Fréttablaðið - 15.11.2008, Blaðsíða 18

18 15. nóvember 2008 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson bih@markadurinn.is og Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is
ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
UMRÆÐAN
Guðmundur Hörður Guðmundsson
skrifar um verðtryggð lán
Verðtryggðar skuldir heimilanna eru nú rúmir 1.400 milljarðar króna og hækka
um tugi milljarða um hver mánaðamót. Seðla-
bankinn spáir að verðbólga aukist enn og fari
yfir 20% í upphafi næsta árs. Verðtryggðar
skuldir heimilanna munu því áfram hækka
og áfram verður gengið á eignir fólks og
kaupmáttur skertur. Í ljósi þessa þarf engan
að undra að yfirgnæfandi meirihluti þjóðarinnar vilji
að verðtrygging verði afnumin.
Verðtryggingin er ekki einungis óréttlát, hún er
einnig andstæð eignarréttarákvæði stjórnarskrár-
innar. Segjum sem svo að ég safni tveimur milljón-
um króna fyrir útborgun í 20 milljóna króna íbúð og
taki 18 milljónir að láni. Eftir að ég kaupi íbúðina
tekur við verðbólgutíð eins og sú sem nú stendur
yfir og ársverðbólga reynist 15%. Verðtryggingin
gerir það að verkum að höfuðstóll og afborganir
lánsins hækka mikið og aðeins einu ári eftir að ég
keypti íbúðina og lagði út tvær milljónir af eigin fé
er lánið komið í 20,8 milljónir! Tveggja milljón
króna eignaskerðing hefur því orðið í krafti
verðtryggingaráhrifa og ég sit eftir með eintómar
skuldir þrátt fyrir að hafa borgað af láninu í
heilt ár. Ég hef því verið sviptur eign minni.
Fólki er nauðugur einn sá kostur að koma
sér og sínum þaki yfir höfuðið, enda er
húsaskjól slík grundvallarnauðsyn að hún er
tilgreind í Mannréttindayfirlýsingar
Sameinuðu þjóðanna. Hér á landi hefur
leigumarkaðurinn verið ónýtur og húsnæð-
isverð hækkaði um 84% frá árinu 2003 til
2007. Laun flestra héldu ekki í við þá
verðhækkun. Þorri fólks hefur því neyðst til
að taka sér há lán til að koma sér þaki yfir
höfuðið og á húsnæðislánamarkaði eru
verðtryggð lán það eina sem býðst.
Það má því ljóst vera að taka verðtryggðra lána
hlýtur í flestum tilvikum að vera þvinguð en ekki
frjáls og valkvæð, og þannig andstæð grundvallar-
reglum samningaréttar og undirstöðurökum
eignarréttarverndar.
Verðtrygging er ekki náttúrulögmál. Hún er sá
skattur sem lagður er á almenning hér á landi til að
viðhalda dvergvöxnum gjaldmiðli og til að bæta upp
fyrir mistæka peningastjórn. Örlög fjölda lántak-
enda ráðast í verðbólgutíð næstu mánaða og því
verður að breyta eða afnema verðtryggingu lána.
Réttlætiskennd almennings og stjórnarskráin bjóða
ekki upp á annað.
Höfundur er ríkisstarfsmaður.
Brot á stjórnarskrá
GUÐMUNDUR
HÖRÐUR
GUÐMUNDSSON
Á síðustu árum hefur berlega komið í ljós að leikjagleði
eldist ekki af fólki.
Óvissuferðir hafa til dæmis
færst í vöxt og eru með ýmsu móti.
Þær geta endað í berjamó, leikhúsi
í Lundúnum, sundlaug í nágranna-
bæ, hestaferð, eða á sólarströnd.
Slíkar ferðir eru skemmtilegt
fyrirbæri, sérstaklega fyrir þá
sem njóta þess að láta koma sér á
óvart. En til eru þeir, sem jafnvel
við slíkar aðstæður vilja vita hvert
þeir eru að fara og hvers vegna.
Við Íslendingar höfum nú verið
drifnir í óvissuferð sem enginn var
búinn undir. Ferðin er allt annað
en þægileg og fagurgræn tún
hvergi í augsýn, en það er óvissan
um áfangastað sem bítur.
Nýr akur
Í umróti dagsins er áhugavert að
sjá almenning vakna af værum
blundi og sérstaklega gaman hvað
listamenn þjóðarinnar eru vakandi
og virkir. Það þýðir ekki endilega
að maður sé sammála öllu sem
rætt er og ritað, en framlag þeirra
gerir umræðuna beittari og
litríkari. Listamenn stíga gjarnan
fram á sviðið þegar þjóð þeirra
lendir í þrengingum og við ber að
það hafi í för með sér beina
þátttöku í stjórnmálum. Kannski
leynist íslenskur Havel í skálda-
hópnum, hver veit.
Þau hamskipti hafa orðið á
Íslendingnum að nú horfir hann
með stakri velþóknun á litla og
sparneytna bíla og reiðhjól.
Lúxusjeppar eru ekki lengur
stöðutákn. Efnahagsmál eru mál
málanna og menn sitja límdir yfir
viðtalsþáttum og fréttum þar sem
hver sérfræðingurinn eftir annan
tjáir sig um leiðir og lausnir. Ekki
ber öllum saman og það ruglar þá
sem ekki eru sterkir á efnahags-
sviðinu, en þyrstir í að fá botn í
stöðuna og heyra um úrræði sem
duga.
Þrátt fyrir allt þetta er mörgum
hálfpartinn létt við að sjá aftur
fram á þjóðfélag sem það skilur,
þar sem stærðir og leikreglur eru
innan ramma venjulegs lífs. Þegar
umgjörð samfélagsins rofnar eins
og nú hefur gerst, opnast ný
tækifæri. Nýr akur fyrir skapandi
hugsun og sterkan vilja verður til.
Sé tómarúm við slíkar aðstæður
getur allt gerst. Áskrift að
stjórnmálaflokkum er liðin tíð.
Öflugt samskiptakerfi
Félagskerfi nútímans er afar
áhugavert. Á árum áður þegar
karlar voru á vinnumarkaðnum en
konur framkvæmdastjórar
heimilisins litu vinir og nágrannar
inn í tíma og ótíma til að ræða
málin en krakkarnir léku sér
saman á götum og í görðum. Eftir
að konur urðu virkir þátttakendur
á vinnumarkaðnum og börnin fóru
á dagheimili og í leikskóla sjást
krakkar ekki í útileikjum í
íbúðarhverfum og óvæntar
heimsóknir vina hafa nánast lagst
af. Konur og karlar eiga sín
samskipti á vinnustöðum, golfvöll-
um, í ræktinni og víðar. Alls kyns
kvennahópar hafa sameinað
kraftana og standa vörð um
hagsmuni sína og sjónarmið.
Óneitanlega meira spennandi
félagskerfi en hversdagsspjall við
konurnar í næstu görðum meðan
verið er að hengja út þvottinn. Þó
veit ég um konur sem tækju snúru-
spjallið fram yfir fundi og frama
ættu þær þess kost.
Þegar bloggið og fésbókin koma
til sögunnar verður til annars
konar samskiptakerfi. Samræða
hefst milli fólks á öllum aldri og af
báðum kynjum. Milli almennings
og forystumanna. Fólk tjáir sig um
hvaðeina sem því kemur í hug á
Netinu, ókunnugt fólk tekur undir
eða andmælir og kunningsskapur
verður til. Sjálfstraust vex og aðrir
miðlar vekja athygli á því sem er
áhugavert. Þó að slúður og óhróður
finnist á þessu samskiptaneti
býður það upp á mikla hvatningu
og uppörvun og er mun áhrifa-
meira í umræðunni en fólk áttar
sig á.
Opinber mótmæli eru eðlileg
viðbrögð við óbærilegu ástandi
sem enginn skilur og mun
heilbrigðari en að leggjast í doða
og aðgerðaleysi. En þegar þess er
krafist að skipt sé um áhöfn í
miðjum brimgarðinum, án þess að
vera með sambærilegan mannskap
til að taka við, kemur mér í hug
maður sem var borgarstjóri í
Reykjavík á ofanverðri síðustu öld.
Þegar einn borgarfulltrúinn gerði
honum lífið leitt með sífelldum
árásum í ræðu og riti vegna
málaflokks sem hann fullyrti að
væri forkastanlega illa sinnt, leysti
hann málið með því að setja mann-
inn yfir viðkomandi nefnd. Eftir
það heyrðist hvorki hósti né stuna
um þetta málefni, en ekkert var
heldur gert í nefndinni það sem
eftir lifði kjörtímabilsins.
Sem stendur erum við öll á sama
báti. Áttavitinn er týndur og
veðurspáin lofar ekki góðu. Margt
bendir til þess að við verðum
öðruvísi á leiðarenda en í upphafi
ferðar. En núna ríkir óvissan ein.
Óvissuferð
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
Í DAG | Leiðin framundan
Ekkert maraþonhlaup
Jón Axel Ólafsson ofurbloggari segir á
heimasíðu sinni í gær að líklega hefði
franska stjórnarbyltingin aldrei orðið
ef bloggið hefði verið komið til sög-
unnar árið 1789. Vill hann meina að
reiðir franskir byltingarsinnar hefðu
fengið útrás á bloggsíðum sínum og
skilið heykvíslarnar eftir heima. Með
sömu rökum mætti segja að ef
Forngrikkir hefðu haft aðgang að
tölvupósti væri maraþonhlaupið
ekki til.
Herör gegn óbragði
Starfsfólk innheimtufyrirtækja
hefur í nógu að snúast þessa
dagana. Íslendingar setja
hvert metið á fætur
öðru í skuldasöfnun
þó að enginn þori að spá fyrir um
hverjar heildarskuldirnar
séu í raun og veru. Eitt er
þó víst að skuldabaggi
almennings eykst með
hverjum degi og aðgerðir
innheimtufyrirtækjanna
fylgja. Nú ber svo við að
innheimtufyrirtækið Intrum
Justitia býður upp á
mintur í sérmerktum
álboxum. Því má spyrja
hvort mintunum sé
ætlað að losa fólk við
óbragðið af greiðslun-
um?
Allir í röð
Borið hefur
á auknum
ólátum í miðborg Reykja-
víkur að undanförnu og
vilja menn tengja það
við gremju lands-
manna yfir ástandi
efnahagsmála. Þeim
sem hyggjast haga
sér illa skal rétti-
lega bent á 5. grein
lögreglusamþykktar
fyrir Reykjavíkurborg
þar sem segir að þegar
fjölmenni safnist saman
á almannafæri skuli fólk
að jafnaði raða sér þannig
að þeir, sem fyrstir koma, fái
fyrstir afgreiðslu. Fari borgar-
arnir ekki eftir þessu eiga þeir á
hættu að löggan mæti og taki á
málum. olav@frettabladid.is
F
ormaður Sjálfstæðisflokksins hefur boðað til landsfund-
ar í janúarlok til þess að taka ákvörðun um afstöðuna til
Evrópusambandsins. Segja má að þessi ákvörðun komi
vonum seinna. Hún er málefnalegt og gott skref. Niður-
staðan er ekki gefin. Ljóst er á hinn veginn að hún mun
hafa afgerandi áhrif á þróun íslenskra stjórnmála og framtíðar-
stöðu Íslands á hvern veg sem hún verður.
Fram til þessa hefur afstaða Sjálfstæðisflokksins til Evrópu-
sambandsins byggst á hagsmunamati. Það hefðu því verið skýr
svik við kjósendur ef ekki hefði verið talið að efni stæðu til end-
urmats eftir það sem á undan er gengið. Reyndar má segja að
ljóst hafi verið um nokkurn tíma hvert stefndi og endurmat væri
óhjákvæmilegt. Skiptar skoðanir innan flokksins skýra væntan-
lega þá varfærnistefnu sem fylgt hefur verið.
Eðlilegt er að spyrja hvað gerist ef landsfundur Sjálfstæðis-
flokksins hafnar aðild. Ekki er sjálfgefið að það leiði til tafar-
lausra stjórnarslita. Ástæðan er sú að Samfylkingin á eins og
sakir standa ekki kost á öðru stjórnarsamstarfi sem líklegra er til
að taka á þessu viðfangsefni. Hins vegar væri þá komin upp eins
konar stjórnarkreppa með því að ríkisstjórnin væri þá stefnulaus
í peningamálum.
Með því að segja nei myndi landsfundur Sjálfstæðisflokksins
skera á sterkustu líftaugar flokksins. Þær liggja inn í atvinnulífið
og verkalýðshreyfinguna. Trúlega myndi hann þá þróast úr breið-
fylkingu allra stétta yfir í þröngan hægri flokk. Hætt er við að
stjórnarmyndunarkostir yrðu við svo búið að sama skapi þröngir.
Verði svarið já á flokkurinn möguleika á að treysta á ný böndin við
helstu baklönd sín. Möguleikarnir á að kalla til baka þá kjósendur
sem hann hefur verið að missa að undanförnu ættu að aukast.
Með forystu um endurreisn á grundvelli nýrrar peningastefnu
og aðildar að Evrópusambandinu er líklegt að Sjálfstæðisflokkur-
inn gæti tryggt sér áframhaldandi ríkisstjórnarsetu að kosning-
um loknum. Eins og sakir standa verður ekki séð að annars konar
stjórnarmynstur væri líklegt til að koma málinu heilu í höfn. Af
stjórnskipulegum ástæðum eru kosningar nauðsynlegar fyrr en
síðar áður en þeirri sjóferð lýkur.
Síðan spyrja menn: Klofnar Sjálfstæðisflokkurinn við þetta
endurmat? Segi hann nei bendir flest til að stór hluti kjósenda
hverfi annað. Klofningur verður að teljast fremur ólíklegur þó að
svarið verði já. Víst er að hann yrði aldrei eins alvarlegur eins og
atkvæðaflóttinn.
Þriggja manna bankastjórn Seðlabankans sýnist hafa beitt
öllum pólitískum áhrifamætti sínum síðustu vikur til þess að
koma í veg fyrir samstarf við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn og sam-
komulag við Breta. Flest bendir til að það hafi verið liður í þeirri
pólitík bankans að verja framtíð krónunnar og hindra hugsanlega
aðild að Evrópusambandinu. Fróðlegt verður því að fylgjast með
hvernig bankastjórnin beitir sér á næstu vikum bæði opinberlega
og á bak við tjöldin.
Á endanum ræður þjóðin í allsherjaratkvæðagreiðslu. Þó blasir
við að í raun ráðast úrslitin um aðildarumsókn á þeim aukalands-
fundi Sjálfstæðisflokksins sem nú hefur verið boðað til. Staða
Íslands í alþjóðasamfélaginu í framtíðinni mun öðru fremur velta
á þeirri ákvörðun. Af sjálfu leiðir að umræðan næstu vikur verð-
ur að öllum líkindum annað og meira en innanbúðaríhugun. Eftir
mikilvæginu ætti hún að verða þjóðarumræða.
Já eða nei:
Þjóðarumræða
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871