Fréttablaðið - 15.03.2007, Qupperneq 35

Öllum pottaplöntuvinum er annt um að þekkja
nöfnin á plöntunum sínum. Um það má segja,
svona yfirfært úr ljóði Tómasar Guðmunds-
sonar, „að plöntur væru lítils virði ef þær
hétu ekki neitt“. En fyrir svo sem ári fékk ég
lítinn græðling af plöntu hjá henni Ingibjörgu
í Hveragerði. Sjálf hafði hún fengið plöntuna
hjá Braga í Eden. Þetta er ansi státin planta
með holdmiklum, grænglansandi, ögn hærð-
um blöðum sem eru purpurarauð á neðra
borði. Blöðin eru gagnstæð og í löguninni
minna þau nokkuð á birkilauf. Blómin koma
mörg saman ljósfjólublá og mjópípulaga á
löngum blómspírum. Það leyndi sér ekki að
þarna var á ferðinni einn fulltrúi Varablóma-
ættarinnar. En sá böggull fylgdi skammrifi
að enginn vissi önnur deili á þessum jarðar-
gróða en þau, að Bragi heitinn hafði klipið sér
græðling af plöntunni þar sem hann rakst á
hana í plöntukeri suður í Kaíró og haft með
sér heim sem minjagrip og kallaði hana svo
bara „Kleópötru“ þegar græðlingurinn fór að
vaxa í gróðurhúsinu hans.
Þegar ég fór að grúska í því hvaða plöntuætt-
kvísl þessi gersemi gæti nú tilheyrt, festist
ég fljótlega við ættkvíslina Plectranthus, sem
er afar tegundarík og fjölbreytt og á marga
fulltrúa í heimi skrautjurtanna. En ég fann
hvergi neitt sem gat bent á ákveðna tegund.
Svo var það fyrir nokkrum dögum að ég rakst
á suður-afríska garðyrkjuvefsíðu. Og viti
menn, þar var þessi vinkona okkar kynnt í
máli og myndum svo að af tók allan vafa.
Upplýsingarnar voru þær, að þetta væri
blendingstegund, fengin fram með margvíxl-
uðum samfrjóvgunum milli nokkurra teg-
unda ættkvíslarinnar í grasagarðinum í Kirst-
enbosch fyrir svo sem tíu til tólf árum. Þaðan
hefur henni svo verið dreift um heiminn sem
afar duglegri og blómsælli skrautjurt og hún
seld með einkaleyfi grasagarðsins undir heit-
inu „Plectranthus ‚Mona Lavender‘®“ og
hefur hvarvetna slegið í gegn og orðið eins-
konar tískujurt síðustu ára og mikið notuð í
skrautplantanir utanhúss hvar sem milt veð-
urfar leyfir. Grasagarðurinn suður-afríski
nýtur góðs af, því nokkrir aurar renna til
hans af andvirði hverrar plöntu sem seld er.
En Móna Lavender er fyrir okkur hér á norð-
urslóðum afar snotur, frísk og kröftug potta-
planta sem þrífst bæði í sól sem hálfskugga
og blómgast lofnarblómsbláum blómspírum
lungann úr sumrinu. Ræktunin er afar auð-
veld. Það eina sem þarf að gæta að er aðhalds-
semi í áburðargjöf og hófleg vökvun.
Frá fornu fari hafa margar tegundir af þess-
ari sömu ættkvísl verið vinsælar pottaplönt-
ur á íslenskum heimilum. Til að nefna tvær
þær algengustu má minnast á hengimölurtina
(Plectranthus verticillatus) með fagurgræn
og hárlaus, ávöl blöð og flatþybbið vaxtarlag.
Hún er eiginlega frægust fyrir það að hafa
prýtt arinhillu „sporöskjustofunnar“ – The
Oval Office, hina opinberu skrifstofu banda-
ríkjaforsetanna í Hvítahúsinu í Washington
DC alla daga frá forsetatíð Johns F. Kennedy.
Og er þar undir málverki af sjálfum George
Washington. Þeirri hefð verður ekki breytt,
að sögn, og fyrir vikið mun hengimölurtin,
sem á ensku heitir „Swedish ivy“, vera sú
pottaplanta sem flestar blaðaljósmyndir hafa
verið teknar af síðustu áratugina. Hin teg-
undin er svo Plectranthus oertendahlii sem
hefur verið nefnd nóvemberljós hér á Norð-
urlöndum vegna þess hve blómgunartíminn
er seint á haustin. Nóvemberljósið hefur
breiðtungulaga, silkihærð blöð með skraut-
legu æðamynstri. Af því eru til nokkrar gerð-
ir með mismunandi blaðmynstrum og blaðlit.
Vaxtarlagið er flatt og breitt. En blómgunin á
haustin er glæsileg þegar stórar, hvítar
blómspírur standa eins og flugeldasýning
upp af plöntunum. Þessar tegundir fást af og
til í blómabúðunum og eru reyndar báðar afar
viljugar að koma til af græðlingum frá
nágrönnum og vinafólki. Og þær hafa næst-
um takmarkalausa þolinmæði gagnvart van-
rækslu og gleymsku, þótt vitaskuld verði þær
snotrastar þar sem þær fá verðskuldaða eft-
irtekt. Hófleg vökvun og dauf áburðargjöf af
og til um vaxtartímann er allt sem þær biðja
um.