Réttur - 01.04.1988, Page 6

samfélaginu. Á þeim tíma var ekki mikið
rætt um að karlar tækju þátt í heimilis-
störfunum, heldur átti hið opinbera að
koma þar inn með aukna þjónustu, t.d.
barnaheimili og „samvinnubúskap" (Alek-
sandra Kollentaj).
Megin ágreiningur þessara tveggja
fylkinga lýsti sér sem sagt í mismunandi
afstöðu til ríkjandi samfélagsgerðar og að
hluta til í mismunandi afstöðu til fjöl-
skyldunnar og hlutverks kvenna innan
hennar.
Hefðbundin sósíalísk hreyfing hefur
alltaf beint eða óbeint stutt kvenfrelsis-
baráttuna meðal annars með því að krefj-
ast launavinnu og þá um leið efnahagslegs
sjálfstæðis til handa konum. En ekki al-
veg viljað viðurkenna kúgun allra karla á
konum, heldur lagt áherslu á að einstaka
ofbeldisaðgerð sem karlar beita konur
ætti skýringu í þeirri almennu kúgun sem
fylgir stéttskiptu auðvalds-samfélagi.
Stéttabarátta/kvenfrelsisbarátta?
Sósíalistar hafa alltaf haldið því fram
að stéttabaráttan heföi forgang. En Klara
Zefkin, þýska baráttukonan, hélt því
fram að kvenfrelsi þyrfti ekki að fylgja í
fótspor sósíalismans. Því yrðu konur að
berjast á báðum vígstöðvum. Hún Iagði
t.d. áherslu á að konur störfuðu innan
sósíalískra verkalýðshreyfinga og flokka,
en að þær yrðu að hafa eigin samtök inn-
an þeirra, þar sem þær ynnu sérstaklega
að sínum málum á sínum cigin forsend-
um. Hún hélt því fram að konur heföu
sérstöðu sem slíkar, ólíka reynslu og gild-
ismat sem ætti að gagnast byltingunni.
Ég vil endilega ítreka það, að þó aö
það virðist sem íslcnsk „kvennabarátta“
hafi lagst niður frá ca. 1920 og fram til
1968 þá er þaö ekki alls kostar rétt. Kon-
ur stóðu saman og unnu saman að alls
konar málum til hagsbótar fyrir „aðra“ og
þá kannski um leið fyrir sjálfar sig.
Kvenréttindafélagið starfaði með ágæt-
um, kvenfélög unnu að sínum málum,
húsmæðrafélögin blómstruðu og kvenna-
deildir slysavarnafélaganna og svona
mætti lengi telja. Hvað eru þetta annað
en „grasrótarhreyfingar" sem eru svo
mikið í tísku núna og margar hverjar láta
sem séu eitthvað alveg nýtt fyrirbæri og
aldrei verið til áður. Nú — og konur voru
starfandi innan stjórnmálaflokkanna —
þó ekki væru þær áberandi. En þær fóru
inn í þessa „nýju“ flokka um og eftir 1920
þegar stjórnmálaumræðan fór að endur-
spegla stéttasamfélagið sem var að mynd-
ast á þessum tíma.
í takt við þær breytingar sem urðu á
samfélagsgerðinni, á árunum eftir stríð
og þá sérstaklega eftir 1960 urðu miklar
umræður innan bæði sósíalískra og borg-
aralegra kvennahreyfinga, nýjar áherslur
og nýjar stefnur litu dagsins ljós. Þessar
nýju áherslur urðu sérstaklega áberandi í
kjölfar þeirrar uppreisnar- og vinstri
sveiflu sem varð um og eftir 1970, fólk
vildi breyta ríkjandi skipulagi. Og konur
eru líka fólk. Þær eins og aðrir hópar
fundu samstöðu, sameiginlega hagsmuni
og skynjuðu að þær yrðu að taka málin í
sínar hendur. Að ekkert breyttist nema
að þær sjálfar hefðu frumkvæðið.
Það varð sprenging meðal óánægðra
kvenna — kvenna sem höfðu menntað sig
og voru eftirsóttur vinnukraftur, kvenna
sem unnu alltaf lægst launuðu störfin, auk
heimilisstarfanna og báru ábyrgð á þeim
og uppeldi barnanna. Þæ'r fóru að koma
saman — aftur — og bera saman bækur
sínar — tala um réttindi sín — rciðar og
þreyttar. — Þær sögðust engin áhrif hafa,
hvað þá völd — í stjórnmálum höfðu þær
fáa fulltrúa — þær fengu lægri laun
54