Fréttablaðið - 21.12.2007, Qupperneq 36

36 21. desember 2007 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu,
Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
UMRÆÐAN
Heilbrigðismál
Í Fréttablaðinu 18. desember er frétt um spítalasýkingar. Þar er ýmislegt haft
eftir mér. Nokkrar athugasemdir hef ég við
þessa frétt. Reyndar ekki stórvægilegar
með tilliti til alvarleika fréttarinnar. Í
fyrsta lagi starfa ég við Hringbraut en ekki
í Fossvogi. Í öðru lagi hef ég sennilega ekki
sagt eftir einfalda aðgerð því við fram-
kvæmum sárafáar einfaldar aðgerðir á
Landspítalanum. Hef ég sennilega sagt venjulegar
aðgerðir. Spítalasýkingar geta sjálfsagt verið flókið
fyrirbæri.
Viss grundvallaratriði eru þó vel þekkt. Hand-
þvottur er stundaður af kappi á Landspítalanum og er
það vel. Aftur á móti eru þrengslin slík að oft þurfa
sýktir og ósýktir að liggja hlið við hlið. Á gjörgæslu-
deildinni á Hringbraut þar sem ég vinn eru þrengslin
slík að oft þarf sjúklingur sem er nýbúinn að undir-
gangast hjartaaðgerð sem á að færa honum betra líf
að liggja við hliðina á mikið sýktum einstaklingi. Þetta
finnst aðkomumönnum óhæfa og glöggt er gests
augað.Það sem magnar upp áhrifin af þrengslunum er
mann e klan og vinnu álagið. Ef hægt væri
að hafa einn hjúkrunar fræðing á hvern
gjörgæslusjúkling væri hægt að takmarka
smit á milli þeirra. Vandamálið er skortur á
hjúkrunar fræðingum.
Stundum verður einn hjúkrunar-
fræðingur að sinna fleirum en einum
sjúklingi í einu. Að sjálfsögðu er reynt að
raða þeim þannig niður á sjúklingana að
það lágmarki hættuna á smiti. Einnig er
farið eftir ströngustu reglum í smitgát. En
vegna manneklu er álagið oft gríðarlegt og
hreinlega til að bjarga sumum sjúklingum
þarf að hlaupa á milli. Þar að auki eru þessar
bakteríur mjög erfiðar viðfangs. Sjálfsagt finnst
rekstraraðilum spítalans mikilvægt að spara í rekstri
hans. Það er nánast orðið að trúarsetningu að gera
slíkt. Einn sýktur hjartaskurðsjúklingur er á við heila
herdeild af hjúkrunarfræðingum í peningum talið.
Þar að auki held ég að sá sýkti hafi ekki ætlast til að
skattgreiðslum sínum væri svona illa ráðstafað.
Ef ungverski læknirinn Semmelweis gengi aftur á
gjörgæsludeildinni á Hringbraut, þar sem allir þvo
sér um hendurnar í dag, myndi hann segja; HJÚKKA
Á KJAFT.
Höfundur er svæfinga- og gjörgæslulæknir.
Athugasemd og hugleiðing
GUNNAR SKÚLI
ÁRMANNSSON
Sú kenning að hið opinbera skuli halda sig fjarri samkeppnis-
rekstri á markaði hefur á síðustu
árum náð slíku fylgi meðal
þjóðarinnar að hún er lítt umdeild.
Vitanlega greinir menn á um hvar
skilji á milli hlutverka hins
opinbera og einkaframtaksins, en
ágætt sátt er um að sniðmengi
þessara tveggja heima skuli vera
sem minnst. Þar sem blandast
saman í einn graut opinbert fé og
áhættufé einstaklinga er hætt við
því að hagsmunir stangist á og sá
ólíki hraði sem tíðkast í þessum
heimum valdi streitu og núningi,
og hættu á óskynsamlegum
ákvörðunum og jafnvel spillingu.
Hún er því ekki að ósekju
tortryggnin sem sjálfstæðismenn
hafa í garð opinberra fyrirtækja
og flestum okkar gremst að enn
skuli vera dæmi þar sem afli
ríkisins er beitt í samkeppni við
einkaframtakið. Ungir sjálfstæðis-
menn hafa ætíð lagt áherslu á að
þrýsta á um að stjórnvöld sleppi
taki sínu af þeim atvinnurekstri
þar sem eðlilegt og rétt er að
einkaframtakið fái að njóta sín.
Einkavæðing stórra ríkisfyrir-
tækja á borð við bankana og
Landssímann hefur án nokkurs
vafa haft veruleg og jákvæð áhrif
á þróun íslensks atvinnulífs á
síðustu árum – og hið sama er að
segja um aðra þætti atvinnulífsins
þar sem einkaaðilar hafa komið í
stað hins opinbera.
Ákvarðanir byggðar á pólitík
En til þess að hægt sé að flytja
eigur úr eigu hins opinbera og selja
á markaði er óhjákvæmilegt að um
hríð lendi þær á svæði þar sem
mörkin milli þessara tveggja
heima eru ekki kristaltær. Þannig
stóð Síminn í langvinnri samkeppni
við einkaaðila á markaði áður en
fyrirtækið var einkavætt og hafði
þá auk þess yfirráð yfir dreifingar-
kerfi sem samkeppnisaðilar
treystu á afnot af. Á meðan það
ástand varði að Síminn var ekki
enn einkavæddur hefði tæplega
þótt viðeigandi að fyrirtækið legði
niður alla nýsköpun, markaðssetn-
ingu og fjárfestingu. Til þess er
ætlast af ríkinu að það hirði vel um
sínar eignir og reyni að fá fyrir
þær gott verð ef þær eru seldar á
almennum markaði. Reynslan er þó
vitaskuld sú að strangt aðhald
markaðarins, neytenda og sam-
keppninnar er mun áhrifaríkari
hvati til góðra verka heldur en þau
verðlaun sem fást fyrir velgengni
hjá hinu opinbera. Þetta er
sanngjarnt og eðlilegt fyrirkomu-
lag.
Nýleg umræða um einkavæð-
ingu og fjárfestingu í orkugeiran-
um er áhugaverð fyrir þær sakir
að þar er teflt með mörg þeirra
álitamála á mörkum einkarekstrar
og hins opinbera. Í Sjálfstæðis-
flokknum, meðal annars hjá SUS,
ríkir það viðhorf að ekki skuli
undanskilja orkugeirann í þeirri
þróun að færa samkeppnisrekstur
frá ríkinu. Ríkiseinokun í orku-
geiranum hefur leitt af sér hið
óhjákvæmilega að ákvarðanir
byggjast meira á pólitík en
arðsemi. Það er til að mynda alls
óvíst að fjárfesting í Kárahnjúka-
virkjun hefði átt sér stað ef engin
pólitík hefði þar átt í hlut. Annar
fylgifiskur slíkrar einokunar er að
arður fyrirtækja er gjarnan falinn
í of miklum starfsmannafjölda,
ævintýralegri tilraunastarfsemi,
of íburðarmikilli yfirbyggingu –
eða hluti hans einfaldlega
sprengdur í loft upp sem skemmti-
atriði, t.d. í formi flugelda.
Af þessum sökum og fleirum
hafa ungir sjálfstæðismenn lagt
áherslu á einkavæðingu í orku-
geiranum. Hin gríðarlegu umsvif
orkufyrirtækja í opinberri eigu er
ekki hægt að réttlæta til eilífðar-
nóns. Tilraunir til að búta niður
opinber fyrirtæki og aðskilja
samkeppnisrekstur og fjár-
festingar starfsemi frá almanna-
þjónustu er skref í rétta átt – og
hvert og eitt ferðalag hefst jú
einmitt á einu skrefi. Það er ekki
líklegt að nægileg sátt náist um að
einkavæða alla þætti í orkugeiran-
um. Reynsla annarra þjóða hefur
sýnt að ekki er vansalaust að
einkavæða starfsemi sem lýtur
lögmálum náttúrulegrar einokunar.
Skýr vilji
En allt öðru máli gegnir um mjög
stóran hluta af starfsemi íslensku
orkufyrirtækjanna. Ákvarðanir
um fjárfestingar í stóriðju
hér lendis, svo ekki sé talað um
útrás þeirra til annarra landa,
hefur ekkert að gera með hlutverk
þeirra gagnvart íslenskum
almenningi. Sjálfstæðismenn ættu
því að berjast fyrir því að
skynsamlegar leiðir verið farnar
til þess að koma þessum þáttum
orkufyrirtækjanna burt úr faðmi
hins opinbera.
Að Landsvirkjun og OR eigi
félög um áhættufjárfestingar, hér á
landi og í útlöndum, er vitaskuld
ekki mikið fagnaðarefni fyrir þá
sem styðja frjálsa samkeppni. En
sé litið á hana sem hluta af þróun í
þá átt að flytja stóran hluta
þessarar starfsemi yfir línuna milli
opinbers og einkarekstrar hljóta
flestir að sætta sig við að hún
staldri í skamma stund við í
snið menginu milli þessara tveggja
heima. Þá er nauðsynlegt að vilji
stjórnvalda sé sem skýrastur og
aðilar á markaði, og kjósendur, hafi
réttar upplýsingar um fyrirætlanir
stjórnvalda og sérstaklega skýrt sé
kveðið á um ábyrgð þeirra sem
fara með völd í fyrirtækjum sem
þannig er ástatt um.
Höfundur er formaður SUS.
Orka milli tveggja heima
ÞÓRLINDUR KJARTANSSON
Í DAG |Orkumál
Kröftugur málflutningur
Ómar Valdimarsson almannatengill fór
mikinn í Kastljósi á miðvikudag, þar
sem hann og Þorsteinn Þorsteinsson,
yfirmaður auglýsingasviðs RÚV, ræddu
umdeilt auglýsingahlé í áramótaskaup-
inu. Ómar lét vaða á súðum, klifaði á
orðinu „fáránlegt“, fannst út í hött að
að Glitnir styrkti Laugardagslögin, sem
væri „langlélegasti“ þátturinn á dag-
skrá, sakaði Sjónvarpið um að „hirða
peninga af einkaaðilum“ og „seilast
ofan í vasa auglýsenda“. Þar
átti hann sjálfsagt við þá
einkaaðila sem kusu að
kaupa auglýsingu í miðju
Skaupi. Þá var óneitanlega
sérstakt að heyra for-
mann Almannatengsla-
félags Íslands tala
um að það væri verið að „troða auglýs-
ingum ofan í kokið á landsmönnum á
þessum degi“.
Samsæri?
Það er ekki laust við að sumir hafi
klórað sér í höfðinu yfir því hvað
almannatengilinn var að gera í þættin-
um yfir höfuð. Hans eina aðkoma að
málinu var sú að hann hafði bloggað
um það og Kastljós hefur hingað til
ekki verið að elta ólar við bloggara
með sterkar skoðanir. Sú samsæris-
kenning hefur heyrst að Ómar hafi
verið flugumaður á vegum RÚV. Það
sé eina haldbæra skýringin, enda
snerust ófáir andstæðingar
auglýsingahlésins á sveif
með Sjónvarpinu eftir
þessa hólmgöngu.
Soðið, kalt og steikt
Skjólstæðingar velferðarsviðs Reykja-
víkurborgar fá lambakjöt að borða á
aðfangadag, jóladag og annan í jólum.
Á aðfangadag verður lambakjötið
soðið og með því grænmetisjafningur
og snittubrauð. Á jóladag verður kalt
hangikjöt á borðum með uppstúfi og
grænmeti og á öðrum degi jóla verður
steikt lambalæri með sveppasósu og
steiktum kartöflum. Á fimmtudag,
föstudag og laugardag verður boðið
upp á fisk og kjúkling en á sunnudag
fær fólkið enn eina lambakjötsmál-
tíðina, í það sinnið lambasnitsel með
hrásalati og steiktum kartöflum.
bergsteinn@frettabladid.is
bjorn@frettabladid.is
GJAFABRÉF – TILVALIN JÓLAGJÖF
MÁLMUR STEINN TRÉ ÍHLUTIR
SILFUR
KVEIKING
NÁMSKEIÐ
SÖGUN
BORUN
SLÍPUN
ÚTSKURÐUR
VÉLAR
RENNIBEKKIR
SKRÚFUR
KLUKKUR
FESTINGAR
Opið lau - sun 10 –16 • opið 17. – 23 desember 10 – 21
Handverkshúsið Bolholt 4, 105 Rvk. Sími: 555 1212 Vefverslun: handverkshusid.is
Námskeið - vélar - verkfæri - bækur
Jó
la
ti
lb
oð
á

ha
nd
ve
rk
sh
ús
ið
.is
(áður Hjá Gylfa, Hafnarfirði)
Hringdu og við sendum
Silfurleirssett
4.950 kr.
20% afsl
Steinatromla
8.500 kr.
15% afsl
Útskurðarsett
11.750 kr.
15% afsl
Smáfræsari
6.950 kr.
20% afsl
F
yrir réttum tveimur árum skrifaði Matthías Johannes -
sen skorinorða ádrepu um nútímann í Lesbók Morgun-
blaðsins. Eins og gjarnt er um eldri menn fannst skáld-
inu og ritstjóranum fyrrverandi mörgu hafa hnignað
í áranna rás. Þar á meðal fannst honum lítið koma til
nýju kapítalistanna sem rutt höfðu sér til rúms á sviði íslensks
athafnalífs á kostnað þeirra gömlu, sem Matthías þekkti og
vann fyrir suma. Þeir voru „gott auðvald“ að mati Matthíasar.
Nú þekkjum við lítið til innrætis þeirra kapítalista sem mest
eru áberandi í viðskiptalífinu um þessar mundir; þeir eru
örugglega engir englar, en hitt vitum við að þeir gömlu voru
alls ekki allir góðir.
Verðsamráð olíufyrirtækjanna og metsekt Eimskipafélags-
ins fyrir að misnota markaðsráðandi aðstöðu sína taka af öll
tvímæli um hversu „gott“ gamla auðvaldið var. Þetta eru þau
fyrirtæki sem voru krúnudjásnin í veldi auðvalds Matthíasar.
Ekki skal því haldið fram að vondir menn hafi stýrt þessum
fyrirtækjum. En þeir voru að minnsta kosti ekki góðir, nema
við sjálfa sig og þá sem voru innvígðir og innmúraðir í þeirra
hirð. Sannarlega voru þeir ekki góðir við viðskiptavini sína,
almenning í landinu. Við hann sátu þeir á svikráðum og voru
brotin „alvarleg og til þess fallin að valda atvinnulífinu og
almenningi miklu samfélagslegu tjóni,“ eins og segir í úrskurði
Samkeppnis eftirlitsins í máli Eimskipafélagsins.
Frá því brotin voru framin hefur Eimskipafélagið skipt
oftar en einu sinni um eigendur og stjórnendur. Frammi fyrir
lögunum er félagið þó sami lögaðilinn og skal því bera sektina.
Skal engan undra að nýir eigendur vilji ekki una þeirri niður-
stöðu.
Það er einkennilegt til þess að hugsa að þeir einstaklingar
sem lögðu á ráðin um brot Eimskipafélagsins geta í dag látið
eins og þau komi þeim nánast ekki við.
Góðu heilli hnykkja nýlegar breytingar á samkeppnis lögunum
á ábyrgð stjórnenda fyrirtækja vegna brota á lögunum. Þar
með á að vera búið að taka af allan vafa um að þeir geti ekki
skákað í skjóli þess að „brot hafi verið framin af félögum sem
þeir störfuðu hjá,“ eins og lögmaður eins olíuforstjóranna hélt
fram til varnar skjólstæðingi sínum fyrr á árinu.
Allir viti borni menn sjá auðvitað að félög geta ekki haft
sjálfstæðan vilja. Það er sjálfsögð og eðlileg krafa að þeir
stjórnendur félaga sem verða uppvísir að brotum á samkeppnis-
lögum axli á því persónulega ábyrgð.
Forstjóri Eimskipafélagsins á brotaárunum var Ingimundur
Sigurpálsson, núverandi forstjóri Íslandspósts og formaður
Samtaka atvinnulífsins. Niðurstaða Samkeppniseftirlitsins
hlýtur að vera aðilum að þeim samtökum umhugsunarefni.
Það eflir hvorki traust né trú á atvinnulífi landsins að þar sé í
forsæti einstaklingur sem hefur að mati Samkeppniseftirlits-
ins orðið uppvís að því að skipuleggja svo alvarleg brot á sam-
keppnislögum.
Sekt Eimskipafélagsins og ábyrgð stjórnenda:
Auðvald sem sat
að svikráðum
JÓN KALDAL SKRIFAR