Réttur - 01.04.1970, Blaðsíða 26

Þeir risu þá upp, settu stóru blaðaútgefendurna
i bann og, er þetta stoðaði ekki, hófu þeir beinar
árásir með því að sitja fyrir blaðabílunum og
kveikja í þeim. Þeir beittu andþingræðislegum að-
ferðum til að ná takmarki sínu, enda var valda-
uppspretta þjóðfélagsins ekki i þinginu heldur hjá
mönnum fjármagnsins, hinum miklu einokunarfyr-
irtækjum. Þeir skirrðust ekki við valdbeitingu eins
og þeir þó höfðu áður haft að reglu. Þeir voru
sama sinnis og Marcuse að telja aðgerðir, sem
voru skilyrðislaust án valdbeitingar, einungis til
þess fallnar að styrkja hina lögleyfðu valdbeitingu:
Valdbeitingu lögreglunnar gegn friðsömum mót-
mælagöngum og valdbeitingu iðnaðarins gegn
verkamönnum, er þeir eru kúgaðir til ómannlegrar,
líkamlega og andlega sligandi vinnu við færibönd-
in. Hins vegar beittu stúdentar ekki valdi gegn
fólki heldur gegn hlutum, napalmflutningum, blaða-
bilum, sendiráðsbyggingum.
Marcuse telur sig marxista, en hugsun hans er
einnig undir sterkum áhrifum Freuds og annarra
sálgreina. I bók frá 1955, Eros and civilization
(Lífshvöt og menning), fjallar hann um kynferðilega
undirokun í borgaralegu þjóðfélagi. I neyzluþjóð-
félaginu er kynhvötinni fengin útrás. skrifar
hann, i samkeppni og veðhlaupa-anda, sem reka
manninn áfram til æ frekari afkasta. Þessi stöðugi
eftirrekstur skapar uppreisnarþörf, en í borgara-
legu þjóðfélagi beinist hún samt ekki að sjálfri
þjóðfélagsgerðinni, heldur fær í staðinn útrás í
frjálsara hvatalifi og kynlifsuppreisn. Með þessum
hætti verður róttæknin auðveldlega að kynlifsrót-
tækni, yfirborðsróttækni sem aðeins sækist eftir
frjálslegri kynlífsvenjum en kærir sig kollótta um
þjóðfélagið. Lágkúruleg kvikmyndatækni, fegurðar-
sýningar og auglýsingabrögð koma því til leiðar,
að í neyzluþjóðfélaginu einskorðast hið kynferði-
lega við ákveðna líkamshluta og vissar athafnir.
Marcuse spyr nú þeirrar spurningar, hvort ekki
væri hægt að skapa þjóðfélag þar sem sjálft vinnu-
ferlið væri lostug athöfn, þar sem vinnan væri un-
aður. Marcuse heldur því fram að í auðvaldsþjóð-
félaginu sé vinnan innan sviga í lífi manna. Sá un-
aður sem vinnan gefur stafar bara af ytri kringum-
stæðum, þóknun, fjármunum, virðingu og öðrum
verðmætum utan sjálfs vinnuferlisins. Það sósíal-
iska þjóðfélag sem Marcuse væntir er þjóðfélag
nýrra eiginda, jafn frábrugðið skriffinnsku-einveldi
Austur-Evrópuríkja (sem Marcuse metur ekki mik-
ils) og valdsjúku þjóðfélagi Vesturlanda. Verk-
efnið er að skapa þjóðfélag lýðræðisins jafnt i
grundvelli sem yfirbyggingu, þjóðfélag þar sem
lýðræðið felst ekki i því einu að menn setji at-
kvæðisseðil i kjörkassa annað hvert ár, heldur sé
lýðræðið komið inn á sjálfa vinnustaðina. Á Vest-
urlöndum er lýðræðið búið um leið og menn fara
tíl. vinnu. I hinu nýja sósíalíska þjóðfélagi verður
unnt að gera vinnuna lýðræðislega og skapa á
þann hátt forsendur þess að vinnan veiti mönnum
unað í stað áþjánar.
Með kennlngum sínum um nautnalíf og fagur-
fræði byltingarinnar og hins nýja þjóðfélags hefur
Marcuse aflað fylgismanna langt út fyrir raðir stúd-
enta svo sem í hópi þess æskufólks sem af mis-
munandi ástæðum er óánægt með vandlega farð-
aða velferð Vesturlanda, meðal hippa og jippa af
ýmsu tagí. Enda lítur Marcuse svo á, að i upp-
reisnum sínum séu stúdentar jafnt að rísa upp gegn
siðgæðisreglum kynlifs og lyfta af sér stjórnmála-
legu fargi. Þeir sem risa upp þurfa ekki aðeins að
móta nýja skoðun á þjóðfélaginu heldur einnig nýja
mannlifssýn. I alltof ríkum mæli hefur túlkun á
sósíalismanum verið miðuð við takmörk okkar eigin
þjóðfélags. En sósialískt þjóðskipulag á að fara
langt út fyrir það og vera allt öðru vísi: Þjóðfélag
þar sem maðurinn er ekki sligaður af tilgangslausu
striti, þar sem maðurinn er ekki settur í vitstola
kapphlaup eftir efnislegum gæðum, eftir virðingar-
táknum og jafnrétti í neyzluvenjum, þar sem mað-
urinn er ekki kynferðilega undirokaður, þar sem
umhverfi mannsins er ekki eitrað; samfélag þar
sem maðurinn er ekki aðskotadýr heldur sjálf við-
miðun tilverunnar.
Hj. sneri.
66