Réttur - 01.04.1975, Side 28

manna í S.-Afríku, sem börðust fyrir ákveðn-
um lágmarkslaunum, verkfall, sem hrundið
var með hörku og grimmd, svo að menn
voru limlestir hundruðum saman og a.m.k.
átta námumenn skotnir til bana, var Bram
ásamt öðrum miðstjórnarmönnum Kommún-
istaflokksins dæmdur fyrir að æsa til verk-
fallsins í fimmtíu sterlingspunda sekt. Eftir
1950, er flokkurinn hafði verið bannaður
með lögum voru Bram og Molly kona hans
(en kona Smuts hershöfðingja og hún voru
tvímenningar að frændsemi) undirorpin
ákvæðum þeirra laga og bannað með öllu
að skipta sér af stjórnmálum og sækja stjórn-
málafundi.
Hvítir og svartir S.-Afríkumenn í hundr-
aða tali, sem störfuðu með Bram, gátu borið
um það, að honum var eiginleg auðmýkt og
geðprýði sannarlegs mikilmennis. Jafnan
mátti ganga að vísu liðsinni þessa önnum
kafna málflutningsmanns, og menn leituðu
óhikað til hans í stjórnmálakröggum og per-
sónulegum vanda. Og Bram og Molly sýndu
hollusm sína við hugsjón kynþáttajafnréttis
í verki eigi síður en orði, enda var hún meg-
inþáttur í stjórnmálaskoðunum þeirra. Þau
ættleiddu afríska stúlku og ólu upp sem þau
ætm sjálf. Með því gengu þau í berhögg við
góða siði í S.-Afríku. Þess konar ættleiðing er
nú brot á kynþáttalögunum, sem stjórn þjóð-
ernissinna setti. Molly kenndi mörg ár end-
urgjaldslaust við Indverska gagnfræðaskólann
í Jóhannesarborg, sem stofnaður var 1945 af
Indverjum í Transvaal. En um þær mundir
lokaði Verwoerd-stjórnin skólum Indverja í
miðborginni og kom öðrum upp í Lenasíu,
22 mílur utan borgar, því að það átti að
neyða indverska menn um gjörvallt landið til
að búa í einangruðum fátækrahverfum langt
frá miðborgum. Þessi skóli var þá stofnaður
í mótmælaskyni og rekinn í 10 ár, uns of-
sóknir höfðu sorfið svo að starfsliði og nem-
108
öndum skólans, að ekki varð lengur við risið.
Það var í landráðaréttarhöldunum, sem
stóðu í AVz ár, að Bram varð kunnur út yfir
landamæri S.-Afríku fyrir málflutning í
stjórnmálaátökunum. Með þeim samverka-
mönnum, er að vörninni stóðu og I. Maisels
stýrði, vann Bram sleitulaust að því að hrinda
lögsókninni. Hinir ákærðu, 156 að tölu,
gæm hver og einn borið vitni um aðgæslu
hans og nákvæmni í smáatriðum og þolin-
mæði hans við að ræða vitnisburði í þaula.
Og alltaf mátti ganga að honum í einkaskrif-
stofu sinni um fimmleytið á morgnana.
Sýknudómur sá, er loks var upp kveðinn í
málinu, var mikill sigur og markaði áfanga
á braut frelsishreyfingarinnar, en að þeim
sigri átti Bram ósmáan hlut.
Rivonia-réttarhöldin hófust tveimur og
hálfu ári síðar, en þar voru Nelson Mandela,
Walter Sisulu og aðrir leiðtogar afríska þjóð-
þingsflokksins (A.N.C.) ásamt bandamönn-
um sínum af evrópskum og indverskum ætt-
um, ákærðir fyrir skemmdarverk, og vofði
yfir þeim dauðadómur. I þessu máli stýrði
Bram vörninni og lagði fram alla krafta sína,
ekki aðeins við málflutning fyrir réttinum,
heldur einnig sem drenglyndur félagi og
starfsbróðir. Það er síst ofmælt, að sú hríf-
andi málsvörn, sem Bram Fischer stýrði, hafi
komið í veg fyrir að hinir sakfelldu hlytu
dauðadóm.
Nærri jafnsnemma og dómurinn var felld-
ur lét Molly lífið í bifreiðaslysi. Viku eftir
hið þunga áfall heimsótti Bram hina dæmdu
fanga á Robben-eyju til að ræða við þá um
áfrýjun málsins. Hann skýrði þeim ekki frá
dauða konu sinnar, því að hann vildi ekki
hryggja þá. Fáeinum dögum síðar var hann
handtekinn. Þrjá daga var hann læsmr inni
í einangrunarklefa, en síðan laus látinn. En
23. sept. 1964 var hann aftur handtekinn
og ákærður ásamt tólf öðrum hvítum mönn-