Fréttablaðið - 07.10.2006, Blaðsíða 17

Þéttbýlismyndun hófst
á Íslandi um 1890, að
sögn Ásgeirs Jónssonar
hagfræðings. „Þá hófust
fólksflutningar úr sveit
til ýmissa þéttbýlisstaða
á landinu en þó vitan-
lega mest til Reykjavík-
ur en eftir stríð voru
sveitarnar að mestu
leyti tæmdar og fólks-
flutningar hófust frá
smærri þéttbýlisstöðum
til þeirra stærri, mest þó til höf-
uðborgarsvæðisins,“ segir hann.
„Þéttbýlismynstrið hérlendis
mótaðist að miklu leyti af þeirri
staðreynd að nær allir flutning-
ar fóru fram á sjó frá um 1880-
1950. Á þessum tíma lá þjóðveg-
urinn yfir sjóinn og öll byggð
þjappaðist við strandir og útnes
sem lágu vel við skipaflutning-
um en landflutningar voru erfið-
ir og seinfærir,“ segir Ásgeir.
„Þannig myndaðist þéttbýlis-
net í kringum sjósamgöngurnar
og sjávarbyggðirnar höfðu yfir-
burði yfir byggðir innar í landi.
Það sést til dæmis vel á þeirri
staðreynd að árið 1930 var auð-
veldara að fara frá
Reykjavík til Ísafjarð-
ar en til Selfoss því
þangað lá enginn
vegur, enda hófst þétt-
býlismyndun mjög
snemma á Vestfjörð-
um en ekki fyrr en
eftir seinna stríð á
Suðurlandi,“ bendir
hann á.
Þetta snerist hins
vegar allt við eftir
seinni heimsstyrjöldina þegar
vegakerfið var byggt upp og
landsmenn eignuðust bíla. „Við
það færðist samgöngunetið inn á
þjóðvegina og áður blómstrandi
staðir eins og Ísfjörður stóðu
höllum fæti í samanburði við
önnur byggðarlög innar í landi
er voru í betra vegasambandi
við höfuðborgarsvæðið. Þessi
afdrifaríka breyting á sam-
gönguháttum er raunverulega
ástæðan fyrir því af hverju sjáv-
arbyggðum fór að hnigna, ekki
kvótakerfið, eins og margir vilja
halda fram enda hófst hnignunin
mun fyrr en kvótakerfið varð að
veruleika,“ segir Ásgeir.
Kvótakerfinu ekki um að kenna
svæðið teygi sig nú frá Borgarnesi
til Selfoss og sé svæðið allt orðið
einn vinnumarkaður. Fólk einfald-
lega keyri á milli og því sé það
farið að skipta sveitarfélögin utan
stór-Reykjavíkursvæðisins miklu
máli að geta boðið upp á eitthvað
annað en Reykjavík hvað varðar
lífskjör.
Vífill bendir á að undanfarna
þrjá áratugi hafi orðið breyting á
þessari þróun í Bandaríkjunum og
Evrópu. Fólk sé í auknum mæli að
meta lífsgæði dreifbýlisins meira
en borgarinnar en flytji ekki
lengra frá borginni en svo að það
geti sótt til hennar það sem það
vill. „Þessi breyting er rétt að
byrja að sjást hér á landi. Það má
sjá á vexti bæjarfélaga á Suður-
nesjum og eilítið á Vesturlandi,
þótt það sé ekki eins greinilegt enn
sem komið er,“ segir hann.
Nútímavæðingin hefur áhrif
Stefán komst að því í rannsókn
sinni fyrir tíu árum að íbúum
fækki hraðar í þeim byggðarlög-
um þar sem óánægja er með
búsetuskilyrði. „Þetta er einfald-
lega að koma fram með enn meiri
þunga en áður en auk þess eru að
bætast við áhrif svokallaðrar
nútímavæðingar, sem eru sérstak-
lega áberandi hjá unga fólkinu,“
segir Stefán.
Hann segir að nútímavæðingin
einkennist af vaxandi áhuga ungs
fólks á öllu sem er nútímalegt, svo
sem lífsháttum og umhverfi og að
það sé fyrst og fremst að finna í
borgunum. „Þessi áhrif magnast
með upplýsingatækninni og stend-
ur fólki nær með aukinni fjöl-
breytni í fjölmiðlum til dæmis,“
segir Stefán. Hann bendir á að
þetta hafi sín áhrif á að toga unga
fólkið til stórborganna.
SIGRÍÐUR DÖGG AUÐUNSDÓTTIR
sda@frettabladid.is
LAUGARDAGUR 7. október 2006
SVEITARFÉLÖG MEÐ FRAMTÍÐ OG MANNFJÖLDAÞRÓUN EFTIR LANDSHLUTUM
AKUREYRI
ÁSGEIR JÓNSSON
MANNFJÖLDAÞRÓUN
Á VESTURLANDI 1988–2005
30%
20%
10%
0%
-10%
-20%
-30%
1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 20051988
+0,5%
MANNFJÖLDAÞRÓUN
Á SUÐURNESJUM 1988-2005
30%
20%
10%
0%
-10%
-20%
-30%
1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 20051988
+19,1%
MANNFJÖLDAÞRÓUN Á
NORÐURLANDI EYSTRA 1988–2005
30%
20%
10%
0%
-10%
-20%
-30%
1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 20051988
+2,2%
MANNFJÖLDAÞRÓUN
Á SUÐURLANDI 1988–2005
30%
20%
10%
0%
-10%
-20%
-30%
1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 20051988
11,5%
MANNFJÖLDAÞRÓUN
Á AUSTURLANDI 1988–2005
30%
20%
10%
0%
-10%
-20%
-30%
1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 20051988
+5%