Fréttablaðið - 24.03.2007, Qupperneq 16

Ofnæmi og ofnæmissjúk-
dómar fara vaxandi í hinum
vestræna heimi. Í Evrópu
einni er talið að á bilinu 11-
26 milljónir manna þjáist
af einhvers konar fæðu-
ofnæmi. Samt telja mun
fleiri sig vera með ofnæmi
en hafa það í raun og veru.
Íslenskir vísindamenn taka
nú þátt í alþjóðlegri rann-
sókn á fæðuofnæmi, EUR-
OPREVALL, þeirri viða-
mestu sem gerð hefur verið
í heiminum.
Það eru vísindamennirnir og lækn-
arnir Þórarinn Gíslason, Davíð
Gíslason, Sigurveig Þ. Sigurðar-
dóttir og Michael Clausen sem
koma að rannsókninni af hálfu Ís-
lands. Að sögn Michaels er það
mikil viðurkenning og mikils virði
fyrir Ísland að vera með í þess-
ari rannsókn. „Allir fremstu vís-
indamenn Evrópu á sviði ofnæm-
isrannsókna koma að þessu, auk
annarra sem málið varðar eins
og sjúklingasamtaka og matvæla-
framleiðenda. En það er fyrst og
fremst öflugt rannsóknastarf Þór-
arins Gíslasonar sem varð til þess
að Ísland er eitt Norðurlandanna
þátttakandi í rannsókninni.“
Fæðuofnæmi og fæðuóþol eru í
sjálfu sér löngu þekkt fyrirbæri í
sögu mannkyns. Á þessu tvennu er
þó grundvallarmunur að sögn Mi-
chaels. „Við tölum um fæðuofnæmi
þegar hægt er að greina virkjun í
ónæmiskerfinu hjá þeim sem verð-
ur illt af einhverri fæðu en fæðuó-
þol þegar virkjun í ónæmiskerfinu
er ekki til staðar. Í þeim tilfellum
er oft um lífræn virk efni að ræða í
fæðunni sem valda einkennum eða
til dæmis efnahvataskortur eins
og í mjólkursykuróþoli.“
Talið er að meðalmaður neyti
50-100 tonna af fæðu um ævina og
það segir sig sjálft að í öllu þessu
magni leynast alls kyns eitur-
efni sem geta valdið sjúkdómum.
„Fram til þessa hefur verið áætl-
að að um 1-2 prósent af fullorðnu
fólki þjáist af fæðuofnæmi eða
fæðuóþoli. Vaxandi tíðni greindra
tilfella á undanförnum árum bend-
ir hins vegar til þess að nú láti
nærri að þessi tala sé 2-4 prósent
og 4-8 prósent hjá börnum,“ segir
Michael.
Markmið EUROPREVALL-rann-
sóknarinnar að sögn hans er að
reyna að komast að því hvað valdi
þessari fjölgun tilfella; skilja af
hverju fólk fær fæðuofnæmi, bæta
greiningu og reyna að finna leiðir
til að draga úr þessu. „Hlutverk
okkar í þessu er að skoða faralds-
fræði ofnæmissjúkdóma á Íslandi
auk þátta sem gætu tengst mynd-
un á fæðuofnæmi. Það gerum við
með sérstakri ungbarnarannsókn,
könnun á fæðuofnæmi hjá börnum
og fullorðnum á Íslandi og könnun
á eðli fæðuofnæmis á Íslandi.“
Ungbarnarannsóknin hefst
meðan börnin eru enn í móðurkviði
og foreldrar sem þátt taka svara
spurningum um hvað móðirin borð-
ar á meðgöngunni, um hreinlæti á
heimilinu, hvort þar eru gæludýr
og svo framvegis. „Síðan þegar
barnið fæðist er tekið blóðsýni úr
naflastreng og það geymt. Barn-
inu er síðan fylgt eftir með spurn-
ingalistum til tveggja og hálfs árs
aldurs og eins láta foreldrar vita
ef barnið fær einkenni um ofnæmi
og það er þá tekið í próf til að fá
það staðfest.“
Nú þegar taka rúmlega 600 ís-
lensk börn þátt í þessari rannsókn
og segir Michael foreldra sýna
þessu mikinn áhuga. Allir verð-
andi foreldrar geta tekið þátt.
Annar hluti rannsóknarinnar
felst í því að valinn var þrjú þús-
und manna hópur á aldrinum 20-
54 ára á höfuðborgarsvæðinu með
slembiúrtaki og honum sendir
spurningalistar um fæðuofnæmi.
„Þeir sem gefa jákvæð svör fá boð
um frekari rannsóknir með ítar-
legum spurningalista og blóðprófi,
auk þess sem gerð eru fæðuáreiti-
próf þegar það á við til að stað-
festa ofnæmið. Með þessum hætti
er hægt að fá fram algengi fæðu-
ofnæmis hjá börnum og fullorðn-
um á Íslandi og einnig hverjir eru
helstu fæðuofnæmisvaldar hér á
landi,“ segir Michael.
Hann bætir því við að þrátt fyrir
að fólk sé almennt áhugasamt um
rannsóknina sé svörun á þessum
hluta hennar ekki alveg nógu góð.
„Eina skýringin sem ég hef er að
fólk virðist vera orðið óvant því að
fara á pósthús til að senda bréf, en
þetta er eina leiðin sem við höfum
eins og er og við verðum bara að
hvetja alla til að drífa sig með
svörin á pósthúsið.“
Michael segir að næsta skref
í þessum hluta rannsóknarinnar
verði að senda út svipaða spurn-
ingalista til þrjú þúsund skóla-
barna á aldrinum 7-10 ára. „Þetta
verða mjög einfaldar spurningar
sem á ekki að taka nema 2-5 mín-
útur fyrir foreldrana að svara.
Þeir sem síðan virðast líklegir til
að hafa fæðuofnæmi verða boðað-
ir í frekari rannsóknir.“
Síðasti hlutinn af íslensku rann-
sókninni felst í rannsókn á þeim
sem vitað er að eru með fæðuof-
næmi. „Þeim er boðið upp á ýt-
arlega rannsókn þar sem teknar
verða prufur og gerð áreitipróf.
Með því er verið að kanna hvern-
ig ýmsir þættir í blóði þessara ein-
staklinga eru mismunandi. Síðan
er gert áreitipróf þar sem viðkom-
andi fær grunaða fæðu í smávax-
andi skömmtum til að sanna eða
afsanna ofnæmið.“
Michael tekur fram að í sumum
tilfellum eldist ofnæmið af fólki,
jafnvel hjá fullorðnum, og því
mikilvægt að staðfesta ofnæmið
með óyggjandi hætti. „Í þessum
hluta rannsóknarinnar getum við
ekki kvartað undan áhugaleysi,
því mun fleiri vilja taka þátt en
við komumst yfir að sinna,“ segir
hann.
Skýringuna á því telur hann
meðal annars þá að fólk sem glími
við fæðuofnæmi upplifir það sem
skerðingu á lífsgæðum og er tilbú-
ið að leggja sitt af mörkum til að
finna lausn á þessum vanda. „Það
spila auðvitað inn í þetta alls kyns
félagslegir þættir, til dæmis hvaða
þýðingu þetta hefur fjárhagslega
fyrir einstaklinga og samfélag-
ið. Þessa þætti munum við skoða
í samvinnu við Rannsóknarstofn-
un í hjúkrunarfræði við Háskóla
Íslands.“
Að sögn Michaels geta mjög marg-
ar fæðutegundir valdið ofnæmi
eða óþoli en sumar hafa meiri til-
hneigingu til þess en aðrar. Meðal
fæðutegunda sem oft valda of-
næmi eru jarðhnetur, fiskur, skel-
fiskur, egg, mjólkurprótein, hveiti
og sojabaunir. „Algengast hjá börn-
um er ofnæmi fyrir mjólk og eggj-
um en það eldist yfirleitt af þeim.
Eftir situr hins vegar ofnæmi fyrir
sjávarfangi og jarðhnetum, sem
fólk virðist síður losna við.“
Hann segir engar einfaldar
lausnir til á þessum vanda en nefn-
ir þó að vitað sé að ónæmiskerfi
líkamans þurfi ákveðna ögrun/
örvun til að virka rétt og afar
mikilvægt sé að það gerist þegar
í frumbernsku. „Breytt fæðuval
getur haft mikið að segja í þess-
um efnum. Við Íslendingar höfum
til dæmis minkað fiskneyslu mjög
á undanförnum árum og það er
af hinu slæma því í fiski mikið af
omega-3 fitusýrum sem eru afar
jákvæðar fyrir ónæmiskerfið,“
segir Michael Clausen, barnalækn-
ir og sérfræðingur í ofnæmissjúk-
dómum barna.
Fæðuofnæmi er vaxandi vandamál
Algengast hjá börnum
er ofnæmi fyrir mjólk
og eggjum en það eldist yfirleitt
af þeim. Eftir situr hins vegar
ofnæmi fyrir sjávarfangi og jarð-
hnetum, sem fólk virðist síður
losna við.
V
in
n
in
g
ar
v
er
ð
a
af
h
en
d
ir
h
já
B
T
Sm
ár
al
in
d.
K
ó
p
av
o
g
i.
M
eð
þ
ví
a
ð
t
ak
a
þ
át
t
er
tu
k
o
m
in
n
í
SM
S
kl
ú
b
b.
1
49
k
r/
sk
ey
ti
ð
.
9. HVER VINNUR!
SENDU SMS BTC CCF Á 1900
OG ÞÚ GÆTIR UNNIÐ!
VINNINGAR ERU STALKER, COMMAND AND CONQUER,
DVD MYNDIR OG MARGT FLEIRA
SMS
LEIKUR
LENDIR
29. MARS Í BT!
LENDIR
23. MARS Í BT!