Fréttablaðið - 11.10.2007, Blaðsíða 54

Winston McKay hefur
sett mark sitt á bóka-
skreytingar í rúm-
lega heila öld: Nemo
in Slumberland var
heilsíðu teiknimynda-
saga um strákinn sem
sofnar, lendir í ævin-
týrum í draumheimum,
og vaknar með kuðlaða
sæng á gólfinu. Milton
Glacer þræddi sömu slóð í
sinni skemmtilegu sögu
Where the Wild Things Are og í
fyrra kom út Gott kvöld eftir
Áslaugu Jónsdóttur. Í þeirri sögu
kallar strákur til sín ýmis skrímsli
sem öll eru til í málinu: hrekkja-
svínið, leiðindaskjóðan og fýlupok-
inn, þau birtast okkur bæði sem
brúður og síðan skuggamyndir á
tjaldi. Félagi hans er bangsinn
hugleysi en þeir eru einir heima
því pabbi hefur brugðið sér frá til
að sækja mömmu í vinnuna. Og nú
er hún komin á svið í kúlunni,
barnaleikhúsi Þjóðleikhússins.
Það er harla erfitt að átta sig á
fyrir hvaða aldurshóp þessi sýning
er. Margt er fallega unnið í frá-
gangi hennar: skuggamyndir á
tjaldi með fígúrum á stöng, bún-
ingar næturgestanna skelfilegir
og flúðu yngstu áhorfendur úr
fremstu sætaröðum á sýningunni
sem ég sá, í sæluhrolli. Leikurinn
er sléttur og felldur hjá þeim þre-
menningum. En efnið er frekar
lítið unnið. Til að koma kjöti á bein-
in er skeytt inn í verkið söng-
um við áheyrilega tónlist
Sigurðar Bjólu en textar
Davíð Þórs eru samdir
fyrir fullorðna, merking
þeirra er allt of flókin
fyrir börn og
reyndar má efast
um að þau þekki
ýmis þau heiti sem
málið býr yfir þó að
flestir fullorðnir
geri það.
Sýningin er þannig
misvísandi, rétt eins
og höfundar hafi ekki
gert sér fyllilega grein
fyrir við hverja átti að
tala. Mínir menn á fimmta
ári skemmtu sér samt vel
og voru nokkuð hugsi yfir þessu
þótt ekki hefðu þeir náð hugtökun-
um sem þarna holdgervðust á svið-
inu. En sýningar sem þessar verða
að hafa skýrt erindi. Þessi saga er
laus við móral, hún bendir ekki á
eðli fýlupokans, leggur ekki út af
breytni hans sem mátti þó útskýra
auðveldlega fyrir bangsanum vit-
granna.
En sýningin er samt skemmtileg
reynsla ungum áhorfendum og
verandi nema rétt klukkustund
ætti hún að laða að sér foreldra
með börn.
Kvöldgestir
Ég ætla að hitta þig segir skáld-
konan í upphafi bókar og þú ert
allt í senn lesandinn, persóna sem
ávörpuð er innan ljóðanna, og
ljóðmælandinn (ég) sem þá stíg-
ur út úr fyrstu persónunni og
býður lesanda sínum dús (t.d. 17,
37). En þú ert fjarlæg(ur) og reik-
ul(l) og týnist að endingu ein(n) í
myrkrinu (53). Ljóðin hverfast
um mig, ljóðmælandann, ég ætla
5, ég horfi 53, ég heyri 23, ég
geymi 57, ég öfunda 49, mig
dreymir 15, ég er (listamaður).
Leiðarstefið er; ég í náttúrunni,
andstæður náttúrunnar og sam-
svörun þeirra í mér, hjartsláttur
náttúrunnar og taktur hennar í
mínu brjósti, listamaðurinn og
sköpunin. Gamalkunn minni;
flúx, hringrás, eilífð á undan-
haldi, blekking, draumur, von,
tíminn og gleymskan. Í ljóðunum
birtist þrá listamannsins að mega
töfra sig krafti náttúrunnar, eiga
við hana andleg mök sem fæða
nýja sköpun. Sígild viðfangsefni
með sígildum táknum (fremur en
„hlakkandi háð frumleikans“ 9);
höfuðskepnurnar – loft, vatn (ís),
eldur, jörð – togstreita þeirra og
þanþol, mörk þeirra og samruni
– andi/efni, kona/karl, straumur/
stöðnun. En afar litsterkt mynd-
mál og víða mikill orðaflaumur.
Náttúran (hitinn) „gælir við
húð mína og hjarta sem slær takt-
fast í eyra mér“ (15), forleikur,
„brimið kallast á við hrynjandi í
sjálfri mér, líkt og annar hjart-
sláttur“ (23), andlegt samræði,
„eins og þanin tromma tókstu við
fótum mínum jörð, fannstu
skjálftann í hjarta mínu“ (27). En
eðli (lista)mannsins er yfirráð,
ég er dómína og veiðimaður,
hindrun er eggjandi (37), ég
drekk í mig blóð þess sem frjóvg-
ar mig, skrýði mig náttúru þess,
ég á það sem ég kemst yfir; „nú
ert þú hjá mér steinn, stirnað
hjarta elds ... hnöttótt og kalt ...
minning um logandi rautt frels-
ið“ (33). Nú ert þú hjá mér, nú er
ég skaparinn.
Listin nærist á náttúrunni og
lofsyngur hana, „ómælanlegur
léttleiki ber mig yfir land mitt“
(54), en reynir jafnframt að sigra
hana og fjötra, er með uppsteyt,
heimtar og drottnar, tælir hana
til samræðis, „mótar uppkast að
manneskju“ (9), afskræmir hana
og afhjúpar, „ekkert skjól fyrir
augum“ (41). Skapari sem beitir
valdi sínu – og skáldskapur sem
hrópar upp yfir sig eins og hlýð-
inn meðhjálpari í eigin útför.
(Lista)maðurinn rænir náttúr-
unni en rænir hana þó engu, ekki
til frambúðar, berháttar sig sig-
urviss í skauti hennar og reynir
að afmá eigin útlínur í framburði
hennar og skriði en týnist í sudd-
anum, sekkur í fenið, verður úti,
er bara „stöðugur sláttur tímans í
steinrunninni bið“ (39), hverfult
frosið andartak, jafnvel tilbún-
ingur eins og nátttröll í þoku, bið
eftir því að eilíf hringrás náttúr-
unnar „breiði loðmjúkan feld yfir
allar misfellur“ á ný (31), má sín
einskis gagnvart vilja náttúrunn-
ar þegar upp er staðið og að end-
ingu „stefnt til himins“ í von um
betri byr (57). Við „hnoðum“
eigin tilfinningar og „bindum í
orð“ (25) en temjum ekki höfuð-
skepnurnar, lútum ljúfsáru ægi-
valdi náttúrunnar jafnvel þegar
hún er undirlægjan og krúnkar
til (lista)mannsins í „ástsjúku“
„tilhugalífi“ hans (35,17).
Myndir sem fanga augað en
ófullvaxinn skáldskapur sem ein-
kennist af oftrú skáldsins (málar-
ans) á málæði orðsins.
Oftrú á málæði orðsins
Í vikunni kom út í Dan-
mörku þýðing á sænsk-
um krimma, sem er ekki
í frásögur færandi.
Glæpasagan „Luft-
kastellet der blev
sprængt“ er þriðja og
síðasta bókin í þríleik
sænska blaðamannsins
Stieg Larsson. Eftir-
vænting var svo mikil
hjá dönskum aðdáend-
um hans að biðraðir
voru við búðir, 110 þús-
und eintök voru prentuð
í fyrsta umgangi og bókin er ekk-
ert þunnildi: 671 síða. Af upplag-
inu voru 80 þúsund eintök seld
áður en sagan kom út.
Þessi viðbrögð eru svo
sem ekkert nýtt: Larsson
fékk Glerlykilinn 2004
fyrir Menn sem hata
konur, en í Danmörku
seldist sú saga í 175 þús-
und eintökum. Næsta
bók, Stúlkan sem lék með
eld, seldist þar í 100 þús-
und eintökum. Í heima-
landi sínu hefur Larsson
selt 1,9 milljónir eintaka,
lokabindið í þríleiknum
seldist þar í 430 þúsund
eintökum.
Larsson lést úr hjartaslagi
fimmtugur að aldri árið 2004 og
var þá búinn með þessar þrjár
samtengdu sögur, en aðeins ein
þeirra komin út. Hann var blaða-
maður og ritstjóri Expo og aflaði
sér í starfi sínu sérþekkingar á
störfum leynilögreglunnar
sænsku og starfsemi pólitískra
öfgahópa í Svíþjóð og víðar og
var talinn einn helsti sérfræðing-
ur í heimi á því sviði. Umhverfi
þríleiksins er blaðamennska og
efnið snýst um uppgjör kringum
aldamótin síðustu. Hefur þegar
verið afráðið að kvikmynda þrí-
leikinn og danski leikstjórinn
Niels Arden Oplev við stjórnvöl-
inn. Ari-útgáfa hefur tryggt sér
rétt á sögum Larssons og eru þær
væntanlegar í íslenskri þýðingu
á næstu mánuðum og misserum.
Þríleikur Stieg Larsson selst vel
KLIPPIÐ HÉR!
- Ekkert hlé á góðum myndum
Engin truflun3Minna af auglýsingum2Ekkert hlé1
2 fyrir 1 allar frumsýningarhelgar gegn framvísun þessarar úrklippu.
FRUMSÝND 12 . OKTÓBER SÝND Í REGNBOGANUM
4months
3weeks&
2days
BESTA MYNDIN
GULLPÁLMINN CANNES 2007
4 MÁNUÐIR, 3 VIKUR & 2 DAGAR | 4 LUNI, 3 SAPTAMANI SI 2 ZILE
www.graenaljosid.is - Skráning í Bíóklúbb Græna ljóssins margborgar sig
„Ekki eintóna hrollvekja heldur rómmikill
lofsöngur til dýrðar hugrekki og vináttu,
listarinnar að komast af við ómennskar
aðstæður...vann Gullpálmann á Cannes í vor
og er vel að honum kominn, myndin er enn
ein rós í hnappagat rúmenskrar kvikmyndar-
gerðar sem hefur eflst með ólíkindum
síðustu árin.“
- Sæbjörn Valdimarsson, Morgunblaðið