Réttur - 01.04.1975, Síða 32

og ríkja heimsvaldasinna sem ákvarða lífs-
kjör alþýðunnar. Slæm valdaaðstaða hennar
hindrar alþýðuna í að auka framleiðsluna
eins og þyrfti og útilokar að auka hana þann-
ig að framleiðslan mæti þörfum fólksins og
geri því kleift að lifa af, m.a. uppskerubrest.
Fáranleiki og framleiðsluafstæður hins kapít-
alíska hagkerfis birtist Ijósast á tímum hung-
ursneyðar. Það hagkerfi tekur meira tillit til
markaðsverðs og gjaldeyrissjóða og hindrar
eðlilega skiptingu gæðanna. Það borgar sig
betur að brenna kornið í Bandaríkjunum eða
geyma það á lager, heldur en selja það undir
markaðsverði eða deila því út meðal hinna
hungruðu.
Ef við eygjum ekki tengslin milli bagfrœði
og stjórnmála bæði hvað snertir atburði inn-
anlands eða á alþjóðavettvangi og ef við
eygjum ekki hvaða gróðahagsmunir liggja
að baki þeirri stefnu sem rekin er í alþjóða-
stjórnmálum, þá skynjum við ekki og get-
um heldur ekki bundið endi á arðrán og
neyð í heiminum.
Síðustu árin hefur svo virst, að samskipti
hinna auðugu iðnríkja og hinna snauðu og
arðrændu ríkja þriðja heimsins hafi verið að
breytast. Hluti þeirra ríkja sem fyrst og fremst
eru hráefnaframleiðendur hafa undanfarið
reynt að brjóta niður hin hefðbundnu við-
skiptaform sem nýlendu- og heimsvaldastefn-
an höfðu mótað. Fyrstu 25 árin eftir lok
heimsstyrjaldarinnar versnuðu stöðugt við-
skiptakjör þróunarlandanna er nær eingöngu
fluttu út hráefni. A heimsmarkaði lækkaði
stöðugt verð hráefna, en iðnaðarvörur hækk-
uðu í verði. Þannig þurfti Ghana að flytja
út fleiri kakókíló árið 1970, en 1950 til að
kaupa eina dráttarvél. Nú límr hins vegar
svo út að einstaka hráefnaflokkar séu í upp-
reisn og sprengi upp heimsmarkaðsverðið.
Nægir í því sambandi að nefna aðgerðir
OPEC-landanna til að hækka olíuverð, og
tryggja sér stærri gróðahlut við olíufram-
leiðsluna. Svo virðist sem þessi aðgerð muni
hafa í för með sér fleiri hráefnauppreisnir
m.a. koparframleiðenda, matvælaframleið-
enda og sykurframleiðenda. — Auk þess
lítur svo út að raunveruleg iðnvæðing muni
eiga sér stað eða stefnir í þá átt alla vega í
þó nokkrum þróunarlöndum.
ARÐRAN HEIMSVALDASINNA
Sambandið milli arðrænandi ríkja og hinna
arðrændu í þriðja heiminum hefur hingað til
einkennst af eftirfarandi:
Iðnríkin eða nýlenduveldin hafa byggt
upp bæði þunga- og léttiðnað og aukið hag-
vöxtinn heima fyrir. Hinir arðrændu hafa
farið með hlutverk hráefnaframleiðandans og
verið þiggjendur eða kaupendur iðnaðarvara.
Þetta á við bæði um eiginlegar nýlendur og
ríki er lúta kerfi hinnar svonefndu nýju ný-
lendustefnu (neo-colonialism). Auðmagnið í
iðnríkjunum hefur drottnað yfir hráefnaauð-
lindunum og hirt vænan gróða eða auð frá
þróunarlöndunum. Auk þess varð hagkerfi
kapítalísku ríkjanna stöðugt alþjóðlegra og
net heimsvaldasinna varð stöðugt þéttriðnara
og umfangsmeira. Hin arðrændu svæði urðu
háð auðmagni og tækniþekkingu iðnríkjanna
við vinnslu úr hráefnalindum landa sinna.
Með hliðsjón af þessu má skýra upphaf og
þróun fjölþjóðafyrirtœkjanna. Þau hafa beint
eða óbeint tökin á velflestum hráefnalindum.
I samvinnu við alþjóðastofnanir eins og Al-
þjóðabankann og Alþjóðagjaldeyrissjóðinn
hafa fjölþjóðahringarnir tökin á mikilvæg-
ustu fjármagnsstofnunum.
A sama tíma og hagkerfi iðnríkjanna þró-
aðist jafnt og þétt og stöðugleiki ríkti, þá
einkenndi það hinn arðrænda hluta að spenna
ríkti á því sviði efnahags- og atvinnulífs er
112