Réttur - 01.01.1989, Blaðsíða 35

GYLFI PÁLL HERSIR:
Afganistan:
Afskiptum
Sovétríkjanna lyktar
með ósigri
Síðustu sovésku hersveitirnar yfirgáfu Afganistan 15. febrúar á þessu ári, eftir
nær 10 ára veru þar.
Stjórn Sovétríkjanna tók einhliða
ákvörðun um heimkvaðningu hersveita
sinna frá Afganistan. Hersveitirnar veittu
n'kisstjórn „Lýðræðisflokks alþýðunnar“
stuðning og markar heimkvaðningin ósig-
ur herstjórnarstefnunnar að baki þeim.
Þegar hersveitirnar réðust til inngöngu
í desember 1979 voru íbúar Afganistan
taldir um 20 milljónir og meðal hinna fá-
tækustu í heiminum. Meðalaldur var 40
ár. Ungbarnadauði var 18% og helming-
ur allra barna náði ekki fimm ára aldri.
Einungis 8% íbúanna voru læsir og skrif-
andi og 2% barna á skólaaldri sóttu
skóla. Meðalárstekjur námu 8.000 ís-
lenskum krónum.
Sveitaalþýðan í Afganistan, 80% vinnu-
uflsins, stritaði við hálflénskar aðstæður.
Jarðeigendum var seldur ákveðinn skerf-
ur af væntanlegri uppskeru fyrir leigu á
Jarðnæði, sáðkorn, skepnur og verkfæri.
Meira en 95% Afgana eru múhameðs-
trúar og nutu vissir hópar innan klerka-
valdsins góðs af þessu kerfi, en meðal
þeirra eru margir stórjarðeigendur.
Á sjöunda áratugnum mættu ráðandi
öl'l sívaxandi þjóðfélagslegri óánægju.
Árið 1973 var bundinn endi á einveldið í
byltingu studdri af alþýðu landsins og varð
maður úr konungsfjölskyldunni, Mohamm-
ed Daud forseti lýðveldisins. Hann skip-
aði nokkra félaga úr „Lýðræðisflokki al-
þýðunnar í Afganistan" (PDPA) í ríkis-
stjórn sína.
Það voru nokkrir menntamenn og rót-
tæklingar úr millistétt sem stofnuðu
PDPA árið 1965. Flokkurinn laðaði til sín
ungt fólk, verkamenn, hóp liðsforingja og
aðra sem vildu breyta gamla skipulaginu.
Hann tók upp samband við Kommúnista-
flokk Sovétríkjanna og aðra nálæga komm-
únistaflokka. Einungis nokkur þúsund
félagar voru í PDPA. Fótfestu náði flokk-
urinn hvorki meðal sveitaalþýðunnar —
mikils meirihluta þjóðarinnar — né hinna
örfáu launþega í landinu.
Óánægjan fór vaxandi er Daud setti sig
gegn umbótum í lýðræðisátt og þaggaði
niður alla gagnrýni, meðal annars með
því að losa sig við PDPA úr ríkisstjórn og
35