Fréttablaðið - 12.05.2007, Síða 90

Kl. 14.00
„Ástarörlaganna þjáningarfulla
sæluvíma“. Myndlistarmaðurinn
Jón Garðar Henrysson heldur sýn-
ingu á teikningum og sæluvímu-
dúkum í sýningarsalnum Populus
Tremula á Akureyri. Sýningin er
opin þessa einu helgi milli kl. 14
og 17.
Þrír rómantískir menn
CoBrA-sýningin stóra sem
var opnun Listahátíðarinnar
í Reykjavík í gær verður
ekki ekki til af sjálfu sér.
Forráðamenn Listasafns
Íslands drógu enga dul á
að þegar farið var í alvöru
að ræða hugmyndina, sem
kom upp í sendiráði Íslands
í Kaupmannahöfn, hafi eng-
inn annar komið til greina til
að setja sýninguna saman en
Norðmaður á eftirlaunum:
Per Hovdenakk, fyrrverandi
safnstjóri á Onstadt-safninu
í Osló.
Það þarf heldur ekki að graf-
ast lengi fyrir um feril Hovde-
nakks til að komast að því að
hann er réttur maður á réttum
stað. Verkefnið er snúið: verk
Svavars Guðnasonar eru til hér
á landi í miklu magni þótt mörg
lykilverka hans frá CoBrA-tím-
anum séu í eigu erlendra aðila.
Verra er með verk allra hinna
félaganna sem Asger Jorn, Con-
stant og Dotremont drógu saman
í þennan formlega – og óform-
lega hóp listamanna fyrir tæpum
sextíu árum. Það þarf harðfylgni
og ótakmarkað traust til að ná
verkum úr söfnum einstaklinga
og opinberra safna, fá þau hingað
sumarlangt og skipuleggja ferð
þeirra áfram á virt og þekktari
söfn í Skandinavíu en Listasafn
Íslands. Enda stafar trausti af
Per. Og bak við kyrrlátt og stillt
fas þessa hlédrægna manns sem
talar af yfirburða þekkingu og
greind um svo óstýrilátan flaum
sem CoBrA-hreyfingin var finn-
ur áheyrandinn ólgandi ástríðu
fyrir myndlist.
Hovdenakk fær það erfiða hlut-
verk í myndarlegri sýningar-
skrá að setja lífsverk Svavars og
margra annarra í samhengi af
sanngirni. Ég spyr hann um texta-
verk Dotremonts sem voru sam-
bland af af persónulegri útfærslu
Belgans af kalligrafíu og mynd-
list og hann dæsir: „Alechinsky
(sem var yngstur í þessum hóp
og lifir enn í hárri elli) stóð fyrir
yfirlitssýningu fyrir fáum árum
á verkum Dotremont og það var
ekki gott. Hann var einfaldlega
ekki merkilegur málari.“ Við
göngum um sali Listasafnsins og
ég sé í einu verkanna sprungur og
spyr hann hvort þetta sé algeng-
ur kvilli í verkum þessara mál-
ara sem smurðu gjarnan olíunni
þykkri á strigann: „Þeir eru enn
að gera við málverk sem Carl-
Henning og Else Ahlfelt gáfu í
safnið sitt í Hjerning. Þau voru
lengi svo fátæk og Carl-Henning
var með afbrigðum vinnusamur
og agaður. Kjallarinn þeirra var
fullur af verkum á striga og illa
hitaður. Rakinn lagðist undir olí-
una og menn eru skammt komn-
ir að gera við þessi verk. Kostar
milljónir.“
Hann þekkir sögu flestra mál-
verka á sýningunni frá því þau
urðu til, hver eignaðist þau, þekk-
ir feril þeirra. Og þetta er ekki
eina sviðið sem þessi kurteisi og
elskulegi maður hefur kynnt sér
til hlítar. Hann hefur samið höf-
uðverk um Egil Jakobsen hinn
danska: „Það á eftir að gefa út
þriðja og síðasta bindið af verka-
skránni en ég er búinn með það.“
Hann er talinn einn helsti sér-
fræðingur í heimi um verk Chris-
tos þess sem klæðir stórbygg-
ingar heimsins lituðum klæð-
um: „Við erum búnir að þekkjast
síðan í París 1961 og alltaf haldið
sambandi. Hann er hættur öllum
þessum stóru verkefnum og ein-
beitir sér að minni verkum. Svo
þarf hann líka að telja peningana
sína.“ Glettnin brennur í augum
hans.
Per segir að CoBrA-hreyf-
ingin hafi fyrst og fremst verið
hreyfing málara þó þeir hafi
margir sinnt öðrum formum,
bæði skúlptúrum og grafík.
Hann hikar ekki við að skilgreina
gæði verkanna: „Þetta verk eftir
Appel minnir svolítið á Jorn á
tímabili. Þeir máluðu allir ein-
hvern tíma eins og Jorn. Alechin-
sky fékk einhvern tíma að heyra
það hjá Jorn og svaraði honum að
sár að Appel gengi líka í smiðju
til danska meistarans. Munurinn
er sá, svaraði Jorn, að Appel er
góður málari en það er þú ekki.“
Per dregur enga dul á að í djúpri
þekkingu sinni á högum CoBrA-
málaranna, bréfaskiptum þeirra
og deilum frá öndverðu og allt
til loka þá er Asger Jorn sá sem
hann dáist mest að. Enginn sem
kynnir sér sögu þessara lista-
manna getur enda komist hjá því
að dást að ótrúlegum krafti Jorns:
„Hann var einstaklega gjafmild-
ur maður og átti auðvelt með að
fá alla á sitt band. Örlæti hans
var einstakt. Hann stóð sjálfur
yfir þrykkinu þegar unnið var
við grafíkverkin og þegar starfs-
deginum var lokið rakaði hann
prufuþrykkunum saman óskráð-
um, rullaði þeim upp og fór með
þau heim. Þar sat hann svo ég
sendi fólki eitt og eitt áritað sem
hafði einhvern tíma á lífsleiðinni
aðstoðað hann endurgjaldslaust.
Sumum félaga sinna hélt hann
uppi á erfiðum tímum.“
Per horfir arnaraugum yfir
stöðu CoBrA í evrópskri mynd-
listarsögu. Hann á auðvelt með
að skilgreina einangrun og sum-
part sjálfskipaða útlegð hér
uppi á Íslandi. Hann segir hóp-
inn hafa komist aftur í sviðsljós-
ið þegar nýja málverkið kom upp
í Þýskalandi um 1980. Því miður
fari minna fyrir CoBrA en sann-
gjarnt geti talist: „Það eru sýn-
ingarstjórar og galleríistar sem
halda nafni þeirra lifandi. Yngri
menn kalla þetta stofulist og
þeim finnst lítið í þessi málverk
varið,“ segir hann og slær hend-
inni í átt að sýningarsölunum
þar sem verk eftir verk ólgar af
spennu og ólgandi litum.
„Ertu ánægður með þessa sýn-
ingu,“ spyr ég. Hann verður al-
varlegur aftur og segir að hér séu
mörg góð verk. Úrvalið sé gott
og þjóni vel því erindi að setja
Svavar í sitt rétta samhengi, eins
og upphafsmönnum sýningarinn-
ar var umhugað. „Sýning er svo
margt, kynning, sýningarskrá-
in, samhengið sem hún fellur í.
Það munar mestu um framlag
þeirra bræðra Lars og Jens Ole-
sen. Þeir eiga ansi mörg fín verk
eftir þennan hóp og eru búnir að
safna lengi.“ Per segir safneign
stóru safnanna vera afar bundna
við upphafsár CoBrA-manna.
Síðari ár þeirra séu í raun ekki
síður merkileg og þar komi menn
að tómum kofunum hjá söfnun-
um. Þá verði að leita til safnara.
Verk eftir flesta úr hópnum má
kaupa enn víða í Evropu, printin
þeirra fást fyrir góð verð, en þá
verða menn líka að kunna fyrir
sér. Málverkin seljast í nokkrum
hundruðum
þúsunda. Framboðið er
mest í Danmörku og nú
er að hverfa sú kynslóð
sem átti mest af málverk-
um og annarri myndlist þessa
hóps.
Verð er enda afstætt: Á vinnu-
stofu Svavars Guðnasonar í Höfn
kom kaupandi. Á trönunum stóð
sú magnaða mynd Ofstækis-
maðurinn eftir Hornfirðinginn.
Gesturinn spurði um verð og
Svavar sagði hvað hann vildi fá
fyrir verkið.
Kaupandinn tók að prútta og
nefndi helming ásettrar upp-
hæðar. Fyrir þann pening færðu
þetta svaraði Svavar, tók pens-
ilinn af blautu litaspjaldi með
hvítum lit og gerði ferning inn í
myndina miðja, sem stendur þar
enn þann dag í dag.
Per brosir dauflega við þess-
ari sögu: „Þetta fólk var svo fá-
tækt, það leit enginn við mynd-
unum þeirra sem var ein ástæða
þess að hópurinn klofnaði og þeir
fóru hver í sína átt. En myndirn-
ar þeirra eru margar...“ hann lítur
aðeins í kringum sig, „..dásam-
legar.“