Morgunblaðið - 24.01.2006, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. JANÚAR 2006 37
MENNING
FRÁ fyrstu tíð hefur nóteruð vest-
urlenzk listmúsík fyrir blást-
urshópa einkum verið ætluð til
skemmtunar utan dyra. Það er því
ákveðin réttlæting fyrir nafngift
Hnúkaþeys um oktett ofan-
greindra spilara af yngri kynslóð,
er hélt sína árlegu höfuðborg-
artónleika í Dómkirkjunni á
sunnudag með tilstyrk Reykjavík-
urborgar. Að sama skapi fylgir
hefðinni, og hljómstyrkara eðli
blásturshljóðfæra, að þau eru yf-
irleitt óháðari góðri ómvist en
strengir. Því mátti sæmilega við
flutningsumgjörðina una í stjúp-
móðurlegri heyrð Dómkirkjunnar,
jafnvel þótt veikari og fíngerðari
staðir verkanna hefðu átt betri
hljómburð skildan.
Ég hafði ekki áður hlýtt á hóp-
inn, og skal því ekki dregið að lýsa
því yfir að spilamennskan veitti
mikla og ómengaða ánægju. Túlk-
un þeirra áttmenninga (ásamt
snöfurlegu framlagi Eiríks tromp-
etleikara í verkum Herberts, Wer-
ners og Páls eftir hlé) var nefni-
lega af þeirri gæðagráðu að maður
hlaut snemma að spyrja hvort ekki
væri fullt tilefni til að senda slíkt
út fyrir landsteina í tónleikaför,
eða varðveita á hljómdiski – helzt
hvort tveggja. Því eins og margoft
áður hefur komið fram sagði dræm
aðsókn (um 20 manns, þrátt fyrir
ókeypis aðgang) næsta lítið um
verðleikana í boði.
Að því sögðu tekur varla að
þaulgreina viðfangsefni kvöldsins,
er voru upp til hópa bráð-
skemmtileg áheyrnar, enda hlaut
fátt lakari útreið en annað í upp-
numdum og hnífsamstilltum leik
þeirra félaga. Forleikur Malcolms
Arnold (úts. Uwe Radok) bar
hressilegan svip af fjölhæfu brezku
tónskáldi með aukarætur í m.a.
kvikmyndatónlist og djassi. Verkin
tvö eftir Hummel, Die Eselhaut
(úts. Wenzel Sedlak) og Oktett-
partítan í Es, gáfu vísbendingu um
hvernig kennari hans Mozart hefði
hugsanlega getað hljómað í léttari
kanti um 1825, hefði honum enzt
eðlilegur aldur. Sextett Beethov-
ens í Es f. 2 klar., 2 horn & 2 fag-
ott (ekki nánar auðkenndur í tón-
leikaskrá, en mun frá 1796, þrátt
fyrir ópusnúmerið 71) var inn-
blásið æskuverk innan hefðbundins
skemmtiramma.
Verkaþrennan eftir hlé fyrir okt-
ett og trompet – gáskatryllt þjóð-
lagaskotið Scherzo Herberts H.
Ágústssonar, krassandi íhugul Me-
ditation Wernes Schulze og litrík-
ur Nonett Páls P. Pálssonar – fóru
dável saman, enda fyrirskrifuð til
samflutnings í þeirri röð. Kynti
hún með ákjósanlegasta móti undir
lokaverki tónleikanna, fyrrnefndri
og sérlega sjarmerandi Oktettp-
artítu Hummels. Lauk þar með úr-
valsblæstri er hefði fyllilega verð-
skuldað fullsetið Háskólabíó.
Úrvalsblástur
í hrópandi kyrrþey
TÓNLIST
Dómkirkjan
Verk eftir Arnold, Hummel, Beethoven,
Herbert H. Ágústsson, Werner Schulze
og Pál P. Pálsson. Blásaraoktettinn
Hnúkaþeyr (Peter Tompkins & Eydís
Franzdóttir óbó, Ármann Helgason &
Rúnar Óskarsson klarínett, Anna Sig-
urbjörnsdóttir & Emil Friðfinnsson horn
og Darri Mikaelsson & Kristín Mjöll Jak-
obsdóttir fagott) ásamt Eiríki Erni Páls-
syni trompet. Sunnudaginn 22. janúar kl.
17.
Kammertónleikar
Morgunblaðið/Sverrir
Blásturinn „hefði fyllilega verðskuldað fullsetið Háskólabíó“.
Ríkarður Ö. Pálsson
ÉG HORFI á tryggingaspæjarann
Abe Holt festa bílinn sinn í sandi,
sennilega einhvers staðar á Suður-
landi. Hann á að vísu að vera í ná-
grenni North-Hastings í Minnesota
og ók skömmu áður fram hjá vega-
skiltum á ensku en fjöllin í baksýn
voru greinilega sunnlensk. Holt pauf-
ast í myrkrinu inn í eyðibýli þar sem
hann sér gamlar ljósmyndir á hillum.
Hann tekur eina myndina og skoðar
hana; hún er af litlum prakkaralegum
strák ásamt foreldrum sínum. Mér
finnst ég kannast óljóst við andlitið á
drengnum og þegar kvikmyndavélin
færist til og foreldrarnir verða
greinilegri rennur upp fyrir mér ljós.
Ég sný mér að konunni minni og segi
hálf hátt: Þetta er myndin! Og við
förum bæði að hlæja og ég sé að
áhorfendur í bíósalnum líta undrandi
á okkur eins og alltaf þegar hlegið er
á röngum augnablikum að kvikmynd.
Sagan hófst raunar fyrir þremur
árum þegar við lögðum leið okkar í
Ljósmyndasafn Reykjavíkur á
sunnudegi til að skoða ljósmyndasýn-
ingu og í stað þess að taka lyftuna
aftur niður gengum við niður stigana
og virtum fyrir okkur gamlar ljós-
myndir sem þar höfðu verið hengdar
upp á veggi. Ég gekk fram hjá mynd
af fjölskyldu standandi við húsvegg
og fékk það um leið á tilfinninguna að
fólkið væri kunnuglegt. Svo ég sneri
við og leit aftur á myndina og mikið
rétt: Við blöstu ég sjálfur, bróðir
minn, foreldrar og afi og amma fyrir
um það bil 40 árum framan við húsið
heima!
Ég stóð lengi og starði á ljósmynd-
ina. Ég hafði aldrei séð hana áður og
mundi ekkert eftir því þegar hún var
tekin. Ég var mættur á skrifstofu
Ljósmyndasafnsins snemma daginn
eftir til að fá nánari upplýsingar og
þá kom í ljós að myndin var úr filmu-
safni ljósmyndarans Gunnars Rún-
ars Ólafssonar, sem hafði meðal ann-
ars ferðast um sunnan- og vestanvert
landið á síðari hluta sjötta áratugar
síðustu aldar og fyrri hluta þess sjö-
unda og tekið myndir af fólki sem þar
bjó.
Ég átti þarna óvænt en afar
skemmtilegt stefnumót við bernsk-
una þegar ég fletti filmusafninu. Auk
fleiri mynda af minni fjölskyldu voru
þarna margar myndir af fólki á öðr-
um bæjum í Vallarkrók, eins og sveit-
in mín var kölluð, og víðar í Rang-
árvallasýslu. Án efa eru margir í
sömu sporum og ég og eru annað-
hvort á myndum þarna, án þess að
vita af því eða eiga ættingja sem þar
sjást. Því birti ég hér lista yfir bæi
þar sem Gunnar Rúnar tók myndir:
Ánabrekka í Borgarfirði, Þór-
unúpur, Tjaldhólar, Moshvoll, Efri-
Hvoll, Bakkavöllur, Völlur, Árgils-
staðir, Kotvöllur, Stórólfshvoll, Duf-
þaksholt, Giljar, Miðkriki,
Langagerði, Tumastaðir, Torfastað-
ir, Holt, Keldunúpur og Prestbakki á
Síðu, Móar á Kjalarnesi, Ingjalds-
sandur, Hraun, Brekka, Ástún, Há-
tún, Þverspyrna, Hrepphólar, Galta-
fell, Múli á Landi, Núpstaður,
Hvassafell, Steinar, Kálfafell, Dverg-
hamrar, Alviðra, Hraungerði, Rauði-
lækur, Vorsabær á Skeiðum, Raf-
tholt, Kaldárholt, Fellsmúli,
Meðalholt, Holt á Síðu, Hólmur,
Prestbakkakot. Þessi listi er sjálfsagt
ekki tæmandi. Gunnar Rúnar mynd-
aði einnig mikið í Hafnarfirði og fyrir
nokkru kom út bók með myndum
hans sem hét Hundrað Hafnfirð-
ingar.
Nú sá ég fjölskyldumyndina mína
aftur með jafn óvæntum hætti og í
fyrsta skiptið, í kvikmyndinni A
Little Trip to Heaven. Þar sást að
vísu aðeins hluti hennar, andlit bróð-
ur míns og útlínur foreldra minna,
sem nú stóðu framan við bandarískan
timburbæ í stað hvíta steinveggsins
heima.
En hvernig stóð á því að þessi
mynd komst í hendurnar á Abe Holt?
Með nokkrum símtölum tókst mér að
rekja slóð hennar inn í eyðibýlið, sem
mun raunar vera í Borgarfirði, og í
ljós kom að sú slóð hófst einnig í
Ljósmyndasafni Reykjavíkur. Þang-
að höfðu starfsmenn framleiðanda
kvikmyndarinnar komið í leit að
gömlum fjölskyldumyndum og fengu
nokkrar, sem Baltasar Kormákur,
leikstjóri, valdi síðan úr.
Og þannig atvikaðist það að mér
tókst næstum því – óafvitandi að vísu,
að komast í Skreppitúr til himna.
Baltasar útskýrði afsakandi fyrir
mér að það hefði verið of flókið að
hafa tvo drengi á myndinni og því var
annar þeirra klipptur brott. Nú veit
ég því af eigin raun hvernig þeim
leikurum líður, sem verða fórn-
arlömb skæranna í klippiherbergjum
kvikmyndagerðarmanna. Helga
bróður mínum hlotnaðist hins vegar
sá heiður – einnig óafvitandi, að leika
eina af lykilpersónunum mynd-
arinnar, sem sést aldrei nema á þess-
ari ljósmynd.
En ég er löngu búinn að fyrirgefa
kvikmyndagerðarfólkinu þetta því ég
hafði mikla ánægju af að horfa á
kvikmyndina. Hún er líka tekin á
þeim slóðum þar sem ég er fæddur
og uppalinn og mér fannst bara eðli-
legt að sjá Seljalandsfoss í baksýn
þótt myndin eigi að gerast í Minne-
sota. Fossinn myndar notalegt og
traustvekjandi mótvægi við hrörleg
húsakynni sögupersónanna og hlut-
skipti þeirra. Þá er ég ekki frá því að
„góðu“ hliðinni á Heklu hafi brugðið
fyrir, sem sýnir að þarna voru
smekkmenn að verki, því það fær mig
enginn ofan af þeirri skoðun, að
Hekla séð frá suðvestri sé eitt falleg-
asta fjall heims. Raunar eru Hekla og
Seljalandsfoss allt of falleg fyrir
North-Hastings. Mér þykir því lík-
legast, að í kvikmyndinni séu þau að
leika himnaríki í fjarska.
Ljósmyndir | Klipptur út úr A Little Trip to Heaven...
Myndin
Eftir Guðmund Sv. Hermannsson
gummi@mbl.is
Abe Holt skoðar myndina af Fred
McBride og foreldrum hans í mynd-
inni A Little Trip to Heaven.
Ljósmyndasafn Reykjavíkur/Gunnar Rúnar Ólafsson
Heimilisfólkið á Kotvelli í Hvolhreppi sennilega sumarið 1963.
UM ER að ræða semi-fígúrasjón
sem á ættir að rekja til snemm-
módernismans, Alberto Giacometti,
Pablo Picasso o.fl. sem á sínum tíma
höfðu byltingarkenndar hugmyndir
um rými og skúlptúr. Framvinda í
skúlptúr hefur síðan snúist einna
helst um rými og áþekkir skúlptúrar
og brautryðjendurnir gerðu fyrir
tæpri öld síðan virka í dag sem heim-
ilislegir listmunir. Engu að síður er
hér fagurfræði í gangi sem snýst um
rými innan hlutarins sjálfs, samtöl
lína og forma, eða eins og Giacometti
kallaði „konstrúksjónir í rými“.
Þessar „konstrúksjónir“ Péturs eru í
lífrænni kantinum, bæði formrænt
séð og efnislega þar sem efnið sem
hefur þrýst sér inn í skilin á mótinu
líkist einhverskonar mosa eða þangi.
Auk þess að svipa að hluta til konst-
rúksjóna snemm-módernismans
minna skúlptúrarnir því líka á jurtir.
Ég verð að játa að ég tengdi ekk-
ert sérstaklega við þessi verk Pét-
urs. Þau eru full settleg fyrir mitt
leyti og lítil tilraunasemi í gangi utan
afmarkaðs ramma tækninnar. Pétur
er handverksmaður mikill. Hann sá
m.a. um að kenna nemendum Mynd-
listar- og handhíðaskólans að steypa
í brons og hann rekur einu málm-
steypu landsins sem sérhæfir sig í að
steypa listaverk með svokallaðri
„lost wax“ aðferð. Á sýningunni má
sjá stutt myndband sem sýnir lista-
manninn að iðju sinni. Myndbandið
er ágætis viðbót við sýninguna. Und-
irstrikar að áhugi Péturs snýst að-
allega um aðferðina eða tæknina.
Lífrænar
konstrúksjónir
MYNDLIST
Hafnarborg
Opið alla daga nema þriðjudaga frá 11-
17. Sýningu lýkur 30. janúar.
Í Sverrissal og Apóteki Hafnarborgar sýn-
ir Pétur Bjarnason 20 skúlptúra steypta í
brons.
Pétur Bjarnason
Morgunblaðið/Sverrir
Frá sýningu Péturs Bjarnasonar.
Jón B.K. Ransu
FYRSTA skáldaspírukvöldið á
þessu ári, þ.e. hið 51. verður í
kvöld 23. janúar og þá lesa upp
þau; Rúna K. Tetzschner og Gunn-
ar Hersveinn. Upplesturinn er sem
fyrr í Iðu, og hefst kl. 20.00 Rúna
les upp úr sígildri barnabók sinni,
Ófétabörnin, sem býr yfir fal-
legum og hnitmiðuðum boðskap
sem á ekki síður erindi til full-
orðna en barna.
Gunnar Hersveinn les upp úr
bók sinni Gæfuspor – gildin í líf-
inu. Hún hefur einnig að geyma
sterkan og ákveðinn boðskap.
Sem fyrr er hægt að kaupa all-
ar bækur Lafleur útgáfunnar með
20 prósent afslætti á Skálda-
spírukvöldi, sem og bækur skáld-
anna sem lesa.
Skáldaspírukvöld