Réttur - 01.01.1986, Qupperneq 45

„Alþýðublaðið“
gamla 1906
og rísandi undiralda sósíalismans
áratugina í kring
1. janiiar 1906 hóf nýtt blað göngu sína í Reykjavík: „Alþýðublaðið“, ritstjóri
Pétur G. Guðniundsson og útgefandi hlutafélag.
Hvatti blað þetta til inyndunar verkalýðssanitaka og gat í 2. tbl. sagt frá stofn-
un Dagsbrúnar og í sama blaði heilsar Þorsteinn Erlingsson því m.a. með svo-
hljóöandi kafla í grein, er hann kallar „Verkefnin“:
„Jeg þykist sjá af þessu fyrsta númeri
Alþýðublaðsins, að þið hafið töluvert
hugboð um, hvert þið munið stefna og að
hverju þið ætlið að vinna, en fullkomlega
Ijóst verður þetta auðvitað fyrst með
h'manum, þegar reynslan er búin að
kenna, hverjir vegir séu hagkvæmastir af
þeim, sem fært er að fóta sig á; en það
bykist jeg sjá í hendi minni, að verka-
'Uannasamtökum og verkamannablaði eða
alþýðumanna getur því aðeins orðið lífs
auðið og framgangs, að þau snúi sér með
fullri djörfung og heils hugar að þeirri
s(efnu, sem heimurinn kallar Sósíalismus
°g nú er aðalathvarf verkamanna og lítil-
uiagna hins svokallaöa mentaða heims.
Mjer er sú menningarstefna kærust af
þeim, sem jeg þekki, og hefur leingi
verið, ekki síst af því, að það er sá eini
þjóömálaflokkur, sem helst sýnist hafa
e*tthvert land fyrir stafni, þar sem
•^ónnuni með nokkurri tilfinningu eða
rjettlætis- og inannúðar-meðvitund er
hyggilegt.“
Ymsir eru þeir svo orðnir, sem leggja
^étri lið með skrifum í blaðið, ekki síst
^8úst Jósefsson, svo og Sveinbjörn
Björnsson og Magnús Gíslason með ljóð-
um og greinum.
„Alþýðublaðið“ kom út á árinu 1907,
nokkur blöð. Birti það þá m.a. stefnu-
skrá sína, 21. febr., þar sem lýst var m.a.
viljanum til að „vernda rétt lítilmagnans“
og „sporna við yfirgangi auðvalds og eins-
takra manna“ sem og að „styðja samtök
meðal verkamanna“. Hafði blaðið þá í
„haus“ sínum að það væri „málgagn
verkamanna og jafnaðarsinna á íslandi“.
Síðasta blaðið kemur út 7. apríl 1907.
Um baráttu Péturs G. á öllum þessum
árum má mikið lesa í bók Haraldar Jó-
hannssonar: „Pétur G. Guðmundsson og
upphaf samtaka alþýðu“, útg. 1978.
En það er einmitt áratugina á eftir og
undan útkomu „Alþýðublaðsins“, sem
undiralda sósíalisma og verkalýðshreyf-
ingar verður æ sterkari á íslandi.
Ólafur Rafn Einarsson sagnfrœðingur
hefur rakið allar hreyfingar í þessa átt
mjög rækilega í bók sinni „Upphaf ís-
lenskrar verkalýðshreyfingar 1887-
1901“'. En svo einkennilega vill til að um
leið og „Alþýðublaðið“ gamla á sitt 80
ára afmæli, þá eru 90 ár liðin síðan Einar
45