Réttur - 01.04.1970, Blaðsíða 25

sjálfu kerfinu. 011 raunveruleg mótspyrna er ólög-
mæt. Þjóðfélagið ákveður sjálft hvað er lögmætt
og hvað ólögmætt, og þess vegna er tómt mál að
tala um lögmæta mótspyrnu. Hið sama er að segja
um valdbeitingu. Ef rikinu er eftirlátið að setja
valdbeitingunni mörk er fyrirfram verið að viður-
kenna sig yfirunninn, því að valdstjórnin hefur
alltaf tök á því að láta mótspyrnuna líta út sem
ofbeldi en eigið ofbeldi sem lög.
I viðtölum við stúdenta í Berlín og Kaliforníu
hefur Marcuse sett fram skoðanir sinar á þvi, hver
ætti að vera hlutur stúdenta í samslunginni herlist
andófsaflanna í þjóðfélaginu. Marcuse hefur verið
prófessor við Kaliforníuháskóla siðan 1965, en
sögulegar rætur að heimspeki hans liggja í Þýzka-
landi. Þar starfaði hann fram að valdatöku Hitlers,
en þá flúði hann land, fyrst til Sviss en síðar
Bandarikjanna. Frá því að bók hans, Einviddar-
maður, kom út 1964 hafa áhrif hans á andófshreyf-
ingu bandariskra stúdenta verið í stöðugum vexti.
Þessi áhrif skýrast af þeirri aðstöðu sem nýja-
vinstri-hreyfingin var þá í. Fram að því hafði hreyf-
ingin umfram allt verið siðferðileg mótmælahreyf-
ing gegn meðferðinni á svörtum mönnum í Suður-
rikjunum. Hvítir miðstéttastúdentar úr Norðurrikj-
unum héldu suður á bóginn og unnu að þvi að
koma svörtum mönnum á kjörskrá. Kringum
1965 gáfust þeir upp. Með tilslökunum í óveru-
legum atriðum gagnvart jafnréttiskröfum hinna
svörtu og þar sem annað þraut með óaldaraðferð-
um, morðum og mútum tókst hvitum afturhalds-
mönnum að slæfa og loks stöðva baráttu stúdent-
anna gegn fátækt og afskiptaleysi.
Samtimis þessu tók amerískt þjóðfélag að sýna
æ fleiri hliðar á eðli sínu. Á útmánuðum 1965 hófu
Bandarikjamenn loftárásir á Norður-Víetnam og um
sama leyti var gerð innrás í Dómíníkanska lýð-
veldið sem hafði það eitt til saka unnið að kjósa
yfir sig sósíaldemókratíska rikisstjórn. En slíkt gátu
Bandarikin ekki þolað. Róttækir leiðtogar svartra
manna voru myrtir hver af öðrum, en hinir hóf-
samari kosnir i ýmsar nefndir og ráð, þar sem þeir
komust úr kallfæri við svarta bræður sína og létu
innlimast i þjóðfélagskerfið. I hégómlegri eftirsókn
eftir lífskjörum hinna hvítu smeygist fjötur afborg-
ana og lána æ fastar að hinum svörtu þar sem þeir
bjuggu í sérhverfum stórborganna frá New York
til New Orleans.
Samanlagt voru allir þessir atburðir þræðir i
einum vef sem sýndi hvernig auðvaldsþjóðfélagið
Herbert Marcuse
getur með samþættingu velferðarráðstafana og
valdbeitingar deyft andófshreyfinguna og haft stjórn
á henni. Um þessar mundir lásu stúdentarnir Ein-
víddarmanninn, og þeim fannst lýsing bókarinnar
eiga við sig. Því það sem Marcuse lýsti var ekki
fyrst og fremst neyðarástand sérhverfanna, heldur
hið óbeina arðrán kapítalismans á manninum, sál-
fræðileg, menningarleg og kynferðileg undirokun
mannsins.
Einnig í Þýzkalandi lásu stúdentarnir verk Mar-
cuses. Þar hafði á árunum eftir stríð mótazt þjóð-
félag, sem í mörgu tilliti minnti á hið bandariska,
þjóðfélag þar sem glæst forhlið velferðar huldi
alvarlegar mótsagnir og vesöld. Vesturþýzkt þjóð-
félag stærði sig af prent- og skoðanafrelsi, en
með þvi að örfáar voldugar samsteypur áttu stóra
hluta blaðakostsins, gátu þýzku auðmennirnir i
ríkum mæli stýrt stjórnarandstöðunni. Marcuse
sýndi þýzkum stúdentum fram á hve alræðislegt
það þjóðfélag var, sem umlauk þá á allar hliðar.
65