Morgunblaðið - 06.05.2006, Page 42

42 LAUGARDAGUR 6. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
NÚ HEFUR Ísland opnað fyrir
frjálst vinnuflæði fyrir erlenda
starfsmenn frá nokkrum löndum í
Evrópu. Ekki eru all-
ir sammála um ágæti
þess og sumir vilja
setja málið í biðstöðu.
Öðrum finnst þetta
mjög mikilvægt
vegna fjölda verkefna
sem virðast þurfa að
komast í framkvæmd
hér á landi. Almennt
virðist atvinnuástand
gott hér á landi og
mikið af fjármagni
vera í umferð, þó að
Íslendingar séu að-
eins 300.000 talsins.
Erlendu starfsfólki getur hugs-
anlega verið boðin lægri laun en
íslensku, og getur því skiljanlega
verið um töluverða hagræðingu að
ræða fyrir fyrirtæki. Ýmis samtök
og stofnanir vilja tryggja erlendu
launafólki rétt laun og að ekki sé
brotið á rétti þess. Sem er gott
mál. Við verðum einnig að tryggja
að erlent starfsfólk sé skiljanlegt í
samræðum. T.d. má bjóða nýju
vinnuafli sjálfstæða kennslu í
tungumálum af netinu eða með
hagnýtum tungumálabókum. Fyr-
iræki sem ráða erlent starfsfólk til
starfa ættu að leggja aukinn
metnað í kennslu og stuðla að
samræðum á skemmtilegan og
uppbyggilegan hátt. Hugsanlega
samhliða ráðningu getur verið ætl-
ast til lágmarkskunnáttu í tungu-
málinu, t.d. ákveðins fjölda setn-
inga.
Nú þegar er mikið af erlendu
vinnuafli í margvíslegri starfsemi
hér á landi. Við tökum eftir sam-
tölum útlendinga á mörgum stöð-
um þjóðfélagsins. Þegar við göng-
um niður Laugaveginn, pöntum
skyndibitamat eða á skemmtistöð-
um bæjarins. Einnig eru margir
viðburður hérlendis á sviði tónlist-
ar, kvikmynda,
íþrótta og ýmsar ráð-
stefnur sem draga að
sér fjölda útlendinga
ár hvert. Ásamt er-
lendum námsmönnum
sem stunda hér marg-
víslegt nám. Sem
styrkir Ísland sem al-
þjóðlegt og heillandi
land án landamæra.
Sérstaða Íslands á
sviði orkuvinnslu,
hugvits og útrás fyr-
irtækja og listamanna
hefur vakið athygli
um allan heim. Við erum fallegust
í heimi, ekki aðeins miðað við
höfðatölu.
Það ætti því að vera sjálfsagt
fyrir jafnríka þjóð sem okkur að
bjóða erlendu fólki að vinna við
störf sem við nennum ekki að
vinna sjálf. Enda höfum við nóg
að gera við markaðssetningu og
kaup á fyrirtækjum erlendis. Í
sumum störfum skiptir sam-
skiptatækni mjög miklu máli t.d.
kennarar, þjónustustörf og ferða-
þjónustutengd störf. En góð sam-
skipti og tungumálakunnátta er
grunnurinn að velgengni og fram-
förum allra viðskipta í heiminum.
Er það góð þróun ef við getum
ekki pantað hamborgaratilboð fyr-
ir 3, stóran skammt af frönskum
og kokteilsósu á okkar eigin móð-
urmáli?
Skiljanlega hafa ekki allir út-
lendingar áhuga á að læra okkar
frábæra tungumál, sérstaklega ef
þeir vinna hér aðeins tímabundið í
t.d. byggingarvinnu, við uppvask
eða í fiskvinnslu úti á landi. Og
hugsanlega höfum við Íslendingar
of mikinn áhuga á ensku og lítinn
áhuga á öðrum málum heimsins.
Allir þurfa að hafa samskipti við
annað fólk á einhverju tungumáli.
Tungumálið er jú lykillinn að
heiminum og við komumst ekki
langt án þess að geta haft sam-
skipti á sama máli og viðmælandi.
Hvort sem það er tungumál okkar,
þeirra eða annað mál. Þá er mik-
ilvægt að við séum að tala sama
tungumálið. Oft virðist enskan
vera efst á blaði og hún talin
grundvöllur viðskipta í heiminum.
Sem getur verið rétt. En enskan
er ekki eina tungumálið sem fólk
lærir í skóla. Víða erlendis læra
námsmenn frönsku, þýsku eða
spænsku í skóla og kínverska er
að verða mjög útbreitt tungumál.
Enda er Kína talið markaður
framtíðar.
Það þarf ekki að kosta mikið að
læra nýtt tungumál og það þarf
ekki að vera leiðinlegt. Þvert á
móti getur það verið mjög ódýrt,
skemmtilegt, aukið víðsýni, opnað
hugmyndaflug og skilning á ólík-
um menningarheimum.
Útgáfufélagið Infotec hefur gef-
ið út setningahandbók á 13 tungu-
málum sem inniheldur yfir 500
skemmtilegar setningar, á hverju
máli sem auðvelt er að þýða milli
ólíkra tungumála. Bókin er þýdd á
kínversku, dönsku, ensku,
spænsku, finnsku, frönsku, þýsku,
íslensku, ítölsku, norsku, pólsku,
portúgölsku og sænsku. Í framtíð-
inni er gert ráð fyrir að fjölga
tungumálum, setningum og einnig
hljóðritun framburðar setninga.
Með því móti er hægt að skoða
setningar á einu tungumáli, þýða á
annað mál og hlusta á framburð.
Innihald bókarinnar er uppsett í
XML gagnagrunni sem opnar
möguleika á stafrænni skoðun. Er
það mín skoðun að þessi útgáfa og
tækni geti auðveldað fjölda fólks
að hafa samskipti á öðru tungu-
máli. Hvort sem það er í starfi, á
ferðalögum eða námi. Tölum sama
tungumálið. Nánari upplýsingar á
www.infotec.is
Frjálst vinnuflæði án
landamæra tungumálsins
Róbert Stefánsson fjallar
um alþjóðavæðingu Íslands
og mikilvægi tungumáls
í daglegu lífi
’Í framtíðinni er gert ráðfyrir að fjölga tungu-
málum, setningum og
einnig hljóðritun fram-
burðar setninga.‘
Róbert Stefánsson
Höfundur er markaðsstjóri Infotec.
robert@infotec.is.
NOKKUÐ hefur verið rætt um
meðferð sorps á svæði Sorpeyð-
ingar Eyjafjarðar og hefur sú um-
ræða oft á tíðum verið neikvæð og
einkennst af nokkurri vanþekkingu.
Það er einkum urðun sorps á
Glerárdal sem hefur farið fyrir
brjóstið á ýmsum og má að ýmsu
leyti taka undir það að urðun sorps
á þessum stað er, og
hefur verið óheppileg,
bæði með tilliti til
hæðar yfir sjó og
einnig þess að dal-
urinn er fallegt úti-
vistarsvæði. Þess ber
þó að gæta að Ak-
ureyrarbær hefur ekki
haft annað heppilegt
land til urðunar og
hefur verið urðað á
þessu svæði allt frá
árinu 1950. Það er þó
ljóst að skárra er að
urða áfram á Gler-
árdal frekar en að fara í einhverja
skemmriskírn þangað til sveit-
arfélögin í Eyjafirði komast að nið-
urstöðu hvar framtíðarstaður úr-
gangsvinnslu verður. Á þeim stað
verður þó urðun væntanlega það
sem minnst fer fyrir en flokkun,
jarðgerð og annar úrgangsiðnaður
er það sem mest fer fyrir.
Það er ljóst að urðun er á hröðu
undanhaldi, sérstaklega vegna þess
að nú hafa komið fram leiðir til
frekari endurnýtingar og ljóst að í
mörgum tegundum úrgangs felast
veruleg verðmæti sem auðvelt er
að endurnýta. Á síðustu 3 árum
hefur urðun sorps á Glerárdal
dregist saman um 23% og er það
einkum því að þakka að Akureyr-
arbær setti gjaldskrá sem hvetur
fyrirtæki til að fara aðrar leiðir
með úrgang frekar en að urða
hann. Fyrirtækið Tæt-
ing hefur rutt brautina
við jarðgerð og hefur
náð góðum árangri
þannig að verulegt
magn slátur-, fisk- og
annars lífræns úr-
gangs frá fyrirtækjum
hefur verið breytt í
mold í stað þess að
vera urðað og þannig
hefur þessum úrgangi
verið komið í eðlilega
náttúrulega hringrás.
Mikið magn af pappa
og blaðaúrgangi er
einnig notað í jarðgerðina ásamt
timbri og garðaúrgangi. Í Hrísey
hefur öllum lífrænum úrgangi frá
heimilum verið safnað undanfarin
ár og jarðgerður í sérstakri jarð-
gerðarvél. Þar sparast flutningur á
um 5 tonnum af úrgangi á ári sem
annars hefði farið til urðunar á
Glerárdal.
Það er ljóst að þessar tilraunir
sýna að jarðgerð getur gengið fyrir
lífrænan úrgang bæði frá fyr-
irtækjum og heimilum. Það sem
þarf er annars vegar ákvörðun og
framkvæmd sveitarfélagana á
svæðinu og hins vegar framkvæmd
íbúanna sjálfra. Til þess að hvetja
til hvers konar flokkunar og end-
urnýtingar eru tvær leiðir. Annars
vegar að neytendur sjái sér hag í
því að flokka og endurnýta (hag-
rænn hvati) og hins vegar að setja
reglur um hverju má henda og þá
hvar. Með því að blanda þessum
aðferðum þá næst fram að neyt-
endur fá betri tilfinningu fyrir þeim
úrgangi sem frá þeim kemur og
þeir leita leiða til að minnka þann
úrgang eins og kostur er. Reynslan
hefur sýnt að þeir, sem venja sig á
flokkun og temja sér þennan hugs-
unarhátt, ná verulegum árangri og
snúa yfirleitt ekki til baka.
Öðru hvoru heyrast raddir um að
skynsamlegast hljóti að vera að
brenna allan úrgang. Það er vond
leið bæði frá umhverfissjónarmiði
og eins m.t.t. kostnaðar. Brennslu-
stöðvar losa gróðurhúsaloftteg-
undir, ryk, þungmálma og lífræn
eiturefni út í andrúmsloftið. Hluti
umhverfiseitrunar sem kemur frá
brennslustöðvum mundi ekki vera
til, ef ekki væru brennslustöðvar
fyrir úrgang. Um 80% af úrgang-
inum sem brenndur er ummyndast
í mengandi lofttegundir og svifryk.
Hugsanleg orkuvinnsla með þess-
um hætti telst afar hæpinn því það
fer einnig mikil orka í að framleiða
það sem í brennsluna fer og á Ís-
landi er næg náttúruleg orka fyrir
þannig að ekki kallar orkuskortur á
brennslu. Það er afar óskynsamlegt
að brenna öllum þeim verðmætum
sem felast í ruslinu og þótt ekkert
væri endurnýtt þá væri miklu
skynsamlegra frá umhverfislegu til-
liti að urða það. Fyrir utan það að
það er ódýrara, en byggingar- og
rekstrarkostnaður sorpbrennslu-
stöðva er mjög hár.
Meðhöndlun úrgangs á nátt-
úrulegan og eðlilegan hátt er ekk-
ert annað en framleiðsla verðmæta
í nútímasamfélagi og mikilvægt að
nýta þau verðmæti sem í honum
felast. Sjálfbær þróun er lyk-
ilhugtak í þessu tilliti. Þetta ætti
öllu skynsömu fólki að vera ljóst.
Sveitarfélögin við Eyjafjörð hafa
alla burði til að vera í fararbroddi í
þeim efnum.
Allt í rusli?
Ingimar Eydal fjallar um
sorp og eyðingu þess
’Meðhöndlun úrgangs ánáttúrulegan og eðlilegan
hátt er ekkert annað en
framleiðsla verðmæta í
nútímasamfélagi og mik-
ilvægt að nýta þau verð-
mæti sem í honum fel-
ast.‘
Ingimar Eydal
Höfundur er formaður Nátt-
úruverndarnefndar Akureyrar.
MENNTAMÁLARÁÐHERRA
hefur kynnt nýtt fjölmiðla-
frumvarp. Þar er
margt til bóta frá
fyrra frumvarpi. Það
er þó enn stjórn-
skipulega ólögmætt.
Skipta má fjöl-
miðlum í tvennt, ljós-
vakamiðla og prent-
miðla. Útsending
ljósvakamiðla fer um
útsendingarsvæðið
með burðarbylgjum.
Burðarbylgjur eru
takmarkaðar og því
ekkert við það að at-
huga að hið opinbera
takmarki aðganginn
að þeim.
Hið sama á ekki við
um prentmiðlana. Þar
eru engar takmark-
aðar burðarbylgjur
eða sambærileg atriði
sem kalla á slíkar tak-
markanir.
Það er réttur full-
veðja einstaklinga,
sjálfstæðra og hugsandi, að mega
móta skoðanir sínar eftir þeim upp-
lýsingum sem þeir eiga völ á. Það
er hluti af skoðanafrelsinu. Og til
að vernda skoðanafrelsið hefur ver-
ið sett í stjórnarskrá ákvæði um
tjáningarfrelsi.
Vissulega eru í lögum takmark-
anir á tjáningarfrelsi, svo sem bann
við dreifingu kláms, takmarkanir á
auglýsingum gagnvart börnum,
bankaleynd og fleira. Þessar tak-
markanir eiga það þó sammerkt að
þar eru sérstakir verndarhags-
munir svo sem barnavernd eða þörf
fyrir traust til fjármálastofnana.
Þessar undantekningarreglur eru
þannig fram settar að þær taka
einungis til verndarhagsmunanna
og ganga sjaldnast lengra en þörf
krefur til að vernda þá.
Þetta á ekki við um hið nýja fjöl-
miðlafrumvarp. Þar eru engir sjá-
anlegir verndarhagsmunir til staðar
varðandi eignarhald prentmiðlanna.
Því er haldið fram að frumvarpið
feli í sér neytendavernd og verið sé
að stuðla að því að upplýsingar sem
almenningur fær sé „sannleik-
urinn“. En hver er „sannleikurinn“
í hverju máli og hver á að dæma
hvaða fréttir séu „sannar“?
Hvað samkeppnina varðar getur
stundum verið þörf á
að brjóta upp sam-
keppnishamlandi stöð-
ur. En samkeppnisyf-
irvöld hafa nú þegar
ýmis tæki til að brjóta
þær upp.
Þarna er einnig farið
út fyrir mörk með-
alhófs. Algert bann við
prentmiðlaútgáfu nema
skv. þeim skorðum
sem settar eru í frum-
varpinu gengur lengra
en þörf krefur. Alveg
sama hvort það eru
samkeppnissjónarmið
eða neytendavernd-
arsjónarmið.
Nú er Hæstiréttur
farinn að endurskoða
það hvort löggjafinn
hafi gætt meðalhófs í
löggjöf sinni. Þann 6.
apríl 2006 í máli nr.
220/2005, Tóbaksversl-
unin Björk, dæmdi
rétturinn að lögákveðið bann við
sýnileika tóbaks stæðist ekki
stjórnarskrá þar sem meðalhófs
var ekki gætt. Mjög líklegt er að
niðurstaða réttarins verði sú sama í
dómsmáli sem reyndi á ákvæði hins
nýja fjölmiðlafrumvarps.
Bann við því að tilteknir prent-
miðlar megi koma fyrir auglit fólks
kemur í veg fyrir að fólk geti feng-
ið allar þær upplýsingar sem það
ætti ella völ á. Fólk vill eiga val og
meta sjálft sannleiksgildi blaðanna.
Sumir trúa öllu sem þeir lesa, sama
í hvaða blaði það er. Aðrir trúa
engu. En það er val hvers og eins.
Það er lýðræði. Ekkert síður en
það að velja hvaða stjórnmálaflokki
eða stjórnmálamanni menn treysta.
Með hinu nýja fjölmiðlafrumvarpi
ætlar menntamálaráðherra sér að
taka af almenningi réttinn til að
velja milli fjölmiðla. Hversu langt
ætli sé þar til hún fer að kjósa fyrir
okkur í alþingiskosningum?
Ólögmætið er
enn til staðar
Jón Einarsson fjallar um
fjölmiðlafrumvarp
menntamálaráðherra
Jón Einarsson
’Hversu langtætli sé þar til
hún fer að kjósa
fyrir okkur í al-
þingiskosn-
ingum?‘
Höfundur er lögfræðingur.
A
ll
ta
f
ó
d
ýr
ir
GÓÐ HEILSA
GULLI BETRI
Extra sterkt
Lið-a-mót
FRÁ
www.nowfoods.com
APÓTEK OG HEILSUBÚÐIR