Fréttablaðið - 15.11.2008, Blaðsíða 26

26 15. nóvember 2008 LAUGARDAGUR
Þ
að vita kannski ekki allir
að hin íturvaxna Salma
Hayek er ein ríkasta kona
Hollywoodborgar. Þekkt
fyrir leik sinn í kvik-
myndum eins og Frida,
Desperado og After the Sunset er hún
fyrst og fremst kvikmyndaframleið-
andi með tilkomumikinn sarp af bíó-
myndum og sjónvarpsefni á bak við
sig en þar fer sjónvarpsþáttaröðin vin-
sæla Ugly Betty fremst í flokki. En
líkt og margar Hollywood-stjörnur
hefur Salma notað frægð sína í þágu
góðgerðarmála og meðal annars ein-
beitt sér að umhverfismálum og bar-
áttunni gegn eyðni. Í þetta sinn beinast
spjótin að stífkrampa sem hefur verið
nefndur „hljóðláti morðinginn“ í mörg-
um löndum Afríku og Asíu. UNICEF
og Pampers hafa sameinast um átakið
„Einn pakki – ein bólusetning,“ sem
þýðir að í hvert einasta skipti sem blei-
upakki frá Pampers er keyptur fer
samsvarandi kostnaður við eina bólu-
setningarsprautu í verkefnið. „Það er
með öllu óásættanlegt að börn þurfi að
deyja úr sjúkdómi sem er svona auð-
veldlega hægt að halda í skefjum,“
segir Salma fyrir fullum sal blaða-
manna. Hún er smávaxin, fíngerð og
látlaus og laus við allt „stjörnu“-yfir-
bragð. „Við höfum getuna til þess að
fyrirbyggja þennan sjúkdóm. Ef þú
vissir hvernig þú gætir bjargað lífi
barns, myndi eitthvað stöðva þig?“
spyr hún á ensku með sterkum spænsk-
um hreim.
Skelfilegur dauðdagi
Stífkrampi er dauðaorsök eins barns á
hverjum þremur mínútum sem líða og
tekur um 30 þúsund mæður líka með
sér í valinn. Hann smitast afar auð-
veldlega þar sem hreint vatn er af
skornum skammti og aðstæður við
fæðingar frumstæðar. Í sumum lönd-
um Afríku er enn notuð kúamykja eða
mold til þess að loka fyrir naflastreng-
inn sem er auðvitað stórhættuleg og
bein leið fyrir bakteríuna inn í líkam-
ann. Erfitt getur verið að útrýma slík-
um hefðum. Þegar ég hitti Sölmu eftir
fundinn útskýrir hún að afleiðingar
stífkrampa séu skelfilegar fyrir unga-
barn. „Þetta er hræðilegur sársauka-
fullur dauðdagi. Bakterían fer inn um
sár eða naflastreng á barninu og mynd-
ar eiturefni sem lama aðaltaugakerfi
líkamans. Fyrstu merki um sjúkdóm-
inn eru krampar við munn sem trufla
sogkraft barnsins. Þegar stífkrampinn
nær að breiðast út fær barnið krampa
og flog og verður ljós- og hljóðfælið.
Að lokum getur barnið ekki andað
lengur vegna krampa í lungum sem er
algengasta dánarorsök stífkrampa
ásamt ofþornun sem verður sökum
þess að barnið getur ekki drukkið leng-
ur.“
Drekkur Guinness
fyrir brjóstamjólkina
Salma fór til Afríkuríkisins Sierra
Leone í sumar til þess að kynna sér
aðstæður og áhrif bólusetningarher-
ferðarinnar. Hún segir ferðalagið
óneitanlega hafa haft djúp áhrif á
hana. „Auðvitað var mjög sláandi að
sjá þessa skelfilegu fátækt og aðstæð-
ur. Það versta sem ég upplifði var á
spítalanum, en þá sá ég unga móður,
Fatimu, sem var varla meira en nítján
ára gömul. Í fanginu hélt hún á
nýfæddu barni sem var augljóslega
dáið. Hún virtist ekki meðtaka þá stað-
reynd og var gersamlega örvingluð.
Hún var að reyna að neyða mjólk ofan
í munn þess. Það var nánast óbærilegt
að horfa upp á slíkt, sérstaklega vegna
þess að ég er móðir sjálf.“ Salma á eins
árs dóttur með franska milljarðamær-
ingnum Francois-Henri Pinault en þau
skildu fyrir skömmu. „Dóttir mín Val-
entina hefur algerlega umbreytt lífi
mínu,“ segir hún og brosir breitt. „Ég
er enn með hana á brjósti og á afskap-
lega erfitt með að hætta því. Mér er
alveg sama þó að ég sé feit eða á til-
finningarússibana. Ég bara horfi hug-
fangin á hversu barnið hefur dafnað af
brjóstamjólkinni og hversu gott þetta
er fyrir hana.“ Það er líka eiginlega
erfitt annað en að taka eftir þessum
mikla og fræga barmi sem hlýtur að
vera enn stærri nú en venjulega. „Mér
er nokkuð sama um þessar Hollywood-
staðalmyndir,“ segir hún og hlær. „Ég
er til dæmis að drekka Guinness-bjór í
lítravís til þess að auka brjóstamjólk-
ina og ekki hjálpar það vigtinni.“
Bleiupakki sem bjargar lífi
Pampers og UNICEF vonast til þess að
útrýma alfarið stífkrampa í mæðrum
og ungbörnum fyrir árið 2012. „Það er
algjörlega ólíðandi að þessi sjúkdóm-
ur, sem er horfinn úr hinum iðnvædda
heimi, skuli enn vera til í þriðja heim-
inum.“ segir Salma ákveðin. „Bólu-
setning við stífkrampa hefur verið til
síðan á sjöunda áratugnum í hinum
vestræna heimi. Við ættum ekki einu
sinni að vita hvað stífkrampi er á okkar
áratug. Milljónir barna og mæðra
deyja á hverju ári og það er svo mikið
sem á eftir að gera.“ Átakið „One
Pack – One Vaccine“ hefur nú þegar
aflað nægra fjármuna til að kaupa 50
milljón bólusetningar. Síðasti hluti
átaksins er nú í nóvember og desem-
ber og forsvarsmenn Pampers og
UNICEF vonast til þess að geta keypt
70 milljónir til viðbótar fyrir bæði
konur á barneignaraldri og nýfædd
börn. „Sem móðir fannst mér nauðsyn-
legt að taka að mér þetta verkefni. Ég
held að allar konur geti tekið undir það
að þegar maður er orðinn móðir hefur
Mæður heimsins sameinast
Mexíkóska leikkonan þokkafulla Salma Hayek hefur beitt sér fyrir margvíslegum málefnum en hefur nú lagt lóð á vogarskálarnar í
baráttunni við stífkrampa ungbarna í þróunarlöndunum. Anna Margrét Björnsson hitti hana á blaðamannafundi í Genf á dögunum.
EF ÞÚ VISSIR HVERNIG ÞÚ GÆTIR BJARGAÐ BARNI, HVAÐ GÆTI STÖÐVAÐ ÞIG? Leikkonan og framleiðandinn Salma Hayek á blaðamannafundi í Genf.
MYND/ DIGITAL NEWS AGENCY
UMVAFIN BÖRNUM Salma Hayek stödd í Sierra Leone ásamt teymi frá Unicef og Pampers.
VEIKT UNGBARN Ungbörn sem fá stífkrampa deyja í 80 prósent tilfella.
Árið 1989 setti Alþjóðaheilbrigðis-
stofnunin, WHO, markmið um
að útrýma stífkrampa ungbarna.
Þrátt fyrir að hafa verið megin-
orsök fjórðungs ungbarnadauða í
heiminum hafði ekkert verið gert
til þess að bólusetja mæður og
ungbörn. Ástæður þess eru tvær:
1. Stífkrampi orsakar dauða á ógnvæn-
legum hraða. Þegar slíkt gerist í heimaf-
æðingum eru hvorki fæðingar- né dauða-
tilfellin skráð sem gefur falska mynd af
stærð vandamálsins. Jafnvel í dag hafa
rannsóknir sýnt að aðeins um 2–5
prósent af dauðdögum vegna stífkrampa
eru tilkynntir.
2. Bólusetningar barna. Á áttunda ára-
tugnum hófst mikið átak til að bólusetja
börn gegn stífkrampa en í millitíðinni
voru mæður og ungbörn ekki sett í
forgang.
Hljóðláti morðinginn
maður enn meiri samkennd með öllum
börnum veraldar. Ég er því að vonast
til þess að mæður um heim allan styðji
verkefnið með því að kaupa bleiurnar.
Að mæður sameinist um að útrýma
þessum hræðilega sjúkdómi. Bleiur er
eitthvað sem við kaupum endalaust
magn af, það ætti ég nú að vita, og
hugsið ykkur að hver slíkur pakki gæti
bjargað mannslífi. Við höfum valdið til
þess.“
Pampers-bólusetningarpakkarnir
verða til sölu þar til 31. desember.
Það er nán-
ast óbæri-
legt að horfa
upp á mæð-
ur missa
ungabörn úr
kvalafullum
dauðdaga,
sérstaklega
vegna þess
að ég er
móðir sjálf.