Fréttablaðið - 20.12.2008, Blaðsíða 98

70 20. desember 2008 LAUGARDAGUR
Þetta er tvískipt vara; bók með 21
myndljóði og hljóðdiskur með 20
hljóðaljóðum. Einblínum á bókina.
Skáldskapur hennar verður ekki
skilinn frá myndunum, hvort styð-
ur annað líkt og dægurlag dægur-
lagatexta eða rímnalag rímna-
stagl, áhrifin felast í heildinni,
hvorugt má án hins vera án þess
að missa mátt.
Þetta er skáldskapur sem hafnar
lýrík, skáldskapur sem efast um
sígilda hæfni ljóðsins til að tjá
sannleik síns tíma og leitar sér
stuðnings í sjónáreiti, minnir (með
öfugum formerkjum) á “konsept-
ið” í myndlistinni sem þoldi ekki
samanburðinn við ritlist og hugvit
á sínum tíma og gekk í raðir óvin-
arins í stað þess að sigra hann á
eigin klassísu bragði (fórnaði
ímyndunarafli og skyni fyrir
skilning, rök og sögn). Hér er það
textinn sem lúffar fyrir myndinni
og rennur inní hana sjálfviljugur,
krefur hana frjóvgunar í fullvissu
þess (væntanlega) að afkvæmið
endurspegli brenglaða póst-x-
móderníska heimsmynd neytand-
ans, glötuð gildi hennar og fallin
goð, tómið og tittlingaskítinn í
blöðum og máli manna.
Þess vegna er tilgangslaust að
“skrifa um” þessa bók – en sjálf-
sagt að lesa hana og skoða; hún er
bráðfyndin, háðsk og orðheppin,
líka ósvífin og örvandi, orð í tíma
töluð. Texti hennar (og sambúð við
mynd) er þeirrar náttúru að hann
frábiður sér “gagnrýni”, biðst
undan “túlkun og greiningu”,
krefst þess að mæla aðeins eigin
tungu, sem er sjálfgefið af því
hann getur ekki annað. En sér-
kenni bókarinnar er skemmtileg
þversögn (nema hvað): Ástæða
þess hve “ljóðin” kveikja víðtæk-
an og “fullvita” þanka er falin í
takmörkun þeirra og “barnaskap”;
krakkalegt tölvu-teiknimynda-
yfirbragðið kveikir andstæðu sína
í kolli lesandans (með aðstoð vís-
ana og tákna) uns mannkynssagan
sem og Íslandssagan opnast víða
með nýjum (ó)kunnum (ó)hljóðum
og (ó)rannsakanlegum (ó)vegum.
Lúmskt “bragð” og virkar með
vaxandi styrk.
Þekkt er sú hugmynd að helsti afl-
vaki skáldskaparþroska sé ó- og
meðvitaður mislestur og vanskiln-
ingur á skáldskap fyrri
(stór)skálda. Sjónarmið þetta
gefur skotleyfi á afbakanir og
útúrsnúninga, hvetur framtíðar-
skáldið til að gleypa strax alla
veisluna í farangrinum og gera
sér mat úr dritinu. Þetta er í tísku
núna og ekki bara fyndið, hefur
nokkuð hrífandi slagkraft í þess-
ari bók. Það endurmat og sú
afhjúpun sem þessu fylgir eru
nefnilega bandingjar og tálbeita
ljóðsins í byltingunni (sem ávallt
býr í brjósti þess) og óumflýjan-
legt vopn ungskáldsins gegn þjóð-
hollum ósigrandi skólaljóðum með
óþolandi sönglúðrablæstri og allt-
of háum hólum. Skáldið okkar er
hér í fylkingarbrjósti, baðar hetj-
ur gærdagsins háði, býður þeim
birginn og nauðgar þeim uppá
nöturlegan (tilgangslausan) nútím-
ann með framandi tungum.
Aðför bókarinnar að viðteknum
smekk og (meintri)úreltri ósk-
hyggju smáborgarans/elítunnar
felst líka í því að “lækna líkt með
líku”, rifa saman slitinn skrokk
með slitnum þræði, afhjúpa for-
dóma með fordómum, hirta gula
pressu með því að mála heiminn
hlandgulan og siga óhljóðum á
hávaða, bregða fæti fyrir höfuð-
staf með öðrum verri. Þetta er tví-
eggja aðför og svolítið pirrandi,
reynir að stinga uppí þá
eftirsóknarverðu málssókn (goð-
sögn?) að ljóðið sé auðmjúkt og
leiti þess ávallt að sigra hið harða
með mýkt, þaggar niður í sögu-
legu herópi þess gegn hávaða og
stríðsfyrirsögnum sem fella þarf
heilan skóg til að prenta á blað. En
þá ber að hafa hugfast að bókin
vantreystir ljóðum yfirhöfuð.
Á hljóðdisknum er “illt eðli fas-
ismans tvíundirstrikað og tíundað
án afsláttar” einsog segir á kápu.
Kröftugur seiður að vestan. ***
Sigurður Hróarsson
Ú á farsímann og fleiri hljóð
BÓKMENNTIR
Ú á fasismann – og fleiri ljóð.
Eiríkur Örn Norðdahl
Forlagið
★★★
Aðför að viðteknum smekk
BÓKMENNTIR Eiríkur Örn Norðdahl
ljóðskáld og þýðandi
HVAÐ? HVENÆR? HVAR?
Laugardagur 20. desember
➜ Tónleikar
Tvennir tónleikar
verða í Langholtskirkju
við Sólheima þar sem
kór kirkjunnar ásamt
Gradualekórnum flytja
jólalög. Einsöngvarar
með kórnum verða
Eivör Pálsdóttir, Ólöf
Kolbrún Harðardóttir
og Bragi Bergþórsson. Fyrri tónleikarnir
eru kl. 20. en þeir seinni kl. 23.
20.30 Bubbi Morthens verður með
tónleika í Hátíðarsal Menntaskólans í
Borgarnesi. Á efnisskránni verður nýtt
efni í bland við eldra. Húsið opnar kl.
20.
21.00 Vinir Dóra verða með jólablús-
gjörning á Rúbín í Öskjuhlíð (við hlið
Keiluhallarinnar). Gestir tónleikanna
eru Ragnheiður Gröndal og Davíð Þór
Jónsson.
21.00 Kammerhópurinn Camerarctica
verður með tónleika í Kópavogskirkju
þar sem flutt verða verk eftir Mozart og
Hoffmeister.
22.00 Bogomil Font verður með jóla-
tónleika á Kaffi Rósenberg við Klapp-
arstíg, þar sem sérstakur gestur verður
Sigríður Thorlacius.
23.00 Jólatónleikar
Páls Óskars verða á
Nasa við Austurvöll.
Húsið opnar kl. 23.
23.30 Sprengjuhöll-
in og Bob Justman
verða með tónleika á
skemmtistaðnum Kaffi
Kúltúra við Hverfisgötu 18.
23.30 Tónleikar verða í tilefni af eins
árs afmæli Jóns Jónssonar ehf. þar sem
bandaríska tvíeykið Ratatat spilar á
Broadway við Ármúla. FM Belfast hita
upp. Húsið opnar kl. 23.30.
00.00 Stóns Tribute verður á Dillon
Sportbar við Trönuhraun í Hafnarfirðin-
um. Húsið opnar kl. 23.
00.00 Sálin spilar á Sjallanum við
Geislagötu á Akyreyri.
➜ Fyrirlestrar
13.00 Dr. Terry Gunnell þjóðfræðingur
flytur erindi í fyrirlestrarsal Þjóðminja-
safnsins um trú og siði kringum íslensku
jólin í aldanna rás. yrirlesturinn er á
ensku. Aðgangur ókeypis. Þjóðminja-
safnið við Suðurgötu.
➜ Síðustu Forvöð
Jólakjólar, sýning á 14 jólakjólum
sem jafn margir íslenskri hönnuðir létu
sauma fyrir sýninguna, lýkur sunnudag-
inn 21. des. Listasafn ASÍ, Freyjugötu 41.
➜ Opið Hús
Listamenn í Auðbrekku 6, Kópavogi,
opna vinnustofur sína fyrir gestum og
gangandi frá kl. 14-17.
➜ Markaðir
Norðurport, markaður á Dalbraut 1 á
Akureyri hefur verið opnaður þar sem
boðið er upp á margskonar varning.
Opið um helgina kl. 11-17.
Fjarðarportið að Kaplahrauni 2 (hjá FH
vellinum) í Hafnarfirði er opið lau.-þri.
kl. 12-18.
➜ Uppákomur
11.00 Jólasveinarnir koma við á Þjóð-
minjasafninu við Suðurgötu, alla daga
fram að jólum. Í dag kemur Bjúgna-
krækir til byggða. Aðgangur ókeypis.
12.34 Lifandi jóladagatal í Norræna
húsinu við Sturlugötu. Í dag verður tutt-
ugasti glugginn opnaður.
Upplýsingar um viðburði sendist á
hvar@frettabladid.is.
Gefum góðar stundir
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ
Þjóðleikhúsið
Miðasala í síma 551 1200 og á www.leikhusid.is
Hart í bak
Jökull Jakobsson
Verk sem snertir okkur öll. EB, FBL
Sala hafin á sýningar í janúar
Leitin að jólunum
Þorvaldur Þorsteinsson
lau. 20/12 þrjár sýningar, uppselt
sun. 21/12 þrjár sýningar, uppselt
Uppselt í desember!
Klókur ertu, Einar Áskell
Bernd Ogrodnik
Krúttleg brúðusýning fyrir yngstu börnin
Sýningar í janúar komnar í sölu
Sumarljós
Jón Kalman Stefánsson
leikgerð og leikstjórn Hilmar Jónsson
Frumsýning 26. desember
lau. 27/12 örfá sæti laus
sun. 28/12 örfá sæti laus
Gjafakort
Þjóðleikhússins
er sígild gjöf sem gleður alla
www.leikhusid.is
Kardemommubærinn
Sértilboð á gjafakortum
til áramóta.
Auglýsingasími
– Mest lesið