Morgunblaðið - 17.03.2006, Blaðsíða 60

60 FÖSTUDAGUR 17. MARS 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Ný sending frá
Ralph Lauren
Laugavegi 40, sími 561 1690
RALPH
LAUREN
Þeir sem komist hafa í bókinaGOAT – A Tribute to Mu-hammad Ali gleyma því
sennilega seint því hún er óhemju
glæsilegur prentgripur, mynd-
vinnsla til fyrirmyndar, texti fynd-
inn og fræðandi og sagan sem hún
segir, af hnefaleikakappanum
mikla, verður meðal helstu goð-
sagna eftir einhverjar aldir. Ekki er
þó bara að innihald bókarinnar hríf-
ur menn, heldur eru umbúðirnar
merkilegar, stórmerkilegar í orðsins
fyllstu merkingu, því bókin er í
sannkölluðu yfirbroti, hálfur fer-
metri á stærð, 50 x 50 sentímetrar,
800 síður af 120 gramma pappír, 34
kílógrömm alls.
  
GOAT er stór bók vegna þess aðhún fjallar um stóran mann og
merkilegan, en stærð hennar er líka
vísbending um ákveðna þróun í
bókaútgáfu þar sem menn gefa út
bækur sem eru sumar merkilegri
fyrir umbúnað þeirra og frágang,
eiginlega fyrir prentverkið, en fyrir
innihaldið. Margar slíkar bækur eru
bara myndabækur, textinn með
sáralítill og eiginlega aukaatriði,
myndirnar eru aðalmálið. Þessar
bækur fjalla gjarnan um tísku og
hönnun, draga mjög dám af blöðum
sem helguð eru slíku og sumar bóka
af þessari gerð eru eiginlega bara
tímarit í yfirstærð, innbundin
myndablöð.
  
Ekki má skilja þessi orð mín svoað ég hafi nokkuð á móti
myndablöðum eða -bókum, og ekki
verður því mótmælt að myndir segja
jafnan meira en mörg orð þegar ver-
ið er að sýna hönnun, til að mynda í
einhverri af bókunum í Inspiration-
röðinni frá þýsku bókaútgáfunni
Daab. Þar sleppa menn texta alveg,
það þarf ekki að lýsa því sem er á
myndunum. Slíkar bækur eru til
þess að þeim sé flett án orða í leit að
innblæstri fyrir heimilið, hvort sem
það er draumaheimili eða alvöru.
Varla þarf að taka fram að það
krefst ákveðinna tilfæringa að lesa
bók eins og GOAT nú eða þá bók
eins og SUMO, sem er safn mynda
eftir Helmut Newton, 57 x 70 sm,
464 síður og um 30 kíló. Það er líka
eiginlega ekki ætlast til þess að bók-
in sé lesin, hún er ekki bara bók, hún
er safngripur, listaverk, og gefin út í
10.000 eintökum sem árituð eru af
Newton.
  
Phaidon heitir annað fyrirtækisem lagt hefur áherslu á að
gefa út bækur sem eru eiginlega
ekki bækur, annað og meira
kannski. Phaidon gefur helst út
listaverkabækur, allir þekkja vænt-
anlega metsölubókina The Story of
Art eftir Ernst Gom-
brich, en einnig ljós-
myndabækur ýmiskon-
ar, nefni sem dæmi bók
eina mikla sem gefin
var út í tilefni af 40. ár-
tíð J.F. Kennedys. Enn
betra dæmi er þó bókin
mikla The Phaidon Atl-
as of Contemporary
World Architecture sem
kom út í hitteðfyrra,
45 x 31 sm að stærð, 812
síður og hálft sjötta kíló.
Ég hef heimildir fyrir því að bók-
salar hérlendir hafi verið efins um
að hægt yrði að selja eitthvað að ráði
af þessari miklu arkitektabók, bókin
dýr og varla gæti verið nema mark-
aður fyrir nokkrar bækur og það
þótt í henni væri getið um fjögur
verk íslenskra arkitekta.
Þegar á reyndi varð þó salan um-
talsvert meiri en menn bjuggust við
og þurfti að panta bókina aftur og
aftur. Bók eins og þessi Phaidon-bók
með langa nafnið náði nefnilega að
sameina það að virðast ótrúlega
gagnleg og gríðarlega glæsileg.
Þegar við bættist að hún var dýr er
komin fyrirtaks gjöf, eitthvað sem
hentar enn betur en vasi frá Tékk-
kristal eða flaska af dýru armaníaki.
  
Bækur þessarar gerðar eru fyrstog fremst seldar sem gjafa-
vara, ekki fyrir innihaldið heldur
fyrir útlit og umbúnað fyrst og
fremst. Þegar það fer svo saman að
innihaldið er gott og vandað, eins og
í GOAT og títtnefndum Phaidon-
arkitektúratlas, eru menn komnir
með prentgrip sem er eigulegur og
gagnlegur, en það fer ekki alltaf
saman.
(Eitt að lokum: Hafi einhverjir
velt því fyrir sér af hverju bókin um
Ali heitir Goat, þá er það skamm-
stöfun á Greatest of All Time – sá
mesti.)
Ekki bara bækur
’Bækur þessarar gerðareru fyrst og fremst seld-
ar sem gjafavara, ekki
fyrir innihaldið heldur
fyrir útlit og umbúnað
fyrst og fremst.‘
arnim@mbl.is
AF LISTUM
Árni Matthíasson
ÞORGERÐUR Jörundsdóttir er at-
hafnakona, myndlistar- og heim-
spekimenntuð, fimm barna móðir og
nú barnabókahöfundur. Myndlistar-
og heimspekinám er án efa afar góð-
ur undirbúningur fyrir sköpun
barnabóka. Þegar uppeldi fimm
barna bætist við er varla hægt að
mistakast. Enda ferst Þorgerði
frumburðurinn í heimi barnabóka vel
úr hendi. Handrit hennar er verð-
launahandrit í samkeppni Bókaút-
gáfunnar Æskunnar sem haldin var í
tilefni 75 ára afmælis útgáfunnar og
er hún án efa vel að verðlaununum
komin.
Þverúlfs saga grimma segir af
vetrardegi í lífi lítils drengs, honum
leiðist, hann býr sér til eigið ævintýri
og umbreytir hversdeginum, gleym-
ir sér eins og börnum er svo lagið.
Þorgerður hefur myndskreytt
bókina með klippimyndum unnum
upp úr ljósmyndum úr eigin hvers-
dagsumhverfi, sonur hennar Jör-
undur er í aðalhlutverki og fleiri fjöl-
skyldumeðlimir í aukahlutverkum.
Töluverð vinna liggur í myndunum
sem eru líflegar og feta alveg rétta
leið milli ævintýris og raunveruleika.
Leikföngin lifna við um miðbik bókar
og taka aftur á sig eðlileg hlutföll í
sögulok. Nú er þessi saga kannski
ekkert sérlega frumleg, söguþráð-
urinn minnir m.a. á söguna Lotta fer
að heiman eftir Astrid Lindgren.
Lotta á að fara í stingupeysu, Þver-
úlfur í stingusokka. Lotta á að drekka
kakó, Þverúlfur að borða graut. Lotta
rýkur burt og býr sér til ævintýraver-
öld hjá nágrannanum, þegar háttatími
er kominn sækir pabbi hana og hún er
ósköp fegin. Þverúlfur flýgur hins
vegar í pappakassa út í geim og berst
við geimverudrauga og risaeðludreka,
þegar komið er að háttatíma er hann
einnig feginn að komast í fang pabba,
foreldrarnir sem í báðum sögum hafa
verið svo vondir og leiðinlegir verða
aftur eina örugga höfnin í heimi hér
eins og vera ber. En þetta er líka bara
klassísk saga, ungur ofurhugi heldur
út í heim, snýr til baka reynslunni rík-
ari og kann þá betur að meta heim-
kynni sín.
Töfrar sögu Þorgerðar felast í
skilningi hennar á heimi barnsins,
heimi sem getur hvenær sem er um-
breyst í ævintýraveröld fulla af hætt-
um og spennu. Leikur Þverúlfs er í
brennidepli, sköpunargáfa hans og
ímyndunarafl bera söguna uppi.
Þannig má segja að bókin sé óður til
hins frjálsa leiks. Textinn er lipur og
skemmtilegur, hálfrímaður inn á milli
sem gengur ágætlega upp, einnig er
afbökun á vögguvísu sannfærandi.
Hér er frelsi barnanna í fyrirrúmi,
höfundur er blessunarlega ekki að
kenna neinum neitt heldur gleymir
sér sjálf í barnslegri leikgleði sem get-
ur ekki annað en smitað lesendur,
unga sem aldna. Íslenskur en um leið
alþjóðlegur raunveruleiki er umgjörð
bókarinnar og gerir hana mjög að-
gengilega. Það er forvitnilegt að vita
hvort ekki komi fleiri bækur úr smiðju
Þorgerðar en söguhetjur eru aug-
ljóslega fleiri á heimilinu.
Ævintýrin eru alltaf
handan við hornið
BÆKUR
Barnabækur
Þorgerður Jörundsdóttir
Bókaútgáfan Æskan 2005.
Þverúlfs saga grimma
Ragna Sigurðardóttir
ÞAÐ er ætíð þakklátt hjá leikfélögum
að setja á svið sígild verk fyrir börn og
svo er vissulega nú hjá Freyvangs-
leikhúsinu sem halar inn áhorfendur á
Kardemommubæinn. Leiksýningin er
stór, skemmtileg og flott og heldur
áhorfendum á öllum aldri föngnum frá
upphafi til enda. Galdurinn er augljós:
Sunna Borg leikstjóri, Ingólfur tón-
listarstjóri, Hallmundur leikmynda-
hönnuður og aðrir aðstandendur hafa
unnið eftir þeirri meginreglu að leyfa
hefðinni og boðskapnum að njóta sín í
hinu hálfrar aldar gamla leikriti Thor-
björns Egners.
Boðskapur Kardemommubæjarins
er alveg skýr í leið Sunnu Borg leik-
stjóra. Einlægnin ljómaði af leikurum
á öllum aldri, frá börnum og upp úr.
Leikararnir eru auðvitað misreyndir
og sumir betri en aðrir í því að leika
stórt og skýrt, auk þess sem ekki er
öllum gefið að fara hinn fínlega með-
alveg í kómískum töktum. Að leika
stórt og vera alltaf í sambandi við sal-
inn er mikilvægt þegar lítil börn eru
annars vegar. Þetta er oft mesti vand-
inn hjá lítt reyndum leikurum og tókst
ekki alltaf í sýningunni. Samt sem áð-
ur var gaman að sjá hvað krakkarnir
fimmtán voru með á nótunum og sum-
ir fjarska góðir. Það verður að hrósa
þeim sérstaklega fyrir skýran fram-
burð því hvert orð skilaði sér í leik og
söng. Til viðbótar eru tólf fullorðnir
leikarar á sviðinu. Af þeim verður
fyrsta að telja ræningjana þrjá en þeir
Jónsteinn Aðalsteinsson, Ingólfur
Þórsson og Stefán Guðlaugsson voru
dásamlega aulalegir og einlægir og
samvinna þeirra góð. Bastían bæj-
arfógeti sem Guðjón Ólafsson lék var
fyndinn og góður og skemmtilega lík-
ur þeim sem Róbert Arnfinnsson
skapaði svo eftirminnilega fyrir þjóð-
ina og Hördís Pálmadóttir var sú eina
rétta í hlutverk Soffíu frænku, svo
ógnvænleg að sum börnin í salnum
tóku andköf.
Auk leikaranna komu um það bil
fimmtíu manns að þessari stóru og
glæsilegu sýningu. Leikmyndin var
vegleg í hefðbundnum og ævintýra-
legum einfaldleika sínum og kallaði
fram andrúmsloftið í Þjóðleikhúsinu
þegar undirrituð var lítil stelpa á sjö-
unda áratugnum. Tónlistin gerði það
einnig því söngurinn var allur skýr
ásamt því hvað hljómsveitin sem skip-
uð var mjög ungu fólki ásamt tónlist-
arstjóranum spilaði vel. Fær Ingólfur
Jóhannsson stóra fjöður í hattinn fyr-
ir tónlistarstjórnina. Lýsingin var
merkilega flókin og falleg og bún-
ingar góðir þar sem blandað var sam-
an nýju og notuðu. Tæknimálin gengu
vel upp eins og sást vel þegar kvikn-
aði í turninum hans Tóbíasar en elds-
voðinn kallaði aftur á minningar und-
irritaðrar úr Þjóðleikhúsinu. Leik-
skráin er góð; vel skrifuð og efnis-
mikil með myndum af aðstandendum
en slíkt skiptir miklu máli.
Kardemommubærinn er enn einn
sigur Freyvangsleikhússins í langri
og metnaðarfullri sögu félagsins.
Gamli, góði Kardemommubær
LEIKLIST
Freyvangsleikhúsið
Höfundur: Thorbjörn Egner. Leikstjóri:
Sunna Borg. Tónlistarstjóri: Ingólfur Jó-
hannsson. Leikmyndahönnun: Hall-
mundur Kristinsson. Lýsing: Þorsteinn
Sigurbergsson. Búningahönnun: Barbara
Gibbons.
Sýning í Freyvangi 12. mars 2006.
Kardemommubærinn
Hrund Ólafsdóttir
Í DAG mun Kristinn Már Pálmason opna sýningu í
Gallery Turpentine að Ingólfsstræti 5. Verk Kristins á
sýningunni sýna hvernig hann er hugfanginn af teng-
ingu undirvitundar við meðvitund.
Frekar en að myndskreyta málverkið beint að hætti
draumsins eða erkitýpunnar, byggir hann það upp á
löngum tíma og skefur það niður aftur, lag eftir lag
eftir lag, í svo áköfu expressíónísku ferli að á stundum
fellur hann nánast í trans. Einungis í gegnum þetta
langa ferli getur Kristinn nálgast undirvitundina að
einhverju marki og framkallað málverk sem búa yfir
eiginleikum „trans“-formsins.
Sýningin verður opnuð í dag kl. 17.00 og stendur til
2. apríl. Galleríið er opið þriðjudaga til föstudaga frá
kl. 12–18 og laugardaga frá kl. 11–16.
Tenging undirvit-
undar við meðvitund
Eitt verka Kristins Más.
Myndlist | Kristinn Már
sýnir í Gallery Turpentine