Réttur - 01.04.1988, Blaðsíða 7

o.s.u v. - þær mótmæltu kerfínu. Uppúr
þessum jarðvegi spruttu íslensku Rauð-
sokkurnar árið 1970.
Síðan liefur „róttæk“ kvennabarátta
verið mjög sýnileg. Þið hafið kannski tek-
ið eftir að ég sagði „róttæk“ ekki „sósíal-
ísk“.
„Skylt er ad gera sérstakar
ráðstafanir
En svo ég snúi mér aftur að löggjöfinni
og því sem gerðist fyrir tímabil rauðsokk-
anna. Veturinn 1948-49 kom fram á þingi
merkilegt frumvarp. Hannibal Valdi-
marsson bar upp frumvarp þess efnis að
konur skyldu njóta sama réttar og karlar
til menntunar, til embætta og starfa, og til
sömu launa og karlar hvort sem þær væru
í þjónustu hins opinbera eða atvinnulífs-
ins. í 1. gr. er sagt að konur hafi algert
pólitískt jafnrétti á við karla. Síðan segir
orðrétt: „Skylt er að gera sérstakar ráð-
stafanir sem nauðsynlegar eru til þess, að
aðstaða konunnar sem móður til þátttöku
í atvinnulífi þjóðarinnar verði sem best
tryggð“.
í dag heitir þetta „jákvæð mismunun“
og finnst sumum sem slíkar hugmyndir
stingi réttlætið á hol og kem ég að því
seinna. betta frumvarp Hannibals náði
ckki fram að ganga. Arið 1961 voru sam-
þykkt lög um launajöfnuð kvenna og
karla. Fyrir þessa lagasetningu var samn-
ingsbundið aö konur hefðu 78% af laun-
um karla þó svo að um sömu vinnu væri
að ræða. Samkvæmt þessum lögum áttu
laun kvenna að hækka smám saman,
þetta skyldi taka 6 ár og náði einungis til
ákveðinna starfa. Og hér er bara talaö um
sömu en ckki jafnverðmæt störf. Áriö
1971 lagði Svava Jakobsdóttir fram frum-
varp um Jafnlaunadómstól sem var sam-
þykkl 1972. í þessum lögum eru tveir
megin þættir, sömu laun fyrir sömu eða
sambærilega vinnu og að atvinnurekend-
um væri bannað að mismuna fólki eftir
kynferði. Þetta var fyrsta mál Svövu og
að hennar mati það mikilvægasta.
Vitundarvakning
Og þá erum við komin aftur að Rauð-
sokkunum og hinni nýju kvennahreyf-
ingu. Þær voru mjög sýnilegar á þessum
tíma og það má segja að kvennabaráttan
hafi verið nær óslitin og mjög svo áber-
andi síðan þá.
Rauðsokkahreyfingin lagði megin
áherslu á vitundarvakningu kvenna. Hún
starfaði í litlum hópum, hver hópur lagði
áherslu á ákveðinn málaflokk, þær lögðu
áherslu á sýnilegar aðgerðir á götum úti
og útgáfustarfsemi. Þær tóku á öllum
málum er snertu konur og störfuðu á
mjög breiðum grundvelli — sem smám
saman fór þó að þrengjast. Árið 1974
gáfu þær út stefnuyfirlýsingu og í henni
var mörkuð mjög hörð vinstri afstaða og
slagorðið fræga — engin stéttabarátta án
kvennabaráttu og engin kvennabarátta án
stéttabaráttu endurspeglar betur en löng
úttekt inntakið í þeirri afstöðu.
Þessi harða vinstri afstaða, ásamt
mikilli breidd og miklum fjölda smærri
róttækra vinstri hópa gerði það að verk-
um að Rauðsokkurnar einangruðust
smám saman — en enginn skyldi vanmeta
það starf og þá vitundarvakningu sem þær
ýttu úr vör. Og eins og ég sagði áðan, þá
komu þær ekki aö óunnum akri. Konur
höfðu verið að vinna saman, þær áttu sitt
óformlega samskiptanet, grasrótin var til.
Án þessarar grasrótar og tilveru Rauð-
sokkanna hefði kvennafrídagurinn 1975
ekki orðið að því sem hann varð. Sú vit-
undarvakning sem opinberaðist þarna
kraumaði undir niðri og er m.a. skýringin
á kjöri Vigdísar til forseta 1980.
55