Fréttablaðið - 28.03.2008, Blaðsíða 27

FÖSTUDAGUR 28. mars 2008 27
SEND IÐ OKK UR LÍNU
Við hvetj um les end ur til að senda
okk ur línu og leggja orð í belg um
mál efni líð andi stund ar. Grein ar
og bréf skulu vera stutt og gagn-
orð. Ein göngu er tek ið á móti efni
sem sent er frá Skoð ana síð unni
á vis ir.is. Þar eru nán ari leið bein-
ing ar. Rit stjórn ákveð ur hvort efni
birt ist í Frétta blað inu eða Vísi eða
í báð um miðl un um að hluta eða
í heild. Áskil inn er rétt ur til leið rétt-
inga og til að stytta efni.
Ekki er hægt að segja annað en að landsmenn hafi tekið
hraustlega við sér eftir að fréttir
bárust af mikilli gengisfellingu
nú á dögunum. Slegið var upp
stríðsfréttum um „svartan mánu-
dag“ og bylgja verðhækkana reið
yfir þjóðfélagið – raunar kom
fram að verðhækkanirnar væru
umfram það sem næmi gengis-
fellingunni. Meiri verðhækkanir
eru boðaðar í næstu viku og fólki
þar með stefnt í búðir að
hamstra.
Ríkisstjórnin gerði fátt nema
að viðskiptaráðherra boðaði víð-
tækar samhæfðar aðgerðir og
hefur sú viðleitni þegar skilað til-
ætluðum árangri – að halda
honum í 1. sæti ráðherrapúlsins,
samkeppni íslenskra ráðherra um
fjölmiðlaathygli.
Hver ber ábyrgðina?
Nú á dögum hins frjálsa markaðar
eru það ekki lengur stjórnvöld
sem bera ábyrgð á gengisfelling-
um þannig að leitin að söku-
dólgum er þegar hafin. Það var
raunar furðu vinsælt að kenna
gjaldmiðlinum sjálfum um að
hafa fallið. „Helvítis krónan“ tók
upp á því að falla og ekkert við
því að gera. Ef þessi skilningur á
orsakasamhengi er útfærður á
víðara svið þá hefur sótthiti ekki
heldur neitt með veirur eða sýkla
að gera heldur er það hitamælin-
um um að kenna þegar hann
tekur upp á því að stökkva úr 37
gráðum í 40.
Aðeins flóknara samhengi, og
þó tæplega, kom fram í máli
seðlabankastjóra. Samkvæmt
honum eru það vondir spákaup-
menn sem hafa unnið gegn krón-
unni. Þessi orsakaskýring er í
góðu samræmi við þá heims-
mynd sem seðlabankastjóri
aðhyllist almennt. Á sínum tíma
(og kannski ennþá) hvíldi utan-
ríkisstefna Íslands á þeirri for-
sendu að ekkert slæmt ætti sér
stað í alþjóðapólitíkinni án þess
að á bak við það stæði illur harð-
stjóri sem réði yfir efnavopnum.
Með sömu rökum blasir við að
gjaldmiðlar falla ekki í verði án
þess að á bak við það standi ill-
menni sem kumri nú glaðhlakka-
lega yfir árangrinum.
Þriðja skýringin er svo sú sem
menn tala um í útlöndum; að ekki
sé allt með felldu í íslensku efna-
hagslífi. Að útrásin sé ef til vill
byggð á sandi, að bankarnir hafi
offjárfest og að það sé ef til vill
ekki hollt fyrir samfélagið að
skuldir heimilanna séu rúmlega
240% af ráðstöfunartekjum – 884
milljarðar skv. nýjustu fréttum –
eða að hreinar erlendar skuldir
þjóðarbúsins hafi sexfaldast frá
1991 og séu nú ríflega 200% af
vergri landframleiðslu. Ráða má
hvort eitthvað sannleikskorn sé í
þessu af því að stjórnvöld hafa
haft mikið fyrir því að afneita
þessu. Ríkisstjórnin sendi utan-
ríkisráðherra til Kaupmanna-
hafnar með þann boðskap að
þessi umræða væri einungis til
marks um öfundsýki Dana. Virt-
ur prófessor í London var dreg-
inn fram til þess að segja að á
Íslandi væri allt í þessu fína. En
ef það væri rétt þyrfti kannski
ekki að klifa svona mikið á því.
Fyrirsjáanleg viðbrögð
Viðbrögðin við gengisfellingunni
hafa ekki komið neinum á óvart
en þau eru ekki til þess fallin að
ýta undir bjartsýni um fram-
haldið. Viðbragðsflýtir kaup-
manna við að velta gengistapinu
út í verðlagið er t.d. eftirtektar-
verður. Ekki bar hins vegar jafn
mikið eða hratt á verðlækkunum
í tilefni af háu gengi krónunnar
þannig að gengi hefur greinilega
ekki alltaf jafn mikil áhrif á
verðlag.
Viðbrögð Seðlabankans eru
líka mjög fyrirsjáanleg. Ákveðið
er að hækka stýrivexti. Yfirlýstur
tilgangur vaxtahækkunarinnar
er sá sami og hann hefur verið
hingað til; að draga úr skuldsetn-
ingu landsmanna. Gallinn er hins
vegar sá að þetta hefur ekkert
virkað hingað til. Vextir hér á
landi hafa lengi verið svo himin-
háir að miðað við öll þekkt hag-
fræðilögmál ætti ekki nokkur
maður að taka lán á Íslandi.
Raunin er hins vegar þveröfug;
við erum með skuldsettari þjóð-
um. Vextirnir eru meira að segja
svo háir að heimilin í landinu
virðast ætla að halda áfram að
taka svo kölluð „gengisbundin
lán“ – þrátt fyrir gengisfelling-
una miklu! Hvaða áhrif hefur
vaxtahækkun ef ekki dregur úr
lántökum? Þau verða ekki önnur
en þau að afborganir lánanna
hækka og verðbólga eykst.
Það er samt engin ástæða til að
örvænta. Ef breski hagfræði-
prófessorinn, bankarnir og ríkis-
stjórnin hafa rétt fyrir sér og
hagkerfið stendur í raun og veru
traustum fótum þá mun gengis-
fellingin eflaust ganga tilbaka.
Ef svo er ekki þá er gengi krón-
unnar hins vegar aðeins lítill
hluti vandans í íslensku efna-
hagslífi.
Fallandi gengi
SVERRIR JAKOBSSON
Í DAG | Efnahagsmál
Það er ef til vill ekki hollt fyrir
samfélagið að skuldir heimil-
anna séu rúmlega 240% af ráð-
stöfunartekjum eða að hreinar
erlendar skuldir þjóðarbúsins
séu nú ríflega 200% af vergri
landframleiðslu.
Í samstarfi við Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga
Að skrifa grein og koma fram í fjölmiðlum
haldið 4. apríl
Er hjúkrun launuð vinna eða hugsjónastarf?
- að semja um kaup og kjör
hefst 7. maí
Algebra og föll: Stærðfræði 203
hefst 8. apríl
Hornaföll og vigrar: Stærðfræði 303
hefst 9. apríl
Mannauðs- og breytingastjórnun í grunnskólum
hefst 10. apríl
Íslenski þroskalistinn
haldið 5. maí
Smábarnalistinn: Staðlaður þroskalisti
handa ungbörnum
haldið 14. maí
Fetal Alcohol Spectrum Disorders (FASD)
(kennt á ensku)
haldið 31. mars
Þunglyndi langveikra
haldið 10. apríl
Appetite Awareness Training (kennt á ensku)
hefst 11. apríl
Bipolar Disorder (kennt á ensku)
hefst 13. apríl
Næring og vökvajafnvægi
haldið 18. apríl
Identity problems (kennt á ensku)
hefst 9. maí
Chronic pain (kennt á ensku)
hefst 16. maí
Therapist skill development: Self-practice/self
reflection (kennt á ensku)
hefst 27. júní
HEILBRIGÐIS- OG FÉLAGSSVIÐ UPPELDIS- OG KENNSLUSVIÐ
Nánari upplýsingar og skráning:
sími 525 4444
endurmenntun.is
París - líf og lystisemdir
hefst 8. apríl
Afrísk samtímalist
hefst 15. apríl
Börn eru klár
hefst 21. apríl
Sjálfsstyrking og samskipti fyrir konur
hefst 7. apríl
MENNING OG SJÁLFSRÆKT
- fjölbreytt og áhugaverð námskeið í boði
„...fyrst á visir.is“
...ég sá það á visir.is