Fréttablaðið - 08.03.2008, Blaðsíða 16

Fréttablaðið - 08.03.2008, Blaðsíða 16
16 8. mars 2008 LAUGARDAGUR V ísindasamfélagið og framleiðendur í þorskeldi eru ekki sammála um hvort tímabært sé að hefja stórfellda framleiðslu á eldisþorski. Vísindamenn hvetja til varkárni þar sem eftir er að leysa erfið vandamál vegna sjúk- dóma. Stjórnvöld og einkaaðilar verja háum fjárhæðum til að finna lausnir. Sjúkdómar á Íslandi Þorskur er mjög streitunæm fisk- tegund en streita veikir ónæmis- svörun fiska og minnkar þannig þol gegn sýkingum. Mikil afföll hafa orðið á þorski í sjókvíum vegna sjúkdóma. Svo rammt kveður að þessu vandamáli að fjölmargir sér- fræðingar telja óráðlegt að hefja framleiðslu á þorski í miklu magni fyrr en búið er að leysa helstu við- fangsefni innan fisksjúkdómamála. Vegna þessa vanda hafa sérfræð- ingar í þorskeldi hér á landi bent á að mikilvægt sé að byggja upp aðstöðu til sýkingatilrauna strax á þessu ári. Umhverfismál Vegna erfiðra umhverfisaðstæðna hér á landi er talið sérstaklega mikilvægt að rannsóknum verði beint markvisst að þeim þáttum þar sem aðstæður hér við land eru sérstakar og ekki hægt að nýta beint reynslu annarra. Öll verkefni sem flokka má sem umverfis- aðstæður eru flokkuð sem séríslensk viðfangsefni. Önnur rannsóknarverkefni þar sem mikið er hægt að sækja til nágrannalanda flokkast sem alþjóðleg viðfangsefni. Það á við um verkefni eins og hugsanleg áhrif eldisþorska á villta þorskstofna, mengunarrannsóknir og eldistækni. AVS-rannsóknasjóðurinn Fiskeldishópur AVS, sem er rann- sóknasjóður í sjávarútvegi á vegum sjávarútvegsráðuneytis- ins, leggur til að á tímabilinu 2008- 2010 verði opinbert framlag sem úthlutað er úr rannsóknasjóðum til Rannsókna- og þróunarstarfs í þorskeldi 100 milljónir króna á ári. Til viðbótar kemur síðan 25 millj- óna árlegt framlag til kynbóta á þorski, 500 tonna árlegar afla- heimildir til þorskeldis, framlag ríkissjóðs til stofnana, styrkir úr erlendum rannsóknasjóðum og framlag fyrirtækja sem stunda til- raunareldi á þorski. Í Noregi er tveimur milljörðum íslenskra króna varið til þessa málaflokks og Helga Pedersen, sjávarútvegs- ráðherra Noregs, sagði í viðtali við Fréttablaðið að því yrði haldið áfram eins lengi og nauðsynlegt þætti. Kollegi hennar, Einar K. Guðfinnsson, útilokar ekki aukin framlög til rannsókna. Sjónarmið eldismanna Sérfræðingar í þorskeldi hér á landi benda á að leysa verði sjúk- dómavandann áður en farið verði í þorskeldi í stórum stíl. Framleið- endur eru þessu ósammála og telja tímabært að hefja slíka fram- leiðslu, sem byggir á þeirri miklu þekkingu sem hér hefur orðið til á síðustu árum. Framleiðendur í Noregi taka í sama streng. Margir norskir þorsk- eldismenn telja óleyst vandamál sem steðja að þorskeldinu í Noregi og annars staðar fyrirstöðu sem verði einfaldlega ýtt úr vegi. Bjart- sýni þeirra byggir á laxeldis- ævintýri Norðmanna þar sem öll vandamál voru leyst, með þeim árangri að árleg framleiðsla á eldis- laxi í Noregi er talin munu fara í eina milljón tonna innan fárra ára. Í eldi verður þorskur fyrr kyn- þroska en gerist við náttúrulegar aðstæður. Þegar eldisþorskur verður kynþroska dregur úr vexti þrátt fyrir nægilega fóðrun, vegna uppbyggingar á kynkirtlum. Þetta getur valdið framleiðendum verulegu fjárhagstjóni þar sem fiskurinn vex nánast ekkert í allt að sex mánuði. Mögulegt er talið að hafa áhrif á kynþroska með kynbótum í framtíðinni. Eina raunhæfa leiðin í dag til að snúa þessu náttúrulega ferli við er lýsing ofan í kvíunum, sem er þó vand- kvæðum bundin. Ljósið rýfur samhengi árstíðanna og fiskurinn verður ekki kynþroska á þeim tíma sem gerist í náttúrunni. Erfið vandamál herja á þorskeldið Þrátt fyrir að eldistækni fleygi fram í þorskeldi eru mörg vandamál, aðallega sjúkdómar. Rannsóknir og þróunarstarf er gríðarlega umfangsmikið og dýrt. Íslensk stjórnvöld hafa stutt við slík verkefni. Norðmenn verja tveimur milljörðum til slíkra verkefna á ári. 1 Mikið hefur verið rætt um áhrif flutnings á þorskstofnum á milli svæða og bent á hugsanleg erfðafræðileg áhrif á staðbundna stofna. Einnig er sníkjudýraflóra mismunandi á milli stofna og hugsanlegt að staðbundnir stofnar þoli ekki sníkjudýr sem kæmu með fiski sem er fluttur á milli svæða. Norskar rannsóknir sýna að erfðafræðilegur munur er á milli þorskstofna. Erfðafræðilegar rannsóknir sýna að erfðaefni sleppifisks er í litlum mæli að finna í villtum þorski. Stundaðar eru rannsóknir á áhrifum hrygninga í kvíum á staðbundna stofna. 2 Þorskur sleppur í miklu magni úr sjókvíum; mun oftar en lax. Þetta veldur eldismönnum miklum vandræðum og heilabrotum. Skiptar skoðanir eru um hvort þorskur nagi göt á næturnar en sumir fyllyrða að svo sé. Helsta ástæðan er talin vera lélegur búnaður og ýmislegt er gert til að til að koma í veg fyrir slysasleppingar. ■ Notaður er tvöfaldur netapoki en komi gat á innri pokann getur mikið magn safnast saman á milli byrða. ■ Auka þykkt þráða og eða efni. ■ Nota böðunarefni með fráhrindandi bragðefnum. 3 Í sjókvíaeldi er notuð flókin tækni. Ýmsir nemar eru notaðir til að fylgjast með fiskinum sem alinn er. Má nefna myndavélar sem telja þurrfóðurkorn þegar fiskurinn er fóðraður. Ef fiskurinn tekur ekki fóður vel stöðvar tölva fóðrunina, sem er tölvustýrð. Einnig eru nemar sem mæla hita, straum og súrefni. Á fullkomnum stöðvum er þráðlaus búnaður sem sendir upplýsingarnar áfram til starfsmanna. Einnig er sjálfvirkt fóðrunarkerfi. 4 1. Aukin framleiðni í lirfueldi. 2. Auðgun fæðudýra í lirfueldi. 3. Vansköpun seiða. 4. Kynbótakerfi í þorskeldi. 5. Þróun bóluefna. 6. Ónæmiskerfi þorsks. 7. Uppbygging aðstöðu til sýkingartilrauna. 8. Lagnaðarís og sjókvíar. 9. Marglyttur og sjókvíar. 10. Sökkvanlegar sjókvíar. 11. Strauma- og öldumælingar. 12. Skaðlegir þörungar. 13. Ótímabær kynþroski. 14. Framleiðsla stórseiða. 15. Sjálfrán þorsks í kvíum. 5 Kynþroskavandinn Náttúrulegir stofnar Slysasleppingar Tækni í þorskeldi Rannsóknir og þróun Ógnir sem steðja að sjókvíum Afræningjar MarglytturSjávarhiti Skaðlegir þörungar Straumar Ísrek / lagnaðarísHafís ÍsingVindálag / öldur Þorskeldiskynbætur á Íslandi Frá því á vormánuðum 2003 hefur verið unnið skipulega að söfnun hrogna úr hrygningarþorski við strendur Íslands til myndunar grunnstofns þorskkynbóta. Upphafið að þessari vinnu má rekja til stofnunar fyrirtækisins IceCod ehf. sem er í eigu Stofnfisks hf., Hafrannsóknastofnunar, Prokaria hf., Fiskey ehf. og ÞÞL ehf. Frá 2003 hefur verið safnað hrognum úr 698 hrygnum frá ellefu hrygn- ingarsvæðum við Ísland. Mest hefur verið safnað við suðurströndina, en einnig var safnað við norðaustur- og norðvesturströndina. Er áætlað að 350 fjölskylduhópar muni nýtast í grunnstofn þorskkynbóta. Þorskseiðin sem klakin voru 2003 og 2004 eru komin í áframeldi í kvíum hjá samstarfsaðilum IceCod, HB-Granda og Hraðfrystihúsinu Gunnvör. Það er mat IceCod að söfnun í grunnstofn hafi tekist og raunhæft er talið að kynbætur eigi eftir að bæta arðsemi þorskeldis. Þar er horft til reynslu frá öðrum tegundum, svo sem laxeldi, þar sem kynbætur hafa skilað verulegum árangri til aukinnar framleiðslu og lækkunar framleiðslukostnaðar. ÞRIÐJA GREIN AF FIMM Á morgun: Markaðir fyrir eldisþorsk FRÉTTASKÝRING SVAVAR HÁVARÐSSON svavar@frettabladid.is Fréttaskýring: Þorskurinn er næsta eldisævintýri 3. hluti 1. ár 2. ár 3. ár Seiðaeldi Strandeldi Sjókvíaeldi Aleldi Eldi á villtum þorskaseiðum Áframeldi Föngun seiða (3-10 kg) Föngun á 1-2 kg þorski Eldisaðferðir á þorski Slátrun 3+ kg Sjúkdómurinn er verulegt vandamál. Sjúkdómurinn er til staðar en tjón af hans völdum er óverulegt. Sjúkdómurinn hefur ekki fundist í eldisþorski. Helstu sjúkdómar í þorskeldi á Íslandi og í Noregi Þorskur í Kanada myndar frostlög í blóði við lágan sjávarhita. Þorskur er talinn geta lifað í sjó sem er undir frostmarki svo lengi sem ískristallar myndast ekki. Ekki er vitað hvort þorskur við Ísland hefur sömu eiginleika. Draga tekur úr getu þorsks til að viðhalda súrefnisjafnvægi í blóði þegar hitinn nálgast 16 gráður. Stór þorskur í sjókvíum þolir hita verr en smærri fiskurinn. Takmarkað magn af fiskimjöli og lýsi er nú til fóður- gerðar til fiskeldis. Árið 2003 var um 53% af öllu mjöli og 87% af öllu lýsi sem var framleitt notað í fiskeldi. Fiskeldi á Vesturlöndum hefur sætt gagnrýni fyrir að nýta hágæða fiskimjöl í fiskafóður. 82% 4% 8% 5% 1% Búnaður gefur sig Meðhöndlun Afræningjar Reki Annað Orsakir slysasleppinga í eldi sjávarfiska í Noregi á árunum 2003-2006 Hugtök í þorskeldi: Aleldi: Skipulagt eldi allt frá klaki til slátrunar. Áframeldi: Eldi á þorski sem fangaður er 1-2 kg að stærð og alinn í kvíum þar til hentugri sláturstærð er náð. Klakfiskur: Fiskur nýttur til undaneldis. Kynbætur: Markvisst val með tilliti til ákveðinna arfgengra eiginleika. Til undaneldis eru valdir fiskar sem sýna ákjósanlega eiginleika umfram aðra fiska í stofninum. Kví: Netpoki sem hangir í fljótandi grind eða er festur á grind sem komið er fyrir undir yfirborði sjávar. Kvíaeldi: Fiskeldi í netkvíum í fersku vatni, ísöltu eða sjó. Matfiskeldi: Eldi á fiski frá seiðastigi til slátrunar. Ótímabær kynþroski: Þegar fiskur verður kynþroska áður en sláturstærð er náð. Seiðaeldi: Klak og eldi á fyrstu stigum vaxtarferils. Sjókvíaeldi: Eldi fisks sem fram fer í kvíum í sjó eða í söltu vatni. Sjúkdómur Ísland Noregur Víbríuveiki Kýlaveikibróðir Franciselluveiki Rauðmunnaveiki Vetrarsár Fiskiberklar Blöðruþekja Vibrio-tegundir M YN D /A K VA G R O U P G R A FÍK /JÓ N A S U N N A R SSO N
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.