð
Helgafellssveit
Eyja- og Miklaholtshreppur
Dalabyggð
Vestfirðir
Ísafjarðarbær
Reykhólahreppur
Tálknafjarðarhreppur
Vesturbyggð
Súðavíkurhreppur
Árneshreppur
Kaldrananeshreppur
Bæjarhreppur
Strandabyggð

Norðurland vestra
Sveitarfélagið Skagafjörður
Húnaþing vestra
Blönduósbær
Höfðahreppur
Skagabyggð
Húnavatnshreppur
Akrahreppur
Norðurland eystra
Norðurþing
Fjallabyggð
Dalvíkurbyggð
Grímseyjarhreppur
Arnarneshreppur
Eyjafjarðarsveit
Hörgárbyggð
Svalbarðsstrandarhreppur
Grýtubakkahreppur
Skútustaðahreppur
Aðaldælahreppur
Tjörneshreppur
Þingeyjarsveit
Svalbarðshreppur
Langanesbyggð
Austurland
Seyðisfjarðarkaupstaður
Fjarðabyggð
Vopnafjarðarhreppur
Fljótsdalshreppur
Borgarfjarðarhreppur
Breiðdalshreppur
Djúpavogshreppur
Fljótsdalshérað
Sveitarfélagið Hornafjörður
Suðurland
Vestmannaeyjabær
Mýrdalshreppur
Skaftárhreppur
Ásahreppur
Rangárþing eystra
Rangárþing ytra
Hrunamannahreppur
Grímsnes- og Grafningshreppur
Skeiða- og Gnúpverjahreppur
Bláskógabyggð
Flóahreppur
Sveitarfélög á úreldingarlista*
*Kenningar hjónanna Deborah og Frank Popper voru settar fram í lok níunda áratugarins og miðuðust að því að meta framtíðarhorfur tiltekinna sveitarfélaga á sléttunum miklu í miðjum
Bandaríkjunum. Þær fólust í því að setja fram sex viðmiðunarmörk sem gæfu vísbendingu um að sveitarfélag ætti sér ekki viðreisnar von. Ef sveitarfélagið uppfyllti tvö eða fleiri skilyrði gat
það talist á góðri leið með að fara í eyði.
GARÐUR
SANDGERÐISBÆR
VOGAR
7. október 2006 LAUGARDAGUR16
SVEITARFÉLÖG MEÐ FRAMTÍÐ OG MANNFJÖLDAÞRÓUN EFTIR LANDSHLUTUM
REYKJANESBÆR
AKRANESKAUPSTAÐUR
GRUNDARFJÖRÐUR
SNÆFELLSBÆR
BOLUNGARVÍK
ÁRBORG
HVERAGERÐISBÆR
ÖLFUS
REYKJAVÍKURBORG
SELTJARNARNES
GARÐABÆR
ÁLFTANES
KÓPAVOGSBÆR
HAFNARFJÖRÐUR
MOSFELLSBÆR
STYKKISHÓLMSBÆR
STEFÁN ÓLAFSSON
MANNFJÖLDAÞRÓUN Á
NORÐURLANDI VESTRA 1988–2005
30%
20%
10%
0%
-10%
-20%
-30%
1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 20051988
-14,3%
MANNFJÖLDAÞRÓUN
Á VESTFJÖRÐUM 1988–2005
30%
20%
10%
0%
-10%
-20%
-30%
1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 20051988
-25,3%
MANNFJÖLDAÞRÓUN Á HÖFUÐ-
BORGARSVÆÐINU 1988–2005
30%
20%
10%
0%
-10%
-20%
-30%
1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 20051988
+32,1%
120 km radíus frá Reykjavík