Réttur - 01.04.1975, Side 40

fullum þunga 1930—31 og greinilegt að verða að
fasismi — og síðan stríð — var leið auðmanna-
stéttarinnar út úr henni, þá var það lífsnauðsyn
að sósíalistísk verkalýðshreyfing Evrópu mótaði
tvenns konar stefnu til sóknar og varnar: sýndi
annars vegar alþýðu manna möguleikann á sjálf-
stæðri sósíalistískri leið út úr kreppunni, en skap-
aði hins vegar samtímis hina víðfeðmu samfylk-
ingu til varnar hinu borgaralega lýðræði gegn fas-
ismanum. Frá sósíaldemókrataflokkum Evrópu
var slíkrar forustu vart að vænta, til þess voru
hægri öflin yfirleitt of sterk í þeim, trúin á sósí-
alistísk úrræði veik, en hatrið á kommúnistum
víðast hvar því meira.1) Viturlegra viðbragða var
því fyrst og fremst að vænta frá kommúnista-
flokkunum og alþjóðasambandi þeirra („Komin-
tern“), og þá sérstaklega frá sterkasta flokknum
utan Sovétríkjanna, þýska kommúnistaflokknum
(KPD).
Verkalýðshreyfing Evrópu hafði ekki kippst
svo mjög við, þótt fasistar kæmu á hvítum ógnar-
stjórnum í löndum eins og Finnlandi, Ungverja-
landi, Búlgaríu og Ítalíu. En þegar fasismi vofði
yfir Þýskalandi var öðru máli að gegna: Land
Marx og Engels var eins konar upprunaland sósí-
alismans, verkalýðshreyfing þess var fram til 1913
forustuhreyfing í Evrópu og ennþá — 1931 — sú
sterkasta, þótt klofin væri. Þar að auki var land-
ið eitt mesta stóriðjuland Evrópu og stríðshætta
af hugsanlegum fasistískum herrum þess geigvæn-
leg.
Það er alltaf auðvelt að vera vitur eftir á. En
þegar við, sem upplifðum valdatöku fasismans og
hrun þýskrar verkalýðshreyfingar, áttuðum okkur
á hvað gerst hafði, þá var það bjartsýni 19. ald-
arinnar; trúin á óhjákvæmileika framþróunar,
sem var brostin. Við sáum að sá möguleiki var
til að allt yrði lagt í rústir, framfaraöfl mannfé-
lagsins eyðilögð með líkamlegri útrýmingu for-
ustuafla þejrra, jáfnvel mannfélagsskipaninni
kippt aftur á bak um aldir.
Spurningin, sem krafðist þá — og krefst enn —
svars, er hvernig stóð á að kommúnistaflokkarnir
megnuðu ekki að móta í tíma rétta stefnu gegn
fasismanum og hvað var um Komintern, uns það
alþjóðasamband loks 1935 á 7. heimsþinginu mót-
aði þá sögulegu stefnu samfylkingarinnar. Við
skulum íhuga þessi atriði gaumgæfilega.
I.
Hvað var
Komintern?
Það hefur margt og mikið verið ritað um Al-
þjóðasamband kommúnista (ég mun nota hér
styttinguna „Komintern") og ekki allt fagurt,
einkum reynt að læða inn þeirri hugmynd að það
hafi ekkert verið annað en handbendi sovétstjórn-
arinnar. Það er því nauðsynlegt, ekki síst fyrir
róttæka sósíalista, að gera sér fulla grein fyrir
hvað Komintern í rauninni var.
Þegar 7. heimsþingið hófst í Moskvu 25. júlí
1935 voru í sambandinu 76 kommúnistaflokkar og
samtök, er samúð höfðu með kommúnismanum
(hin síðarnefndu voru 19). í þessum flokkum
voru alls 3.140.000 manns, þar af í auðvalds-
löndunum 785.00 (1939 var þessi tala orðin
1.750.000). Aðeins 22 af þessum flokkum, þar af
11 í Evrópu, gáfu starfað lögum samkvæmt, en
allir hinna urðu að starfa í banni laganna, flestir
undirorpnir grimmustu ógnarstjórnum.
Komintern: það var fyrst og fremst þetta bar-
áttulið, þetta mannval í flestöllum löndum heims,
hert í eldi ofsókna, þrautreynt í útbreiðslu hug-
sjónarinnar og skipulagningu stétta- og frelsis-
baráttunnar. Tugþúsundir þessara kommúnista
um víða veröld sitja í fangelsum og láta lífið
fyrir hugsjón sína og flokk sinn. Þúsundir þessara
kommúnista eru pyntaðir í dýflissum auðvaldsins
um víða veröld, til þess að reyna að fá upp nöfn
félaga og leyndardóma flokksins, — þúsundir
sem deyja „fyrir vin sem þeir ekki þekkja“. —
svo notuð séu orð Nordahl Griegs.2) Þvert yfir
öll landamæri nær alþjóðahyggja og samhjálp
þessara kommúnista: Olga Benaris, 27 ára gömul,
þýsk kona, tekur 1935 að sér að hjálpa Prestes,
foringja kommúnista í Brasilíu, í leynistarfinu
þar, -— og þegar þau síðar eru tekin föst, er
hún framseld nasistum og myrt í fangabúðum
þeirra 1942. Franskur kommúnisti hrópar, er af-
tökusveit nasista framkvæmir dauðadóminn á
honum: „Lifi kommúnistaflokkur Þýskalands.“
— Frásagnir af þessum hetjum hversdagslífsins
myndu fylla margar bækur. Hámarki sínu ná
fórnir þessara kojnmúnista, þegar baráttan gegn
120