Réttur - 01.05.1964, Side 53

R E T T U R
117
fást nothæf skiptagildi fyrir. Kreppa þessi eöa klípa stafar af því,
að þessir aðilar framleiddu notagildi í blindtii án þess að vita um
þarfir hvers annars. Eða hin hlutkennda vinna þeirra fékk ekki
þjóðfélagslega viðurkenningu sem almenn (gildisskapandi) vinna.
Þegar tímar líða fram hætta vöruframleiðendurnir að skiptast
beint á vörum, heldur fyrir milligöngu einnar sérstakrar vöru, sem
verður almennt skiptagildi. Þessi milliliður, almenna skiptagildið,
nefnast peningar. Þá breytir bakarinn brauðinu fyrst í peninga,
seiur það; því næst geta þeir svo breytt peningunum í hvaðeina, sem
þeir þarfnast. Þeir gera kaup, t. d. bakarinn kaupir kjöt og slátrar-
inn brauð. Tilvist peninganna breytir engu um vinnugildið sem
skiptagrundvöll varanna eða verð eins og okkur er tamast að
nefna skiptagrundvöllinn. Ekki verður heldur nein breyting til batn-
aðar á blindni vöruframleiðslunnar. Þvert á móti eykst stjórnleysi
íramleiðslunnar nú fyrst að marki. Ilin almenna offramleiðslu-
kreppa getur nú orðið að veruleika, því að hversu algengt er ekki
að selja vöru (breyta henni í peninga) án þess að kaupa vöru í
rtaðinn. Það þýðir vitanlega, að einhver situr uppi með óseljan-
lega vöru.
Þetta sem nú hefur verið rakið er grundvöllur vinnugildiskenn-
ingarinnar, en hún er það efnahagslögmál, að gildið — vinnugildið
— ákvarði verð allra vara. Það gerist með þeim hætti, að verðið
verður að meðaltali jafnt gildinu. Stundum víkur verðið sjálfsagt
írá gildinu, þá eru skiptin ójöfn, og slátrarinn fær t. d. fleiri vinnu-
stundir í brauði en voru í kjötinu, sem hann lét af hendi í staðinn.
En þá er bara einhver annar slátrari, sem býður sitt kjöt lægra;
undirbýður þannig félaga sinn. Samkeppni seljendanna innbyrðis
og kaupendanna sín á milli, eða öðru nafni framboð og eftirspurn,
sjá um, að miðpunktur í öllum verðsveiflunum sé einmitt vinnu-
gildið. Þannig hlýða menn gildislögmálinu — nauðugir viljugir —
með því að vera sífellt að brjóta það.
Fyrr á líð var stundum talað um þá dularfullu, ósýnilegu hönd,
sem stjórnar vöruframleiðslunni þannig, að hver puðar í sínu horni
— - óvitandi um aðra — og samt kemst visst form á atvinnugreinar,
viðskipti og neyzlu. Þessi ósýnilega hönd er vissulega ekki af öðrum
lieimi, heldur er hún hin stranga regla í vöruskiptum vinnueining-
anna, gildislögmálið. Gildislögmálið lagar framleiðsluna að þjóð-
félagslegum þörfum, skapar framboð eftir greiðsluþoli eftirspurnar-
innar og í samræmi við þróunarstig framleiðsluaflanna, þ. e. a. s.