Morgunblaðið - 12.08.2006, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. ÁGÚST 2006 31
UMRÆÐAN
104731
www.flugger.is
Stórhöfða 44
110 Reykjavík
Sími 567 4400
Skeifan 4
Snorrabraut 56
Bæjarlind 6
Dalshraun 13
Hafnargata 90
Austursíða 2
Austurvegur 69
Hlíðarvegur 2-4
Egilsholt 1
Hugsaðu um tréverkið
SKÓGRÆKT hefur verið stund-
uð á Íslandi í meira en 100 ár.
Fyrri hluti þessa tímabils var
tengdur tilraunum. Frá 1899 hefur
erlendum trjátegundum verið
plantað í íslenska jörð, oft með
grátlega litlum árangri. Voru skóg-
arreitir á borð við skógræktina við
Rauðavatn jafnvel lengi notaðir
sem sönnun þess að hér væri ekki
unnt að rækta skóg. Sú trjátegund
sem þar var plantað reyndist vera
dvergfura og það tekur eðlilega
sinn tíma að hún vaxi upp úr fyrsta
metranum. En smám saman hefur
safnast mikil og góð reynsla og
þekking sem hefur leitt til að nú
verður að teljast að árangur af
skógrækt sé jafnvel meiri en vonir
stóðu til fyrrum.
Á einni öld hefur tekist að planta
trjám í um 30.000 hektara lands
eða um 0,3% af flatarmáli Íslands.
Þetta eru grátlega lítil afköst og
mun Ísland vera skógsnauðasta
land í heiminum öllum, að Sádi-
Arabíu einni undanskilinni. Er land
það að mestu eyðimerkur og enda-
lausir sandar sem kunnugt er.
Stjórnvöld hafa sýnt vaxandi skiln-
ing á þörf skógræktar og hafa
stuðlað að vexti skóga, einkum síð-
ustu tvo áratugi. Má rekja þann
skilning til fyrrum forseta lýðveld-
isins, Vigdísar Finnbogadóttur,
sem opnaði augu margra þeirra
sem trúðu ekki á að skógrækt væri
unnt að stunda hér á landi. Talnag-
löggum mönnum telst til að árlega
sé plantað ekki færri en 10 millj-
ónum trjáplantna þar sem öll skóg-
ræktarverkefni á vegum ein-
staklinga, félagasamtaka,
Skógræktar ríkisins og sveitarfé-
laga eru tekin saman. Reikna má
með að við bætist um 2.000 hekt-
arar skóglendis árlega.
Víða er land undir skógrækt
mjög gott. Sérstaklega er ræktun
hagstæð í neðri hluta fjallshlíða,
einkum mót suðri en einnig vestri
og austri, en fer eftir aðstæðum á
hverjum stað. Unnt er að ná mark-
verðum árangri upp í 250–300
metra hæð yfir sjávarmáli þar sem
skilyrði eru góð.
Betur má ef duga skal
Ljóst er að Íslendingar verða að
leggja mun meiri áherslu á skóg-
rækt en verið hefur fram að þessu.
Hvernig er með einstaklinginn
eða félagsamtök sem hafa í hyggju
að rækta skóg? Fyrst af öllu verð-
ur að tryggja sér land, annaðhvort
með kaupum eða leigja til langs
tíma. Þá þarf að friða landið með
því að girða það af því það er
nefnilega svo, að aldagamlir at-
vinnuhættir til sveita hafa tryggt
vissum aðilum í landinu rétt um-
fram aðra þjóðfélagsþegna. Þar er
„blessuð“ sauðkindin, sem er rétt-
hærri en annað búfé, í þeim skiln-
ingi að um hana gildir ekki bann
við lausagöngu. Spurning er:
Hvernig er lagaumhverfi skóg-
ræktar á Íslandi?
Um skógrækt gilda lög sem að
stofni til eru meira en hálfrar aldar
gömul eða frá árinu 1955. Við skul-
um skoða hvað skógræktarlögin
segja:
 Allur kostnaður af girðingum
fellur sem sagt á skógareigandann,
þann sem er að verjast ágangi
sauðfjár. Mun kostnaður skipta
hundruðum þúsunda miðað við
hektara.
Þá kveða lögin svo á:
 Þessum ítarlegu ákvæðum
hefur yfirleitt verið fylgt mjög illa
eftir og eru því eins og hver annar
dauður bókstafur í lagasafninu.
Reynsla skógarmanna af við-
skiptum við bændur og sauðfé
þeirra er yfirleitt mjög slæm enda
er ábyrgð bænda af skaðaverkum
sauðfjár nánast engin. Kannski
þessi girðingarákvæði séu meira
ólög en góð lög sem þarf þá að
breyta. Tiltölulega auðvelt ætti
vera að samræma landslög um
búfé og banna lausagöngu ekki að-
eins hrossa og nautpenings, heldur
einnig sauðfjár. Með því mættu
bændur og sveitarfélög aftur spara
stórfé í kostnaði við eftirlit sem og
göngur og réttir. Því þarf að ráða
bót á lagaumhverfi skógræktar.
Skógrækt er mjög mikilvæg,
ekki aðeins sem holl og
góð tómstund heldur
einnig nauðsynleg til að
bæta umhverfi okkar.
Skógrækt getur síðar
orðið ekki aðeins til
yndis og skjóls heldur
einnig mjög mikilvægur
atvinnuvegur lands-
manna. Í Finnlandi
hafa um 25.000 manns
meginatvinnu sína í
finnsku skógunum.
Austur á Héraði eru nú
um 100 mannár bundin
skógrækt eða um 20% þeirra sem
áætlað er að muni starfa í risaál-
verinu á Reyðarfirði. Er þó ólíku
saman að jafna þar sem hvert starf
í álverinu kostar íslenskt samfélag
hátt í allan árlegan kostnað ríkisins
af skógrækt á gjörvöllu Íslandi.
Betur væri að
augu og eyru stjórn-
málamanna mættu
upp ljúkast, þó seint
sé, um þessi mál. Við
þurfum að leggja
miklu meiri áherslu á
skógrækt en verið
hefur. Og umfram
allt: það þarf að
bæta lagaumhverfi
skógræktar, gera
skógrækt eftirsókn-
arverða og hvetja
fleiri einstaklinga, fé-
lög, fyrirtæki og sveitarstjórnir og
aðra opinbera aðila að leggja meiri
rækt við þessa merku starfsemi en
verið hefur.
Skógrækt og lausa-
ganga sauðfjár
Guðjón Jensson fjallar um
skógrækt ’Við þurfum að leggja miklu meiri
áherslu á skógrækt
en verið hefur.‘ Guðjón Jensson
Höfundur er fyrrverandi kennari og
áhugamaður um skógrækt.