Fréttablaðið - 20.12.2008, Blaðsíða 38

38 20. desember 2008 LAUGARDAGUR
H
ann var andlit
trausts, réttvísi og
staðfestu Vestur-
Þýskalands í rúm-
lega hundrað lönd-
um í nærri
aldarfjórðung. Þættirnir um Derr-
ick sannfærðu margan manninn
um að Þjóðverjar væru þrátt fyrir
allt mannlegir. Breyskir, vissulega,
en yfirleitt vel meinandi. Þeir iðr-
ast sinna misgjörða í lok þáttar og
yfirvaldinu finnst hryggilegt að
þurfa að festa í járn enn einn villu-
ráfandi sauðinn.
Rannsóknarlögreglumaðurinn
Stephan Derrick var á að líta yfir-
vegaður og rólegur í tíðinni, jafn-
vel dauflegur. En undir niðri sauð í
djúpstæðri réttlætiskennd, sem
fékk útrás vikulega, allt samkvæmt
réttum reglum og án mikillar geðs-
hræringar.
Derrick birtist fyrst árið 1974 og
kom í kringum þrjú hundruð manns
bak við lás og slá áður en yfir lauk,
árið 1998. Þá neitaði leikarinn að
halda þessu áfram, enda orðinn 75
ára gamall. Hann sagðist ekki
nenna lengur að setja upp hárkollu
á morgnana.
Samræðulöggæsla
Það var margt sérstakt við þessa
suður-þýsku löggu. Víst var Derr-
ick vopnaður Walther-byssu en til
hennar var einungis gripið í ýtr-
ustu neyð; hann gómaði ekki hina
hrösunargjörnu með klækjum eða
offorsi.
Raunverulegt vopnabúr Derr-
icks var réttlætiskenndin og sam-
viskubitið sem hann ól í brjósti
hins seka. Hann tók morðingjann
gjarnan á eintal og höfðaði til göf-
ugri hvata hans, þar til sá seki féll
saman og játaði. Glæpamaðurinn
varð lögreglumanninum í raun
þakklátur fyrir að fá að gangast
við sekt sinni; að varpa af sér byrð-
um fortíðar.
Tvisvar var Oberinspektorinn
kenndur við konu, en tók í bæði
skiptin skyldustarfið fram yfir fjöl-
skyldulíf. Hann bjó einn alla tíð, í
lítilli íbúð í München. Allt þar til í
síðasta þættinum að Europol bauð
honum vinnu í Hollandi.
Derrick gerði engan mun á ríkum
og fátækum, en kenna mátti á svip-
brigðunum ef honum misbauð
hvernig fólk hagaði lífi sínu. Ítalski
rithöfundurinn Umberto Eco hefur
bent á að Derrick var að því leytinu
ólíkur bandarískum kollega sínum
Columbo, að sá síðarnefndi bugtaði
fyrir, þjónaði og viðhélt samfélagi
voldugra. En Derrick mætti hnar-
reistur og hvessti augun á auð-
menn, engu síður en fátæka. Allir
með óhreina samvisku, háir sem
lágir, óttuðust þennan virðulega
holdgerving réttvísinnar, um leið
og hann steig út úr BMW-bílnum
sínum og bauð gutentag.
Sigur meðalmennskunnar
Gífurlegar vinsældir þáttanna
komu framleiðendum og öllum
öðrum á óvart. Og ekki bara innan-
lands. Mörg hundruð milljónir Kín-
verja munu til dæmis hafa horft á
Derrick og Harry leysa málið í
hverri viku. Margir hafa reynt að
útskýra þessar miklu vinsældir.
Hafa sumir bent á að þeir hafi í
raun verið keimlíkir og röktu vin-
sældir þeirra til hversu auðmeltir
þeir væru og tilþrifalitlir.
Áhorfendur fengu sinn vikulega
skammt og hvorki of né van. Í
hverjum þætti var endurtekið efni.
Aðferðafræði Derricks hefur verið
lýst en einnig má benda á að oftast
sótti Harry bílinn (sjá neðar) og
aðstoðarmaðurinn Willy Berger
rétti einhverjum símann á skrif-
stofu sem var eins útlítandi í ára-
tugi, máluð í daufgrænu formalíni.
Umberto Eco kallaði þetta „raf-
magnaða meðalmennsku“. Karakt-
erarnir væru meira miðlungsfólk
en venjulegt miðlungsfólk. Það
sæti því stjarft við heima í stofu.
Vinsældir Derricks væru til marks
um sigur meðalmennskunnar.
Leikari fyrir rælni
Horst Tappert var eini þýski leikar-
inn sem átti og á enn aðdáenda-
klúbba um heim allan. Sjálfur stað-
gengill Drottins á jörðu, Jóhannes
Páll páfi, var yfirlýstur aðdáandi
og bauð aðalleikaranum í Vatíkanið
árið 1999.
Tappert var sonur embættis-
manns og fæddist árið 1923. Hann
var sendur í herinn í heimsstyrj-
öldinni síðari og var tekinn höndum
af óvinahernum.
Í skemmtilegri útgáfu ævisögu
hans segir að þegar stríðinu lauk
hafi hann sótt um vinnu sem bók-
haldari við leikhús í Saxlandi.
Deildarstjórinn var ekki við þann
daginn en í staðinn ræddi Tappert
við listrænan stjórnanda. Hann var
ráðinn sem aukaleikari og starfaði
við leiklistina allar götur frá 1945.
Í frítímanum naut hann þess að
fiska og veiða og var lítið fyrir
skemmtanahald og þotulíf. Ekki
segir mikið af fyrri ástum hans, en
árið 1957 kvæntist hann hinni
norsku Ursulu Pistor, og varð það
hans þriðja hjónaband. Ursula var
enn við hlið Tapperts á laugardag-
inn fyrir viku þegar hann féll frá.
Mein name ist Derrick!
Ástsælasti leikari Þjóðverja og Íslandsvinurinn Horst Tappert lést fyrir viku, 85 ára að aldri. Hann lék Oberinspektor Stephan
Derrick, lögreglumanninn réttvísa sem tryggði glæpamönnum í München makleg málagjöld, í nærri aldarfjórðung. Klemens
Ólafur Þrastarson og Kjartan Guðmundsson litu yfir sögu Derricks, og áhuga landsmanna á honum í gegnum tíðina.
ÍSLENSK Í SAFNIÐ Fréttaritari DV í München færði Horst Tappert íslenska lögregluhúfu að gjöf árið 1988. Horst var að sögn himin-
lifandi, enda kom upp úr dúrnum að hann safnaði lögregluhúfum hvaðanæva að úr heiminum.
Það vakti skiljanlega mikla athygli
þegar Horst Tappert sótti Ísland
heim í lok maí árið 1987, enda
þættirnir um lögregluforingjann
Derrick þá löngu búnir að festa
sig í sessi sem eitt allra vinsælasta
sjónvarpsefni landsins. Auk þess var
Ísland ekki enn orðið hipp og kúl í
augum útlendinga á þessum tíma
og þótti því tíðindum sæta að jafn
merkilegir pappírar og herr Tappert
létu svo lítið að heiðra Frónbúa með
mikilfenglegri nærveru sinni.
Horst og frú voru meðal farþega í
fyrsta áætlunarflugi þýska flugfé-
lagsins Lufthansa hingað til lands.
Megintilgangur heimsóknarinnar
var þó ekki að „góma illvirkja“ eins
blaðamaður DV benti réttilega á
í einni af mörgum og ítarlegum
fjölmiðlaumfjöllunum um komu
Tapperts á sínum tíma, heldur var
Horst heiðursgestur á sumarhátíð
Germaníu, vináttufélags Íslands og
Vestur-Þýskalands, á Hótel Loftleið-
um.
Á þessum árum tíðkaðist það
mjög hjá íslenskum fjölmiðlum að
taka á móti öllum frægum útlend-
ingum með áleitnum spurningum á
borð við „How do you like Iceland?“
um leið og viðkomandi steig út
úr tollinum í flugstöðinni. Mörgu
fyrirmenninu vafðist tunga um tönn
við þessar aðstæður, enda oft þreytt
og ringlað eftir langt flug. Gætti þá
gjarnan pirrings hjá blaðamönnum,
sem þótti það heldur mikil vanvirð-
ing hjá gestunum góðu að geta ekki
myndað sér fastmótaðar skoðanir
á landi og þjóð eftir allt að klukku-
stundarlanga dvöl í Leifsstöð. Þýski
leikarinn hafði ráð undir rifi hverju
þegar kom að því að svara spurning-
um fjölmiðla, eins og sést á samtali
hans við blaðamann Morgunblaðs-
ins við komuna til landsins:
Tappert sagði í stuttu ávarpi við
komuna til landsins að hann hefði
heyrt mikið um fegurð Íslands en
fyrstu áhrifin af landinu við að sjá
flugstöðvarbygginguna væru yfir-
þyrmandi. „Ég er ákaflega undrandi;
ég þekki nú tvær gullfallegar flug-
hafnir í Evrópu. Önnur er í Keflavík
en hin er í Nizza. Og þetta er mikið
hrós,“ sagði Tappert.
Tappert sagðist vera mjög
ánægður með að vera kominn
hingað til lands þar sem atvinna
hans væri metin að verðleikum.
Hann sagðist vonast til að svo mætti
verða lengi enn og að hann myndi
eyða skemmtilegum stundum á
Íslandi.
(Morgunblaðið, 2. júní 1987)
Á sumarhátíð Germaníu flutti
Horst erindi um starf sitt sem kvik-
myndaleikara við góðar undirtektir.
Einnig söng Ólöf Kolbrún Harðar-
dóttir óperusöngkona einsöng og
Róbert Arnfinnsson leikari las á
þýsku upp úr Kristnihaldi undir jökli.
➜ „DERRICK“ SÆKIR ÍSLAND HEIM
RITHANDARSÝNISHORN „Sá vinsæli Derrick gat ekki kvartað yfir viðtökunum hjá
hinu meinta veika kyni … og flykktust að honum blómarósir á öllum aldri“, segir
í umfjöllun DV um sumarhátíð Germaníu 1987. Á myndinni, sem tekin er við það
tilefni, er þó erfitt að greina hið breiða aldurssvið sem blaðamaður vísar til.
Harry Klein birtist fyrst á skjánum í svart/hvítu lögguþáttunum Der Kommissar, sem hófu göngu sína í þýsku sjónvarpi
árið 1969. Þessar löggur störfuðu á morðdeildinni í München, líkt og Derrick síðar.
Fritz Wepper lék Harry í Kommissar-þáttunum og hélt því auðvitað áfram þegar þessi aðstoðarmaður Kommissars-
ins var færður með húð og hári yfir í nýja þætti um Derrick árið 1974. Þar var
hann hækkaður í tign og gerður að inspektor.
Í Derrick-þáttunum var Harry ómissandi hjálparhella. Hann var ungur,
töff og svolítið vitlaus, og sá oftar en ekki um skítverkin, svo sem að setja
fólk í handjárn, eða að sækja bílinn. Á meðan leysti Derrick gjarnan málið
með rökleiðslu og samræðu. Harry litli kom alltaf jafn steinhissa til baka.
Eftir að Derrick var tekinn af dagskrá 1998 fékk leikarinn Fritz Wepper
nóg að gera, sérstaklega í sjónvarpi, en hann slapp aldrei alveg úr
þekktasta hlutverki sínu og hefur gjarnan leikið lögreglumenn síðan. Í
einni gamanmyndinni tók hann að sér hlutverk Harry Groß.
Af einkalífi Fritz Wepper er það að segja að hann hefur orð á sér
fyrir að hafa tekið stjörnuhlutverk sitt og -líferni full alvarlega. Hann
hefur sjálfur þurft að spjalla við laganna verði sökum óreglu.
Litli bróðir hans, Elmar Wepper, hefur vakið athygli og hlotið verðlaun fyrir leik,
en hann þykir vandfýsnari leikari. Þess má geta að árið 1974 fékk Elmar vinnu við
Kommissar-þættina, og lék þá Erwin Klein, litla bróður Harrys!
➜ EN HVAÐ MEÐ HARRY KLEIN?
Karl-Ulrich Müller, sendi-
herra Þýskalands á Íslandi,
segir að Derrick hafi verið
ein vinsælasta og þekkt-
asta sjónvarpsþáttaröð
Þýskalands.
„Setningin „Harry, náðu
snöggvast í bílinn“ varð á
allra vörum. Vonbrigði jafnt
þýskra sem erlendra sjón-
varpsáhorfenda urðu mikil
þegar Horst Tappert dró sig
í hlé árið 1997,“ segir Müller, og bætir
við að Horsts Tappert sé minnst þessa
dagana í helstu dagblöðum
og tímaritum í Þýskalandi.
„Árangur hans í hlutverki
Derricks nær langt út fyrir
landamæri Þýskalands.
Útsending þáttanna í meira
en hundrað löndum hefur
átt sinn þátt í að gefa fólki
nýja mynd af Þýskalandi, og
hugsanlega vakið varanlegan
áhuga á Þýskalandi og Þjóð-
verjum. Við Þjóðverjar getum
stundum enn í dag notið góðs af því,“
segir Karl-Ulrich Müller.
„Harry, náðu snöggvast í bílinn“
KARL-ULRICH
MÜLLER
SKYLDAN KALLAR Síðasta verkefni Tapperts sem leikari var að ljá teiknimynd um þá
félaga Derrick og Klein rödd sína árið 2004.