Réttur - 01.10.1983, Blaðsíða 17

Haukur Björnsson
1906 — 1983
Þeim fækkar nú óðum, er brautina ruddu fyrir hugsjónum og hreyfingum sósíal-
ismans og kommúnismans á íslandi. Þann 21. október 1983 lést Haukur
Björnsson, einn af bestu og eftirminnilegustu félögunum úr þeim hópi.
Haukur var fæddur í Berlín í Þýska-
landi 27. júlí 1906. Foreldrar hans voru
Baldvin Björnsson. gullsmiður og Marta
Clara Björnsson, þýsk kona og var
Haukur alla tíð jafnvígur á þýsku sem ís-
lensku. Baldvin faðir hans var listamaður
mikill og hefur sú gáfa hans gengið í arf til
ýmissa af eftirkomendum hans. Hjálp-
samur var Baldvin og, m.a. dvaldi Jónas
frá Hriflu á heimili hans, er hann á fyrsta
áratug aldarinnar var fátækur að afla sér
þekkingar á þjóðfélagsmálum og fleiru
erlendis.
Árið 1915 flutti Baldvin með fjölskyldu
sína heim til íslands og settust þau fyrst
að í Reykjavík, en 1923 flutti Baldvin
með fjölskylduna til Vestmannaeyja,
nema Haukur varð eftir í Reykjavík, því
hann var þá kominn í Menntaskólann og
hélt skólagöngu áfram þar til 1926 að
hann fluttist líka til Eyja.
En áhugi Hauks á sósíalisma — og það
hinum róttækustu formum hans, var þá
þegar vaknaður. Máske hefur fjölskyldan
flutt þau áhrif með sér frá Þýskalandi og
trúlegt þykir mér að hin framúrskarandi
skinulagsgáfa Hauks, sem einkenndi
hann frá upphafi, sé ekki hvað síst þýskur
arfur móðurættarinnar.
Haukur var sem sé strax 16 ára byrjað-
ur að starfa af fullum krafti og gerist 1922
einn af stofnendum fyrstu kommúníst-
ísku samtakanna, sem mynduð voru á ís-
landi: Félags ungra kommúnista. En það
var stofnað 23. nóvember 1922, er ár var
liðið frá handtöku Ólafs Friðrikssonar og
þeirra félaga í „hvíta stríðinu“. í stjórn
með Hauki voru þeir Arni Guðlaugsson,
Hendrik Ottósson og Jafet bróðir hans og
Vilhjálmur S. Vilhjálmsson, sem á þess-
um árum gekk alltaf undir nafninu
V.S.V. í hreyfingunni. — Síðar voru
stofnuð slík félög víðar og svo 1924, Sam-
band ungra kommúnista og var Haukur,
sem einnig hét því þýska nafni Sigfried og
gekk stundum undir því, með í stjórn
S.U.K. ásamt þeim Arsæli Sigurðssyni,
Brynjólfi Bjarnasyni, Hendrik Ottóssyni
og V.S.V. — S.U.K. hóf útgáfu blaðsins
„Rauða fánans“, er kom fyrst út 1. maí
1924. Komu alls út 7 tölublöð af þessu
blaði, en dó svo út.
En 1928 var útgáfa „Rauða fánans“
hafin að nýju og var Haukur þá ritstjóri
209