Réttur - 01.10.1983, Qupperneq 28

EINAR OLGEIRSSON:
Viðskipti íslands
við Sovétríkin í meir en
hálfa öld
Þess hefur verið minnst allrækilega í blöðum að á þessu ári voru liðin 30 ár frá
því íslendingar og Sovétmenn gerðu sérstaka verslunarsamninga milli landanna
og ýms hlýleg orð látin falla í því tilefni.
Hitt hefur legið meira í þagnargildi hverjar aðstæður voru er samningur sá var
gerður — og svo þau viðskipti landanna, sem áður áttu sér stað. Skal þetta hvor-
tveggja rifjað nokkuð upp.
Yiðskiptabann Breta brotið
á bak aftur
Samningarnir 1953 urðu til við þær að-
stæður, að er íslensk ríkisstjórn færði
fiskveiðilandhelgina út í 4 mílur 1953,
setti breska stjórnin bann á sölu íslensks
fisks til Bretlands. Þessi þokkalegi
„bandamaður“, sem ísland hafði verið
blekkt til að „eignast“ 1949, ætlaði að
brjóta alla efnahagslega viðleitni íslend-
inga til yfirráða yfir fiskauðlindum lands-
ins á bak aftur.
Hver kom þá íslandi til hjálpar?
Enginn bandamaður í Nato vildi hjálpa
minnsta og varnarlausasta meðlimi þess.
Það voru Sovétríkin, sem buðust til
þess að kaupa fískinn af íslendingum og
frelsa þá þannig úr klóm breska níðings-
valdsins1. Þannig hófust þessir verslunar-
samningar, en þeir hafa vissulega verið
þyrnir í augum Nato-stórveldanna alla tíð
síðan.
Viðskiptin fyrir 1953
En viðskipti íslendinga við Sovefríkin
eru vissulega eldri en frá 1953 og margt
merkilegt við sögu þeirra viðskipta, eink-
um eftir stríð.
1927 var fyrsti síldarfarmurinn seldur
til Sovétríkjanna, — 25 þúsund tunnur og
hjálpuðu mjög til að bjarga síldarvertíð
þá. — 1930 var aftur seld síld til þeirra, 30
þúsund tunnur, og 1936 keyptu Sovétrík-
in einnig mikið af Faxasíld. í öll þessi
skipti þótti það mikils um vert að komast
inn á þennan markað.
Eftir stríð urðu þessi viðskipti þó miklu
meiri og mikilvægari. Við Pétur Ben-
ediktsson, þá ambassador íslands í
Moskvu, og ég vorum sendir af nýsköp-
unarstjórninni til Austur-Evrópu til þess
að koma á stjórnmála- og viðskiptasam-
bandi við þau lönd, sem ekki hafði verið
um mikil samskipti að ræða við fyrr.
Hvað Sovétríkin snerti, þá varð árang-
220