Réttur - 01.04.1970, Blaðsíða 43

PARAGUAY
Milli Brazilíu og Argentínu eru tvö lítil
ríki en ólík: Paraguay og Uruguay.
Paraguay er um 400 þúsund ferkílómetrar
og íbúatalan um tvær miljónir. Það segir sína
sögu, að þriðjungur íbúanna er landflótta
erlendis, vegna hinnar hrottalegu ofbeldLs-
stjórnar Stroessners herforingja. Hann komst
til valda árið 1954 og heldur andstæðingum
sínum í skefjum með pólitískum morðum,
ógnvekjandi fjöldahandtökum, pyntingum og
fangabúðum. Hann ríkir í skjóli jarðeigenda
og dyggra stormsveita. 25 jarðeigendur eiga
landsvæði ámóta stór og Danmörk, Holland
og Belgía til samans og 1552 persónur eiga
317.500 ferkílómetra eða 3/4 hluta lands-
ins. Þjóðartekjurnar á mann eru 95 dollar-
ar. Um 80% íbúanna eru ólæsir og óskrif-
andi. 50% af útgjöldum á fjárlögum rennur
til hers og lögreglu, en í þeim eru 40.000
manns, en aðeins 20.000 manns vinna við
iðnfyrirtæki landsins. Arið 1940 voru 2077
skólar í landinu, en þá var íbúatalan 1.2
miljónir, en nú eru skólarnir aðeins 1813.
Einn af hverjum 2000 íbúum landsins þjást
af holdsveiki. Árið 1940 voru 2732 iðnfyrir-
tæki í landinu, nú eru þau aðeins 700.
Efnahagsaðstoð Framfarabandalagsins og
Bandaríkjastjórnar kemur að litlum notum.
T. d. sér herinn um vegagerð í landinu. Af
hverjum þrem dollurum sem veitt er til vega-
gerðar, stingur herinn í eigin vasa tveim.
75% af allri fjárfestingu í landinu er er-
lend einkum frá Bandaríkjunum og Argen-
tínu. Til að geta fengið áfram fé frá Fram-
farabandalagi Ameríkuríkja hefur Stroessner
sett á svið lýðræðisstofnanir, en þar sem rit-
skoðun og kosningasvik eru fremur regla en
undantekning, er ástandið fjarri því að geta
talizt lýðræðislegt.
Meirihluti íbúanna tala Guaranímál, sem
er indíánamál, en þeir eru fjölmennastir í
landinu og mál þeirra er enn útbreiddara en
spænska. Landið hefur löngum átt í styrj-
öldum við nágrannaríkin og er styrjöldin
um 1870 frægust er Paraguay missti tvo
þriðju íbúanna og aðeins 29-000 karlmenn
lifðu eftir í landinu, af um 600.000 íbúum.
Saga Paraguay er að ýmsu leyti mjög lær-
dómsrík fyrir samskipti hvítra manna og
frumbyggja Ameríku. Bergsteini Jónssyni
farast svo orð í mannkynssögu sinni: „Árið
1537 stofnaði Spánverji að nafni de Irala
nýlenduna Asuncion (Uppstigning), þar sem
nú er höfuðborg ríkisins Paraguay. Árið 1542
—60 störfuðu þar munkar af reglu heilags
Franz að trúboði meðal innfæddra, sem voru
að mesm búfastir jarðyrkjumenn og að dómi
Spánverja betur siðaðir en flestir frændur
þeirra. Ekki varð hinum frómu bræðrum mik-
ið ágengt, né jesúítum þeim, sem komu á
hæla þeirra.
En árið 1608 komu jesúítar á ný, og stofn-
uðu þeir nýlendu á landsvæði, sem í dag
skiptist milli Brasilíu, Bólivíu, Argentínu,
Uruguay og Paraguay. Umráðasvæði jesúíta
þarna skiptist í 57 þorp eða söfnuði, en
samtals bjuggu þar 114 þúsund indíána, sem
tóku kristna trú og voru af jesúítum með-
höndlaðir eins og menn, meira að segja eins
og jafningjar. Þeir fengu arðinn af verkum
sínum, börnunum var kennt að lesa og skrifa,
auk fræðanna, og mnga landsmana, guaraní,
naut jafnréttis við spænska mngu.
Ríki þetta var sem fleinn í holdi ná-
grannanna, Spánverja jafnt sem Portúgals-
manna, sem lim þessi nýstárlegu samskipti
við Indíána sem ógnun við sig og brot á
lögum Guðs og manna. Lengi fóru jesúítar
samt sínu fram, meðan þeim var þarna með
nokkru móti stætt.
Arið 1750 skipti Spánarkonungur á hluta
þessarar nýlendu fyrir portúgalskar skákir
83