Morgunblaðið - 24.01.2006, Qupperneq 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 24. JANÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
STAÐA SJÁLFSTÆÐRA
SKÓLA STYRKT
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttirmenntamálaráðherra vekur ígrein hér í blaðinu á laugardag-
inn athygli á ákvæðum frumvarps, sem
hún hefur lagt fram á Alþingi um breyt-
ingar á grunnskólalögum. Þessi ákvæði
eru til þess ætluð að styrkja stöðu sjálf-
stæðra skóla, þ.e. grunnskóla sem eru
reknir af einkaaðilum, sjálfseignar-
stofnunum, félagasamtökum og stofn-
unum.
Ráðherra segir réttilega að lagaleg
staða þessara skóla hafi verið óskýr.
Með frumvarpinu er m.a. ætlunin að
skýra lagaákvæði um skóla, sem reknir
eru af öðrum en sveitarfélögunum,
einkum hvað fjárhagsleg málefni varð-
ar.
Þorgerður Katrín undirstrikar að
rekstur grunnskólanna sé á forræði
sveitarfélaganna. Þau taki ákvörðun um
það hvort þau vilji heimila öðrum að
stofna og reka grunnskóla og þannig sé
sjálfsákvörðunarréttur sveitarfélag-
anna undirstrikaður. Heimili sveitarfé-
lag hins vegar rekstur sjálfstæðs skóla,
kveður frumvarpið á um rétt þess skóla
til lágmarksframlags frá sveitarfé-
laginu. Gert er ráð fyrir að sveitarfélag-
ið greiði skólum með færri en 200 nem-
endur 75% af meðal-heildarrekstrar-
kostnaði grunnskóla á landsvísu á hvern
nemanda, en skólum með fleiri nemend-
ur 70%.
Menntamálaráðherra bendir á að á
Norðurlöndum sé réttarstaða sjálfstætt
rekinna skóla tryggð í lögum og þeim
áskilin tiltekin framlög. Hún bendir
ennfremur á að hlutfall þessara skóla á
Íslandi sé miklu lægra en í nágranna-
löndum okkar. Í Svíþjóð ganga um 6%
barna í einkarekna grunnskóla og í
Danmörku er hlutfallið um 12%. Í
OECD-ríkjunum í heild er hlutfallið um
10%, en hér á landi er það um 0,8%.
Rannsóknir frá nágrannalöndum
okkar sýna hins vegar að sjálfstæðu
skólarnir standa sig oftast betur en
skólar, sem opinberir aðilar reka. Og
þar sem þeir eru starfræktir hafa þeir
jákvæð áhrif á skólakerfið í heild. Þeir
veita skólum hins opinbera heilbrigða
samkeppni; eru oft fljótari að taka upp
nýjungar í rekstri, kennsluháttum og
launamálum kennara. Sama á við um þá
einkareknu grunnskóla, sem starfrækt-
ir eru hér á Íslandi. Þeir hafa flestir
skarað fram úr á einhverjum sviðum.
Það er þess vegna full ástæða til þess
að fjölga einkareknum skólum, eins og
Morgunblaðið hefur ótal sinnum bent á.
Með samþykkt frumvarps menntamála-
ráðherra verður vonandi auðveldara að
setja slíkan skóla á stofn, vegna þess að
meiri vissa mun ríkja um reksturinn.
Sveitarfélögin munu þurfa að veita
samþykki sitt, en sérstaklega stærri
sveitarfélög hljóta nú að horfa til já-
kvæðrar reynslu, t.d. Garðabæjar, af
stofnsetningu og rekstri sjálfstæðs
skóla í bænum og valfrelsi foreldra um
skóla fyrir börn sín. Þorgerður Katrín
bendir í grein sinni á að sveitarfélög
geti auðvitað farið sömu leið og
Garðbæingar, þar sem Barnaskóli
Hjallastefnunnar fær sama framlag á
hvern nemanda og skólar, sem bærinn
rekur, gegn því að innheimta ekki
skólagjöld. Í Garðabæ hafa menn ein-
faldlega áttað sig á kostum þess að
koma á samkeppni á grunnskólastiginu,
þótt sveitarfélagið kosti áfram menntun
allra barna í bænum að öllu leyti.
Sveitarfélög ættu líka að geta horft
til áratugalangrar góðrar reynslu af
rekstri einkaskóla í Reykjavík, t.d.
Landakotsskóla og Ísaksskóla. Verði
frumvarp Þorgerðar Katrínar að lögum,
verður tryggt að borgaryfirvöld geta
ekki gert svipaða atlögu að einkarekn-
um skólum og gerð var eftir að Reykja-
víkurlistinn komst til valda í borgar-
stjórn og reynt var að drepa einkarekna
skóla – eða breyta þeim í skóla fyrir
börn efnafólks, með því að þeir neydd-
ust til að hækka skólagjöld um tugi þús-
unda króna. Nú virðast a.m.k. sumir í
borgarstjórnarmeirihlutanum hafa átt-
að sig á því að sú pólitík er hvorki fallin
til árangurs eða vinsælda. Þannig hefur
Steinunn Valdís Óskarsdóttir borgar-
stjóri snúið við blaðinu og segist nú hafa
öðlazt aukinn skilning á rekstri einka-
skóla. Nú ættu því að vera tækifæri til
að auka enn á fjölbreytni í skólakerfinu
og valfrelsi foreldra í Reykjavík.
ÁHRIF ÞRÓUNARAÐSTOÐAR
Fátækt í heiminum er siðferðisvandisamtímans. Hluti mannkyns býr
við meiri og almennari velmegun en áð-
ur hefur þekkst, en engu að síður deyja
fimm milljónir barna árlega af sjúkdóm-
um, sem hæglega hefði verið hægt að
lækna.
Aðstoð má skipta í tvennt. Annars
vegar er neyðarhjálp, hins vegar þróun-
araðstoð. Neyðarhjálpin snýst um að
veita aðstoð þar sem nauðsyn er brýn,
hungursneyð blasir við eða náttúruham-
farir hafa dunið yfir. Tilgangur þróun-
araðstoðar er að stuðla að eflingu inn-
viða þjóðfélaga og styrkja þau til
þátttöku í samfélagi þjóðanna á jafn-
ingjagrunni.
Í Morgunblaðinu í gær var frétt eftir
Höllu Gunnarsdóttur frá þingi World
Social Forum í Malí þar sem fjallað er
um fatagjafir. Í fréttinni er vitnað í mál
Njoki Njorge Njehu frá Kenýa, sem
segir að notuð föt, sem send séu frá
Vesturlöndum til þróunarlanda, endi yf-
irleitt í stórum hrúgum á mörkuðum þar
sem þau séu seld fyrir lítinn pening.
Njehu segir að fataiðnaður í mörgum
löndum Afríku, þar á meðal Úganda,
Kenýa og Zambíu, hafi lagst af meðal
annars vegna ódýrs fatnaðar, sem komi
í fatagjöfum frá Vesturlöndum eða frá
Kína.
Njehu segir að breyta þurfi þeirri
hugmynd að þriðja heims lönd séu
þiggjendur í alþjóðasamfélaginu og rík-
ari lönd gefi þeim „gjafir“ eins og for-
eldrar börnum.
Það er alveg rétt að þróunarstarf á
ekki að fara fram í hugsunarleysi. Gæta
verður þess vandlega að þróunaraðstoð
skaði ekki þær atvinnugreinar, sem fyr-
ir eru. Dæmi um slíkt eiga hins vegar
ekki að vera afsökun til að halda að sér
höndum, frekar en dæmi um spillingu og
misnotkun fjár, sem ætlað hefur verið
til þróunaraðstoðar. Þróunarhjálp á að
fara fram með þeim hætti að hún hafi til-
ætluð áhrif. Það verður gert með því að
framkvæma hlutina af yfirvegun og
kunnáttu á aðstæðum á hverjum stað.
Sá sem veitir aðstoðina á ekki að gera
það á forsendum þess hvað hann getur
losnað við, heldur út frá þörfinni, sem
fyrir er. Þannig verður komið í veg fyrir
slys á borð við þau, sem Njoki Njorge
Njehu greindi frá á ráðstefnunni í Malí.
LANDSVIRKJUN (LV) og Alcaná Íslandi hafa samþykkt að takaupp einkaviðræður um raforku-samning vegna orku til stækk-
unar álversins í Straumsvík. Stefnt er að
því að ljúka viðræðum fyrir lok þessa árs.
Í fréttatilkynningu LV kemur fram að
Alcan hafi unnið að því að auka fram-
leiðslugetu álversins í Straumsvík um 280
þúsund tonn á undanförnum árum.
„Stefnt er að því að framkvæmdum ljúki
og rekstur hefjist á árinu 2010. Í því
skyni hafa Alcan og Orkuveita Reykjavík-
ur undirritað viljayfirlýsingu um útvegun
hluta raforkunnar til stækkunarinnar
sem samsvarar um 40% heildarþarfarinn-
ar. Það sem upp á vantar samsvarar
orkuframleiðslugetu Búðarhálsvirkjunar í
Tungnaá og í virkjunum þeim í Neðri-
Þjórsá sem hlotið hafa samþykki í mati á
umhverfisáhrifum. Landsvirkjum mun
ekki ræða við aðra orkukaupendur um
sölu á rafmagni frá þessum virkjunar-
kostum á meðan viðræður þessar
standa.“
Jóhannes Geir Sigurgeirsson, formaður
stjórnar Landsvirkjunar, sagði þessa
samþykkt þýða að gengið yrði til einka-
viðræðna við Alcan á Íslandi um þá orku
sem er tiltæk til álframleiðslu á Suðvest-
urlandi. Ekki sé búið að samþykkja orku-
söluna sem slíka, heldur að ganga til við-
ræðna. Að þeim loknum muni niðurstaðan
liggja fyrir.
Virkjan
vísað er
iðafossvir
virkjun.
framkvæm
um að r
Alcan og Landsvirk
um orku til stækkun
„ÉG hefði kosið að Landsvirkjun hefði
borið gæfu til að gera þetta af meiri
reisn, úr því hún var að taka þetta fyrir á
annað borð,“ sagði Steingrímur J. Sigfús-
son, formaður Vinstrihreyfingarinnar –
græns framboðs. Hann kvaðst ekki hafa
staðist mátið þegar
Morgunblaðið leitaði
eftir því að hann tjáði
sig um ákvörðun
Landsvirkjunar um að
leggja Norðlingaöldu-
veitu til hliðar. Því
hefði hann gert und-
antekningu á þeirri
meginreglu sinni að
halda sig til hlés meðan
hann safnaði kröftum eftir alvarlegt um-
ferðarslys.
Steingrímur taldi að það hefði verið
meiri reisn yfir því að Landsvirkjun hefði
fallið frá öllum framkvæmdahugmyndum
á þessu svæði um aldur og ævi. „Ég gerist
æ bjartsýnni um að þetta mál sé að vinn-
ast. Þar á meðal muni Alþingi reka af sér
slyðruorðið og samþykkja tillögu sem við
í VG höfum flutt undanfarin ár um stækk-
un friðlandsins. Þar með verða fram-
kvæmdahugmyndir þarna úr sögunni.“
Steingrími finnst þetta mál sýna skýrt
hvers virði það er í svona baráttu að ein-
hverjir hafi úthald og þrek til að halda
baráttunni áfram, jafnvel svo áratugum
skipti, þó að á móti blási á löngum köfl-
um. „Það er aðdáunarvert hversu þraut-
seigja margra aðila í þessu máli er að
skila því vonandi í þessa farsælu höfn. Ég
nefni fyrst hóp heimamanna í Gnúpverja-
hreppi og á þeim slóðum. Það fólk á mik-
inn heiður skilinn. Sömuleiðis annað hug-
sjónafólk sem hefur lagt þessari baráttu
lið. Einnig umhverfisverndarsamtök. Í
síðasta lagi nefni ég Vinstrihreyfinguna –
grænt framboð. Það verður e.t.v. ein-
hverjum, sem annt er um umhverfið og
náttúruna, áminning um hvers virði það
er að eiga a.m.k. einn stjórnmálaflokk
sem ekki bara berst með vindinum í þess-
um málaflokki.“
Fyrir varkárni sakir taldi Steingrímur
ekki rétt að koma strax með ham-
ingjuóskir. „En ég vona svo sannarlega að
sá tími sé í nánd að við getum í öruggri
vissu fagnað því að Þjórsárverum sé end-
anlega borgið.“
Bjartsýnni um að
málið sé að vinnast
„ÞETTA eru góðar fréttir en það þarf að
klára málið og ýta þessu út af borðinu svo
þetta komi ekki aftur í umræðuna seinna,“
segir Sigþrúður Jóns-
dóttir, talsmaður
Áhugahóps um verndun
Þjórsárvera, og vonar
hún að niðurstaðan
verði endanleg og alfar-
ið verði fallið frá hug-
myndum um veituna.
„Ég get ekki annað en
vonað það. Ég lifi í dag
en veit ekki hvað fram-
tíðin ber í skauti sér. Þetta er búið að vera
svo lengi að ég verð ekki í rónni fyrir en
það hefur verið bundið svo um hnútana að
þetta verði örugglega úti af borðinu.“
Sigþrúður segir ákvörðun stjórnar
Landsvirkjunar vera stórsigur fyrir alla
sem hafi barist gegn framkvæmdunum.
„Kannski er vinna alls þessa fólks loks-
ins að skil
að þakka
málstað, þ
þeim arag
hefur lagt
Stórsigur fyrir
andstæðinga fram-
kvæmdanna
ÁRNI Fin
arsamtak
þess að st
ið frá áfo
hætta við
Árni ge
niðurstað
svæðinu v
hefði veri
Landsvirk
sem málið
lingaöldu
Árni.
Árni ve
muni ekk
um sölu á
unarkostu
standa. L
ræður við
nýs álver
Árni be
kvóti Ísla
rúmi ekk
Hefð
alfar
STJÓRN Landsvirkjunar samþykkti í gær að leggja und
hliðar. Í tilkynningu frá fyrirtækinu segir að Landsvirkj
virkjunarkostum á Þjórsár-/Tungnaársvæðinu til að sva
irsjáanleg er á SV-landi á næstunni.
Jóhannes Geir Sigurgeirsson, formaður stjórnar Land
una. Hún var samþykkt með atkvæðum allra stjórnarma
sem vildi ganga lengra en tillagan náði. Jóhannes Geir s
að framkvæmdum við Norðlingaölduveitu yrði ekki fylg
miðhálendisins. En þýðir þetta að hætt sé við gerð Norð
„Það vitum við ekki. Tíminn einn getur leitt það í ljós.
þessa framkvæmd og málið er raunar einnig fyrir dóms
þjóðfélaginu í dag reikna ég ekki með að við hreyfum vi
hannes Geir.
Samkvæmt reikningum Landsvirkjunar er búið að ve
irbúnings Norðlingaölduveitu. Jóhannes Geir sagði að fj
því búið væri að afskrifa eldri rannsóknir. Eins hefði ver
5–6 milljörðum króna meira að afla jafnmikillar orku ne
Norðlingaölduveita lög