Morgunblaðið - 31.05.2006, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 31. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
HÁSKÓLI Íslands hefur sam-
þykkt stefnu fyrir árin 2006–2011.
Stefnan er metnaðarfull en í henni
er m.a. gert ráð fyrir að Háskóli
Íslands skipi sér á
bekk meðal fremstu
háskóla í heiminum.
Sumir telja eflaust að
markmiðið sé óraun-
hæft en hver hefði
trúað því fyrir nokkr-
um árum að Össur,
Actavis, Bakkavör og
Marel yrðu meðal öfl-
ugustu fyrirtækja á
sínu sviði innan fárra
ára? Þessi fyrirtæki
hafa með miklum
dugnaði og réttum
fjárfestingum, ekki
síst í þekkingu, náð þeim árangri
sem raun ber vitni. Fyrir þessi
fyrirtæki er þekking starfsmanna
líklega ein dýrmætasta eign
þeirra. Þekkingin er af ýmsu tagi,
jafnt formleg menntun en ekki síð-
ur reynsla og færni sem starfs-
maður öðlast í starfi sínu hjá fyr-
irtækjunum.
Hlutverk viðskipta-
og hagfræðideildar HÍ
Hlutverk viðskipta- og hag-
fræðideildar Háskóla Íslands er að
auka og miðla framúrskarandi og
alþjóðlega viðurkenndri þekkingu
á sviði viðskiptafræði og hagfræði
með vísindalegum rannsóknum,
kennslu og þjónustu við íslenskt
atvinnulíf. Starfsemi deildarinnar
endurspeglar þarfir íslensks þjóð-
félags á hverjum tíma. Sú aukna
sérhæfing sem deildin gefur nú
nemendum kost á er eðlileg í ljósi
þess að störf verða sífellt flóknari
og margbreytilegri og gera meiri
kröfur um faglega kunnáttu. Deild-
in býður nú nemendum upp á sex
áherslulínur í grunnnámi í við-
skiptafræði.
Sú áherslulína sem hér er sér-
staklega gerð að umtalsefni er við-
skiptafræði með áherslu á mark-
aðsfræði og alþjóðaviðskipti en
viðskipta- og hagfræðideild HÍ er
eina háskóladeildin í landinu sem
býður upp á heildstætt nám með
þessari áherslu. Með því er átt við
að nemendur geta lokið grunn- og
meistaranámi með áherslu á mark-
aðsfræði og alþjóða-
viðskipti.
Frá og með hausti
2005 gátu nemendur
valið þessa áherslulínu
en í kjölfar þeirra rót-
tæku breytinga sem
orðið hafa á íslensku
viðskiptalífi á und-
anförnum árum er
brýnt að mæta kröf-
um íslenskra fyrir-
tækja um sérhæfðari
menntun á sviði mark-
aðsfræði og alþjóða-
viðskipta. Heimurinn
er orðinn eitt markaðssvæði og
það sem eitt sinn var heimamark-
aður fyrirtækja er það ekki í dag.
Fyrirtæki eins og Actavis, Bakka-
vör, Marel og Össur eru með starf-
semi í mörgum löndum og heims-
álfum og því erfitt að segja til um
hver sé þeirra heimamarkaður.
Uppbygging námsins
Markmið námsins er þríþætt. Í
fyrsta lagi að búa nemendur undir
almenn stjórnunarstörf, í öðru lagi
að þeir geti sinnt sérfræðistörfum
í markaðsdeildum fyrirtækja og í
þriðja lagi að búa nemendur undir
framhaldsnám á sviði markaðs-
fræði og alþjóðaviðskipta. Stuðlað
er að þessum markmiðum með því
að:
 Byggja sérhæfinguna á
traustum grunni í almennum við-
skiptagreinum en fyrstu þrjú miss-
erin eru eins fyrir allar áherslu-
brautir.
 Leggja ríka áherslu á mark-
aðsfræði, markaðsáætlanagerð og
markaðsrannsóknir.
 Kynna fyrir nemendum
grundvallaratriði í utanrík-
isverslun, umhverfi alþjóða-
viðskipta og alþjóðamarkaðsfræði.
 Gefa nemendum kost á að
taka tungumál sem hluta af nám-
inu og kenna hluta námsins á
ensku.
 Leggja ríka áherslu á raun-
verkefni sem byggjast á fræði-
legum grunni.
Þessi nýja námslína hefur mælst
vel fyrir hjá nemendum enda
byggist hún á vinsælli námslínu
þar sem sérstök áhersla var á
markaðsfræði. Nú er hins vegar
aukin áhersla á alþjóðaviðskipti
sem gerir námsbrautina enn öfl-
ugri en áður.
Mikilvægt að meta ólíka kosti
Nemendum sem eru að velta
fyrir sér einhvers konar við-
skiptanámi í haust stendur margt
til boða. Það er mikilvægt fyrir
nemendur að leggja hlutlægt mat
á þessa kosti. Viðskiptanám með
áherslu á alþjóðamál og alþjóða-
viðskipti veitir nemendum mörg
tækifæri. Þannig verða þeir vel í
stakk búnir til að takast á við flók-
in viðfangsefni í atvinnulífinu en
einnig verða þeir vel undirbúnir
fyrir framhaldsnám í markaðs-
fræði og alþjóðaviðskiptum. Við-
skipta- og hagfræðideild hefur
boðið upp á framhaldsnám til MS-
gráðu í þeim fræðum frá árinu
1999 og hefur ásókn í það nám
aukist með hverju ári. Nemendur
eru því hvattir til að kynna sér allt
það sem í boði er á sviði við-
skiptafræði hér á landi. Margt er
gott, annað síðra, sumt hentar ein-
um en öðrum ekki.
Um mikilvægi náms
í alþjóðaviðskiptum
Þórhallur Guðlaugsson fjallar
um nám við viðskipta- og hag-
fræðideild Háskóla Íslands ’Viðskiptanám meðáherslu á alþjóðamál og
alþjóðaviðskipti veitir
nemendum mörg tæki-
færi.‘
Þórhallur Guðlaugsson
Höfundur er dósent í markaðsfræði
og alþjóðaviðskiptum við viðskipta-
og hagfræðideild Háskóla Íslands og
hefur umsjón með grunnnámi í mark-
aðsfræði og alþjóðaviðskiptum.
MIKIL umbrot hafa verið á fast-
eignamarkaðnum í undanförnu góð-
æri. Þetta á einkum við hér á SV-
horninu en stærð
íbúðamarkaðsins má
sjá beint af fjölda íbúða
á þessu svæði. Fjöldi
íbúa á svæðinu var
01.12.05 sem hér segir:
Reykjavík og ná-
grenni: 187.426
Suðurnes: 17.918
Akranes: 5.782
Samtals: 211.126
Hagstofan upplýsir
að það séu 2,6 meðlimir
í fjölskyldu svo að þetta
fólk á SV-horninu býr í
81.200 íbúðum. Þetta er
stærsti íbúðamarkaðurinn í landinu
og það fór ekki fram hjá
viðskiptabönkunum þremur. Með
samráði milli þeirra ákváðu þeir að
taka upp fulla samkeppni við Íbúða-
lánasjóð sem stjórnað var af fram-
sóknarmönnum. Bankarnir þrír til-
kynntu þannig 2004 að þeir væru
tilbúnir að lána eigendum þeirra
100% lán með 4,15% vöxtum. Lánin
voru seinna lækkuð í 80% af bruna-
bótamati en vextir hækkaðir í 4,45%
verðtryggt. Þetta hefir leitt til mik-
illar hækkunar á íbúðaverði eða um
10 milljóna hækkun á íbúð að jafnaði
eða heildarhækkun á íbúðum á SV-
horninu sem nemur 812 milljörðum.
Þetta var einnig mikil gósentíð hjá
húsbyggjendum þegar söluverð á
nýjum íbúðum varð meira en tvöfald-
ur framleiðslukostnaður. Reykjavík-
urborg hélt áfram að vísa öldruðum
burt frá borginni en Kópavogur nú
með 26.512 íbúa hafði stækkað um
3000 manns á sl. 5 árum enda nógar
lóðir að hafa þar.
Eg hefi ekki séð tölur
um heildarútlán bank-
anna þriggja til íbúð-
arlánakaupa en í Mbl.
27.04.06 var sagt að á
fyrstu þrem mánuðum
2005 voru veitt 5.832
lán að fjárhæð 60,7
milljarðar sem sam-
svarar um 10 milljónum
á íbúð eða jafnt og
hækkun fasteignaverðs
á sama tíma. Lán allt
árið hefðu því sennilega
getað numið 240 millj-
örðum. Mikið af þess-
um lánum fór til ungra kaupenda
sem voru að kaupa sína fyrstu íbúð.
Nú er það ekki stefna bankanna að
aðstoða ungt fólk við íbúðarkaup
(eins og Íbúðarlánasjóður) heldur er
stefnan sú að sjá hluthöfum fyrir
mikilli ávöxtun hlutafjárins og skila
góðum arði, en allt hey má nota í
harðindum.
Svo sem bankarnir máttu sjá fyrir
leiddi þessi innspýting inn í fjár-
málakerfið til mikillar þenslu sem
Seðlabankinn gat ekki ráðið við með
nokkru móti. Í skjóli hárra vaxta og
mikils hagnaðar risu upp fjölmörg
fjármálafyrirtæki sem plægðu jafn-
framt akurinn og skiluðu miklum
arði. Viðskiptabankarnir þrír skiluðu
tugum milljarða hver í afkomu þeirra
sl. ár sem Samkeppnisstofnun sá
ekkert athugavert við enda er ekki
viðurkennt af henni eða öðrum
stjórnvöldum að okur geti fundist í
starfsemi bankanna og því síður svo-
nefnt samráð, sem eðlilega stefnist
gegn starfsemi Seðlabankans. Ólík-
legt má teljast að hann kæri við-
skiptabankana eða önnur fjármála-
fyrirtæki fyrir samráðið og umrædd
hækkun á grunnvöxtum Seðlabank-
ans nú er gagnslaus.
Nú fer í hönd samdráttarskeið eða
tími hefndanna þegar viðskiptabank-
arnir sleppa lögmönnum sínum laus-
um að ráðast gegn skuldurunum sem
síðan verða að láta ábyrgðarmenn
sína, oftast foreldra, að leysa þá úr
kreppunni svo sem þekkt er af fyrri
slíkum málum. Guð hjálpar aðeins
þeim sem hjálpa sér sjálfir.
Samráð bankanna
Önundur Ásgeirsson fjallar um
fasteignalánamarkaðinn ’Nú fer í hönd samdrátt-arskeið eða tími hefnd-
anna þegar viðskipta-
bankarnir sleppa
lögmönnum sínum laus-
um að ráðast gegn skuld-
urunum sem síðan verða
að láta ábyrgðarmenn
sína, oftast foreldra, að
leysa þá úr kreppunni.‘
Önundur Ásgeirsson
Höfundur er fyrrverandi
forstjóri OLÍS.
UM MIÐJAN áttunda áratuginn
á öldinni sem leið voru námskeið í
reykbindindi í mikilli uppsveiflu
víða um heim. Það
sem einkenndi þetta
tímabil var að lyf
gegn tóbaksfíkn voru
ekki komin á mark-
aðinn og námskeiðin
byggðust á að hreinsa
út nikótínið sem fyrst
og hjálpa fólki að
halda út með hóp-
stuðningi og sál-
fræðilegum meðferð-
arúrræðum. Í nýlegri
grein í vísindaritinu
Drugs and Alcohol
Review greinir einn af
frumkvöðlum reyk-
leysismeðferðar,
Harry A. Lando, frá
reynslu sinni frá þess-
um tíma. Þar segir
hann meðal annars (í
lauslegri þýðingu) um
árangur af nám-
skeiðum fyrir tíma
lyfjanna: „Það er ef til
vill kaldhæðnislegt að
við náðum hvað best-
um árangri með reyk-
inganámskeiðum okk-
ar á síðari hluta
sjöunda áratugarins og á fyrrihluta
þess áttunda án nikótínlyfja. Um
miðjan áttunda áratuginn sýndum
við fram á allt að 40% árangur á
reykleysisnámskeiðum okkar við 12
mánaða eftirfylgni.“ Lando heldur
áfram og greinir frá því að árangr-
inum hafi hrakað nokkuð með ár-
unum og kennir um að þeir sem
hafi átt auðveldast með að hætta
hafi líklega hætt fyrst og þeir sem
eftir sátu verið erfiðari viðfangs.
Námskeið
Krabbameinsfélagsins
Á þessum árum átti undirritaður
frumkvæði að og stýrði nám-
skeiðum á vegum Krabbameins-
félagsins á Íslandi. Lætur nærri að
um eitt þúsund Íslendingar hafi
tekið þátt í námskeiðum Krabba-
meinsfélagsins áður en nikótínlyfin
komu á markaðinn. Það árang-
ursmat sem gert var sýndi árangur
sem lá mjög nærri þeim árangri
sem Lando og félagar greindu frá í
fyrrnefndri vísindagrein. Samanlagt
voru haldin um 90 námskeið á ár-
unum 1985–1991 með um þrjú þús-
und þátttakendum. Eftirfylgni
sýndi að árangurinn var nokkuð
svipaður eftir að lyfin komu til sög-
unnar. Ef til vill vegna
þess að þeir sem komu
á námskeiðin eftir að
lyfin komu á mark-
aðinn voru líklegri til
að vera háðari nikótíni
eins og Lando telur lík-
legt? En einnig ber til
þess að líta að fjöldi
funda á hverju nám-
skeiði dróst saman með
árunum frá tólf þegar
best lét niður í átta. Að
árangurinn hélst
óbreyttur þrátt fyrir
minni stuðning er lík-
lega lyfjunum að
þakka.
Lyfjalaus námskeið
Þó vitað sé að nikót-
ínlyf og önnur lyf sem
virka beint á vellíð-
unarstöðvar í heilanum
(t.d. Zyban) auðveldi
mörgum að hætta að
reykja hlýtur reynsla
liðinna ára að vekja
okkur til umhugsunar.
Sænskar rannsóknir
benda til að þó lyfin
hjálpi vissulega mörgum virðist
vera hópur reykingamanna sem
stendur sig betur í reykbindindinu
án lyfja. Ef til vill er þörf á nám-
skeiði sem sérhæfir sig í að aðstoða
fólk við að hætta án lyfja? Nám-
skeiði sem byggist á vísindalega
grundvölluðum sálfræðilegum að-
ferðum og sækir í þekkingarbrunn
náttúrulækninga, næringarfræð-
innar og líkamsræktar. Námskeið
sem getur verið valkostur fyrir þá
sem vilja reyna fyrst án lyfja eða
hafa ekki náð að halda sig frá tób-
akinu þrátt fyrir lyf. Ég er allavega
á þeirri skoðun að slík námskeið
væru mikilvæg viðbót við það sem
þegar stendur til boða. Vissulega
þröngvar enginn lyfjum uppá fólk á
þeim námskeiðum sem þegar eru
fyrir hendi en lyfin svífa þar yfir
vötnunum. Oft til góðs en kannski
líka stundum til ills?
Reykleysisnám-
skeið án lyfja?
Ásgeir R. Helgason fjallar um
hvernig hætta á reykingum
Ásgeir R. Helgason
’Vissulegaþröngvar enginn
lyfjum uppá fólk
á þeim nám-
skeiðum sem
þegar eru fyrir
hendi en lyfin
svífa þar yfir
vötnunum.‘
Höfundur er dósent í
sálfræði í Stokkhólmi.
EFTIR fremur hraklega út-
komu í síðustu kosningum eru
það vonbrigði margra borgarbúa
að Framsóknarflokkurinn skuli
hafa komist í borgarstjórn.
Framsóknarmenn vissu sem var
að þeim myndi nægja að rétt ná
inn einum manni í Reykjavík til
að vera í lykilstöðu. Eins og venja
er nægir lágmarkið fyrir fram-
sókn. Eftir kosningarnar rifjaði
formaður flokksins það upp í við-
tali að hann hefur setið 32 ár á
þingi og þar af 28 ár stutt rík-
isstjórn. Mörgum kjósendum
finnst greinilega nóg komið og
sýndu það í verki s.l. laugardag.
Eftir myndun meirihlutans var
haft eftir oddamanni Samfylking-
arinnar að Framsóknarflokk-
urinn hefði haft tvo kosti. En það
höfðu fleiri tvo kosti. Af hverju
lýsti Samfylkingin ítrekað yfir því
að hún vildi ekki undir neinum
kringumstæðum vinna með Sjálf-
stæðisflokknum? Hvers vegna
var ekki reynt samstarf með
Sjálfstæðisflokki og vinstri græn-
um? Hvers vegna var Framsókn-
arflokknum ekki gefið frí? Kjós-
endur vildu það greinilega.
Í aðdraganda kosninga ku hafa
verið búið til barmmerki sem á
stóð „Aldrei kaus ég Framsókn-
arflokkinn“. Því miður hef ég
ekki fengið það í hendur en merk-
ið mun hafa runnið út eins og
heitar lummur. Hið grátlega er
að þrátt fyrir að yfirgnæfandi
meirihluti kjósenda hafi ekki kos-
ið Framsóknarflokkinn þá kjósa
stjórnmálaflokkarnir hann ítrek-
að eftir kosningar. Þetta vita
framsóknarmenn mætavel og
fara því ekki á taugum yfir
slæmri útreið í kosningum. Enda
er ljóst að á meðan aðrir stjórn-
málaflokkar skipa honum í odda-
stöðu og afhenda honum bæði
töglin og hagldirnar, verða litlar
breytingar á íslenskum stjórn-
málum.
Salvör Nordal
„Aldrei kaus
ég framsókn“
Höfundur er kjósandi í
Reykjavík og forstöðumaður
Siðfræðistofnunar HÍ.