Fréttablaðið - 27.09.2008, Blaðsíða 22

22 27. september 2008 LAUGARDAGUR
J
óhann R. Benediktsson, lög-
reglustjóri á Suðurnesjum,
sagði upp störfum frá og með 1.
október næstkomandi. Jóhann
leit svo á að Björn Bjarnason
dómsmálaráðherra hefði látið
sig fara með ákvörðun um að
auglýsa stöðu hans lausa til
umsóknar, en þeir hafa deilt um
fyrirkomulag löggæslumála.
Af hverju stafar sá órói sem verið hefur
um embættið í nokkra hríð?
„Ég held að skýringin á honum sé þrí-
þætt. Í fyrsta lagi hafa orðið miklar
breytingar á löggæslu í landinu og það
ferli hefur verið erfitt. Hvað okkur
varðar náðist góð sátt um þær breyting-
ar sem urðu 1. janúar 2007 með samein-
ingu embætta. Við erum í því breyt-
ingaferli miðju og að reyna að ná
markmiðum þeirra. Þá kemur tilkynn-
ing um nýjar breytingar.
Í öðru lagi hefur verið viðvarandi
fjárskortur í lögreglunni sem menn
hafa ekki brugðist við. Nærgæslan,
þjónustan sem snýr að íbúunum, hefur
minnkað. Hinum hefðbundnu lögreglu-
mönnum á götunni hefur fækkað en
aðrar einingar verið styrktar. Um þess-
ar áherslur hafa verið deilur.
Í þriðja lagi met ég það svo að eftir
brotthvarf Stefáns Eiríkssonar úr dóms-
málaráðuneytinu skorti tiltakanlega
sérþekkingu á löggæslumálum innan
ráðuneytisins. Oft er sagt að maður
komi í manns stað, en Stefán var þunga-
vigtarmaður og geysilega hæfur. Hans
skarð hefur ekki verið fyllt. Af því að
ráðuneytið er of veikt til að sjá um verk-
efnið hefur það í auknum mæli hallað
sér að embætti Ríkislögreglustjóra. Þar
hafa menn rekið pólitík sem er þvert á
það sem yfirstjórn lögreglu á Suður-
nesjum og höfuðborgarsvæðinu, svo
dæmi séu tekin, telja að eigi að stefna
að. Þessir þrír þættir hafa skapað það
ástand sem við búum við.
Víða kraumar óánægja innan lög-
gæslunnar og menn glíma við fjár-
skort.“
Uppskiptin leysa ekki fjárskort
Þú nefnir fjárskort. Hefðir þú sem yfir-
maður ekki einfaldlega þurft að skera
niður og segja upp fólki?
„Jú, það er nú nákvæmlega málið. Í
ágúst 2006, við brotthvarf varnarliðs-
ins, lögðum við það fyrir okkar ráðu-
neyti, sem þá var utanríkisráðuneytið,
að verulega þyrfti að fækka starfsfólki
miðað við þær fjárveitingar sem við
hefðum. Við fengum mjög skýr fyrir-
mæli um að fækka ekki fólki við þessar
aðstæður og þau hefur Ríkisendurskoð-
un sannreynt. Það þýddi áframhaldandi
hallarekstur.
Við sameiningu embættanna 1. jan-
úar 2007 fengum við uppsafnaðan halla
greiddan og fórum svo í að greina vand-
ann. Í fyrra skárum við verulega niður;
tímabundin fækkun varð í lögreglulið-
inu vegna þess að tíu fóru í Lögreglu-
skólann, við frestuðum kaupum á tal-
stöðvum og búningum og menn fengu
ekki fullt orlof og svo framvegis. Engu
síður var áttatíu milljóna króna halli á
rekstrinum.
Samdráttur í fyrra þýddi að vandinn
kæmi fram af fullum þunga á þessu ári.
Búnaðinn þarf að kaupa og menn fá
fullt orlof. Þrátt fyrir kjarahækkanir
lækkaði fjárveiting til okkar í krónum
talið.
Í mars boðar ráðherra síðan upp-
stokkun á embættinu. Þá erum við með
ósamþykkta rekstraráætlun. Uppskipt-
ingin átti á einhvern óútskýrðan hátt að
leysa vandann. Hvernig hef ég aldrei
fengið útskýrt. Á sama tíma lýsti ráð-
herra því ítrekað yfir opinberlega að
ekki ætti að segja upp fólki. Hvað áttum
við þá að gera?“
Þið hafið sem sagt tekið til í rekstrin-
um?
„Já, vissulega. Við sátum ekki eins og
grenjandi krakkar úti í horni og heimt-
uðum nammi. Við hagræddum; sögðum
upp níu manns í flugverndardeild og
lögðum niður ýmsar stöður. Við hömuð-
umst við að hagræða í rekstrinum.
Við höfum hins vegar fengið mjög
misvísandi skilaboð. Við fengum munn-
lega heimild frá ráðuneytinu til að ráða
tíu útskriftarnema. Tíu dögum síðar,
frammi fyrir fjárlaganefnd, uppgötvað-
ist reyndar að nefndin hafði ekkert
Þar eru
menn í
einhverjum
búrókratísk-
um leik þar
sem allir eru
þéraðir og
bukta sig og
beygja og
virðist ekki
vera í neinu
samhengi
við lífið og
tilveruna.
Skýringar ráðherra eru fyrirsláttur
Jóhann R. Benediktsson lætur af störfum sem lögreglustjóri á Suðurnesjum á þriðjudag. Hann segir Kolbeini Óttarssyni Proppé
frá samskiptaerfiðleikum við dómsmálaráðuneytið, rannsókn Ríkislögreglustjóra á gróusögum og ástæðum þess að hann ákvað
að hætta.
JÓHANN R. BENEDIKTSSON Segir löggæsluna líða fyrir fjárskort og víða kraumi óánægja. Aldrei hafi komið fram hvernig uppstokkun á lögregluembættinu á Suðurnesj-
um eigi að leysa fjárhagsvanda embættisins. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
heyrt um málið. En hún tók vel í erind-
ið.
Tveimur mánuðum síðar fengum við
bréf frá ráðuneytinu þar sem tilkynnt
var að það mundi sækja um fjörutíu
milljóna króna aukafjárveitingu, vegna
taps er varð til við brotthvarf varnar-
liðsins. Að öðru leyti ættum við að halda
okkur innan fjárheimilda. Hvernig
áttum við að gera það? 85 prósent af
rekstrinum eru laun. Það lá því beint við
að segja upp fólki og þá auðvitað fyrst
þeim tíu sem við höfðum ráðið tveimur
mánuðum fyrr með leyfi ráðuneytisins!
Þar að auki tekur það tíma að rétta við
svona rekstur, jafnvel þótt fólki sé sagt
upp.
Ekki virtur svars
„Við óskuðum eftir fundi til að ræða
þessa alvarlegu stöðu, en útlit var fyrir
um 250 milljóna króna halla þrátt fyrir
aukaframlagið. Það myndi þýða upp-
sagnir þrjátíu til fjörutíu starfsmanna.
Við vildum eðlilega ræða þetta við ráðu-
neytið og ég sendi erindi þar um í ágúst.
Ég hef ekki enn verið virtur svars.
Ég hef axlað mína ábyrgð í þessu
máli, en spyr hvort aðrir hafi gert það.
Það er augljóst að framkoma ráðuneyt-
isins lýsir algjörum trúnaðarbresti. Þar
eru menn í einhverjum búrókratískum
leik þar sem allir eru þéraðir og bukta
sig og beygja og virðast ekki vera í
neinu samhengi við lífið og tilveruna.
Hrokinn og virðingarleysið sem þetta
sýnir, ekki síst gagnvart 220 áhyggju-
fullum fjölskyldum starfsmanna minna,
er dæmi um gamaldags stjórnarhætti
sem ég vona að séu á útleið.“
Nú hefur Björn sagt að ekki hafi verið
stirðleiki í ykkar samskiptum?
„Já, vissulega er rétt að lengst af voru
okkar samskipti góð. Við höfðum greið-
an aðgang að honum og áttum ánægju-
lega fundi. Hins vegar breyttist allt
eftir þessa uppákomu í mars. Ég held að
rót vandans sé að sumu leyti sú að mér
var legið á hálsi fyrir að hafa búið til
erfiða stöðu í kjölfar boðaðrar uppskipt-
ingar. Það gleymist hins vegar að í und-
irbúningi uppstokkunar var ekkert sam-
band haft við Landssamband
lögreglumanna, Lögreglufélag Suður-
nesja eða Tollvarðafélag Íslands. Sam-
einingin 2007 átti sér mjög góðan
aðdraganda og undirbúning, ólíkt upp-
stokkun, og mönnum var því misboðið
og risu upp eins og einn maður.
Ég get nefnt eitt dæmi um samskipti
okkar. Árið 2005 var ég skipaður í stjórn
Landamærastofnunar Evrópu. Við
þekkjum vel til Schengen og starfið
gekk vel. Í ágúst var ég síðan að búa
mig undir að fara á reglulegan fund í
Póllandi. Þá barst bréf frá ráðuneytinu
þar sem ég var sviptur umboði til stjórn-
arsetunnar, uppsögnin tæki gildi við
móttöku bréfsins, og þökkuð góð störf
af hálfu ráðuneytisins.
Ég hafði samband og spurði hvort ég
mætti ekki fara út og kveðja vini mína í
stjórninni, suma hef ég þekkt í fjórtán
ár í þessum geira, en fékk þvert nei. Í
kjölfar ákvörðunar um auglýsingu stöðu
minnar gekk ég eftir því við ráðuneytis-
fólk af hverju almennar kurteisisvenjur
hefðu ekki verið viðhafðar og mér leyft
að fara út og kveðja. Loksins fékk ég
svar: „Eigum við ekki að orða það svo,
Jóhann, að ráðherra ákvað að gera það
með skýrum og afgerandi hætti.“
Menn geta valið þessari framkomu
ýmis orð. Ég ætla ekki að nefna það sem
mér dettur í hug, ég held að lesendur
séu fullfærir um að draga eigin ályktan-
ir.“
Þú talar um slæma ráðgjöf ráðherra, í
hverja vísar þú þá?
„Mér er illa við að nefna fólk og bæði
núverandi og settur ráðuneytisstjóri
eru sómafólk sem ég ber mikla virðingu
fyrir. Spjót mín beinast fyrst og fremst
að þeim sem stýrir löggæsluskrifstofu
ráðuneytisins [Þórunni J. Hafstein]. Þá
hefur þáttur Ríkislögreglustjóra orðið
æ meiri.
Gróusögur rannsakaðar
Hvernig hafa samskipti þín verið við
Harald Johannessen?
Samskipti mín og Haraldar hafa oft á
köflum verið í lagi. En það hefur þó
vissulega oft hvesst í okkar samskipt-
um.
Ég neita því ekki að mér finnst oft
einkennilegt hve margar sögur um mig
grassera í því ágæta embætti. Einhvern
veginn virðist vera frjór jarðvegur hjá
Ríkislögreglustjóra fyrir svona sögum.
Svo frjór að ég hef þurft að svara fyrir
þetta í sérstökum samtölum. Ég vor-
kenndi þeim ágæta embættismanni sem
þurfti að spyrja mig fyrir Ríkislögreglu-
stjóra hvort einhver hefði borið töskuna
mína í flugstöðinni. Ég hef aldrei látið
neinn gera neitt slíkt.
Við rannsakendur verðum að byggja
rannsóknir okkar á áreiðanlegum heim-
ildum en ekki kjaftasögum líkt og í
þessu tilviki. Hjá Ríkislögreglustjóra
virðast menn hafa viljað finna á mér
höggstað og því sett svona rannsóknir í
gang.“
Aðrir stjórnendur hafa farið fram úr fjár-
lögum og eðli embætta breyst án þess
að þau séu auglýst. Finnst þér þú fá
sérmeðferð?
„Það blasir við öllum sem það vilja sjá
og þarf varla að eyða tíma í að ræða það.
Skýringar ráðherra eru einfaldlega fyr-
irsláttur. En við skulum sjá hvort það
verður viðtekin venja að auglýsa stöður,
til dæmis við frekari sameiningu lög-
regluembætta. Ég er frekar hlynntur
því og er alls ekki viðkvæmur fyrir því
að við hreyfum meira til í þessum stöð-
um.
En það sjá allir að aðdragandi þessa
máls gerir skýringarnar ótrúverðugar.
Það hefur líka komið í ljós að ráðherra
er margsaga. Þegar ég fékk bréf um
auglýsingu var sagt að þetta væri mild-
asta leiðin, en í því liggur hótun um eitt-
hvað verra. Tíu dögum síðar segir ráð-
herra þetta vera vegna
skipulagsbreytinga, þá eru mín launa-
kjör dregin inn í málið, sem er nú bros-
legt í meira lagi, þá segir hann að um
stjórnlausan fjáraustur hafi verið að
ræða í embættið sem hafi staðið lög-
gæslu í landinu fyrir þrifum – nokkuð
sem Ríkisendurskoðun minnist ekki
einu orði á – og í Kastljósi á fimmtudag
dregur hann skipulagsbreytingarnar
fram á ný. Það sér hver maður að þetta
er bara fyrirsláttur.“
Það gustar um þig og þú ferð með látum,
er það þinn stíll?
„Við höfum nú mikið velt vöngum yfir
því í okkar embætti hvernig stæði á því
að við, þetta dagfarsprúða fólk, stæðum
í þessum deilum. Ég sel hins vegar ekki
sannfæringu mína. Þegar Björn til-
kynnti breytingar sínar í mars tilkynnti
ég honum að ég vildi hætta frekar en að
innleiða þær. Hann bað mig að gera það
ekki og sagði engan mann mér betri til
að innleiða þær. Nú er þessi staða komin
upp.
Ég sé það núna að þegar menn voru
farnir að kristalla deilurnar í mér hefði
verið betra að ég stigi til hliðar.“
Sérðu eftir einhverju?
„Þegar farið er yfir svona atburðarás
finnur maður alltaf eitthvað sem betur
hefði mátt fara. En á þessum tímapunkti
upplifi ég ekki að ég hafi gert nein mis-
tök. Auðvitað hefði maður einhvers
staðar mátt haga orðum sínum með
öðrum hætti, en ég hef enga eftirsjá yfir
atburðarásinni.
Mest er mér annt um embættið og það
góða fólk sem þar vinnur. Ég vona þess
vegna að friður náist sem fyrst um
starfsemina, öllum til heilla.“