Morgunblaðið - 22.09.2006, Qupperneq 16

16 FÖSTUDAGUR 22. SEPTEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Eftir Chris Stephen
BÖRNIN koma hlaupandi á móti
jeppanum þegar við komum í Red
Chilli-flóttamannabúðirnar í Norð-
ur-Úganda. Þau hrópa í sífellu „ciao,
ciao“, kveðju, sem þau lærðu af
ítölskum hjálparstarfsmönnum. Red
Chilli-búðirnar ættu eiginlega að
vera dæmi um það, sem best hefur
tekist til um í hjálparstarfi í Afríku.
Síðan samið var um vopnahlé milli
uppreisnarmanna og stjórnvalda í
síðasta mánuði hafa búðir eins og
þessar sprottið upp mjög víða. Fólk-
ið er fegið því að yfirgefa gömlu, yf-
irfullu flóttamannabúðirnar og að fá
aftur tækifæri til að erja hrjóstruga
jörðina. Í langan tíma hefur það lifað
á matargjöfum frá Matvælaáætlun
Sameinuðu þjóðanna en þar er nú
verið að huga að því að útvega fólk-
inu sáðkorn og verkfæri svo það geti
snúið aftur til síns fyrra lífs.
Vandinn er aftur á móti þessi:
Andspyrnuher guðs, LRA, upp-
reisnarherinn, hefur slitið friðarvið-
ræðum og segist tilbúinn til að grípa
aftur til vopna nema Alþjóðasaka-
máladómstóllinn, ICC, falli frá öllum
ákærum á hendur leiðtogum hreyf-
ingarinnar. Svar hans við þeirri
kröfu er hins vegar skýrt og skor-
inort nei.
LRA er einhver grimmasta og
miskunnarlausasta uppreisnar-
hreyfingin í Afríku. Í tvo áratugi
hefur hún haldið uppi hernaði í
Norður-Úganda og á þeim tíma hef-
ur inntak hennar breyst. Áður var
hún andspyrnuhreyfing en er nú
orðin að eins konar átrúnaði, allt
snýst um persónu leiðtogans,
Josephs Konys, sem segist búa yfir
guðlegum krafti.
Kony er kunnastur fyrir að ræna
börnum. SÞ segja að LRA hafi rænt
meira en 30.000 manns, aðallega
ungu fólki. Drengirnir eru heila-
þvegnir og gerðir að hermönnum en
stúkurnar hafðar sem kynlífsþrælar.
Ef engin þörf er fyrir einhver
barnanna eru þau drepin og oft til að
kúga aðra til hlýðni. Þau, sem tekist
hefur að flýja, segja að stundum hafi
byssum verið beint að börnum og
þeim skipað að höggva foreldra sína.
Kony segist fara eftir skipunum
radda innra með sér og segir að
hernaðurinn sé til að tryggja að
stjórnvöld í Úganda fari eftir boð-
orðunum tíu.
Réttlæti eða
„hefðbundið réttlæti“
Stjórnarhernum í Úganda hefur
ekki tekist að ráða niðurlögum LRA
og aðallega vegna þess að hann er
með búðir sínar í nágrannaríkjun-
um, Kongólýðveldinu og Súdan. Það
var svo fyrir tveimur árum að
Yoweri Museveni, forseti landsins,
bað um aðstoð ICC. Var það fyrsta
verkefni samtakanna af þessu tagi.
Árangurinn kom á óvart. Kony
bauðst til að hætta hernaðinum gegn
uppgjöf saka. Það kom yfirmönnum
ICC hins vegar ekki síður á óvart, að
Museveni skyldi taka undir það.
Raunar er ekki erfitt að skilja
Museveni. Vopnahléið, sem um
samdist í ágúst, er aðeins til bráða-
birgða og engir friðarsamningar
hafa verið undirritaðir. Það er ekk-
ert, sem hvetur leiðtoga LRA til að
hætta hernaðinum, megi þeir búast
við að verða sóttir til saka.
Museveni vill að í þessu máli verði
beitt „hefðbundnu réttlæti“. Acholi-
fólkið hefur öldum saman efnt til
flókinna athafna, sem felast m.a. í
því að drekka sauðablóð, í því skyni
að binda enda á ættbálkadeilur. Eru
þær fremur „fyrirgefning“ en „rétt-
læti“ og inntakið það að sættast og
gleyma til að friður megi ríkja.
Í Haag hafa menn hins vegar
áhyggjur af því að verði gerð und-
antekning á með Kony muni stríðs-
herrar í öðrum Afríkuríkjum, til
dæmis í Kongó, Mið-Afríkulýðveld-
inu og í Darfur í Súdan, krefjast
þess sama.
Á báðum áttum
Nokkur óvissa er um stuðning al-
þjóðasamfélagsins við þessa afstöðu
ICC. Evrópusambandið, sem leggur
mest til ICC, hefur fátt um málið
sagt og svo er líka með SÞ. Hvorug
stofnunin vill vera sökuð um að hafa
endurvakið ófriðinn með stuðningi
við ICC. Jan Egeland, sem sam-
ræmir hjálparstarf SÞ, gerði hvort-
tveggja í senn, að lýsa yfir stuðningi
við ICC og segja, að hann mætti
ekki koma í veg fyrir frið í Úganda.
„Þeir, sem hafa verið ákærðir,
eiga að koma fyrir rétt,“ sagði Ege-
land, en „það sem mestu máli skiptir
er að koma á friði“.
Í Úganda er líka um þetta deilt.
Margir styðja ICC og segja að fara
verði að lögum en í Red Chilli-búð-
unum veit fólkið ósköp vel að það
mun finna fyrir því fyrst, fari allt í
bál og brand.
Óvissutímar í Úganda
LRA, Andspyrnuher guðs, ein miskunnarlausasta uppreisnarhreyfing í Afríku, býðst til að hætta
mannránum og morðæði en þó því aðeins að leiðtogum hreyfingarinnar verði gefnar upp allar sakir
Í HNOTSKURN
» LRA, Andspyrnuher guðs,hefur staðið fyrir hernaði í
Norður-Úganda í rúm 18 ár og
unnið þar ótrúleg ódæðisverk.
Talið er að hann hafi rænt
meira en 30.000 manns, þar af
20.000 börnum.
» Vitað er að LRA nýturstuðnings Súdanstjórnar,
sem hefur meðal annars látið
hann fá vopn.
» Í ágúst síðastliðnumsamdist um vopnahlé en
leiðtogi LRA, Joseph Kony,
setur það sem skilyrði fyrir
varanlegum friði að honum og
öðrum foringjum hreyfing-
arinnar verði gefnar upp sak-
ir. Þeirri kröfu á ICC, Al-
þjóðasakamáladómstóllinn,
erfitt með að kyngja.
Reuters
Morðæði Joseph Kony, leiðtogi
Andspyrnuhers guðs, sem staðið
hefur fyrir uppreisn og mann-
drápum í N-Úganda í nærri 20 ár.
Höfundur er breskur blaðamaður og
hefur sérhæft sig í umfjöllun um
stríðsglæpadómstóla.
Istanbúl. AFP. | Dómstóll í Tyrk-
landi sýknaði í gær rithöfundinn
Elif Shafak af ákærum um að
hafa móðgað
tyrkneska þjóð-
arsál með skrif-
um sínum um
fjöldamorð
Tyrkja á Arm-
enum í fyrri
heimsstyrjöld.
Voru sönn-
unargögn talin
ónóg.
Stjórnvöld í Tyrklandi eru sögð
anda léttar eftir þennan úrskurð
en sektardómur hefði sett strik í
reikninginn að því er varðar ósk-
ir þeirra um inngöngu í Evrópu-
sambandið. Engu að síður hefur
framkvæmdastjórn ESB varað
Tyrki við því að þeir verði gera
breytingar á refsilöggjöf sinni en
þar eru viðurlög sem ESB telur
hefta mjög málfrelsi. Shafak er
35 ára og var sökuð um að nið-
urlægja tyrkneska þjóðarímynd
með skrifum sínum í bókinni
„Bastarðurinn frá Istanbúl“. Átti
hún yfir höfði sér þriggja ára
fangelsisdóm.
Shafak sýknuð
vegna skorts á
sönnunargögnum
Elif Shafak
Lucknow. AFP. | Mikið hneyksli er
komið upp í kunnum, íslömskum
skóla á Indlandi en hann hafði á sín-
um tíma töluverð áhrif á talib-
anahreyfinguna í Afganistan.
Komið hefur í ljós, að klerkarnir
við skólann seldu frá sér trúarlegar
tilskipanir út og suður en sjón-
varpsmönnum tókst að mynda
samninga um slíkt með leynd.
Hneisan er ekki minni fyrir það,
að skólinn hefur þótt mjög harður í
horn að taka í trúarlegum efnum en
ýmsir sérfræðingar í íslam segja,
að almennt séu trúarlegar tilskip-
anir klerkanna að verða mark-
lausar. Oft stangist þær á og snúist
ósjaldan um einhver ómerkilegheit.
Mammon reyndist
í mestum metum
Eftir Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
HINIR nýju ráðamenn í Taílandi
hertu í gær tökin og stjórnmála-
flokkum landsins hefur verið bannað
að halda fundi í kjölfar valdaráns
hersins á þriðjudag. Hins vegar hef-
ur skriðdrekum á götunum verið
fækkað og minna ber á hermönnum
á almannafæri. Fólk sneri aftur til
vinnu í gær en gefið var almennt frí á
miðvikudag og þriðjudag. Stjórn-
endur fjölmiðla voru kallaðir á fund
ráðamanna til að ræða hertar reglur
um fréttaflutningi, þ. á m. birtingu
smáskilaboða frá almenningi í sjón-
varpsútsendingum.
Hvergi mun hafa komið til átaka,
ekki heldur í norðurhéruðunum þar
sem vitað er að Thaksin Shinawatra,
fyrrverandi forsætisráðherra, hafði
mikinn stuðning. Thaksin, sem
staddur er í Bretlandi, hvatti í gær
til þjóðarsáttar og sagðist vera hætt-
ur í stjórnmálum.
Þotan sem Thaksin fór með til
New York á fund Sameinuðu þjóð-
anna fyrir fáeinum dögum lenti aftur
í Bangkok í gær og var neydd til að
lenda á herflugvelli. Hermenn leit-
uðu vandlega í þotunni til að ganga
úr skugga um að Thaksin væri ekki
að reyna að laumast heim.
Sonthi Boonyaratglin hershöfð-
ingi, sem fer fyrir valdaræningjun-
um, hefur sagt að Thaksin sé vel-
komið að snúa heim en svo geti farið
að hann verði ákærður, líklega fyrir
spillingu. Bandalag pólitískra and-
stæðinga Thaksins krafðist þess í
gær að eignir hans yrðu frystar.
Fjölmiðlar í mörgum grannríkjum
Taílands fordæmdu valdaránið. „Það
er ekki hægt að réttlæta slíkt valda-
rán í Taílandi þar sem þingræði var
að festa rætur og þroskast, þótt ekki
gengi það vandræðalaust fyrir sig,“
sagði í grein í South China Morning
Post í Hong Kong. En sumir fjöl-
miðlar sögðu Thaksin hafa kallað
vandann yfir sig með óskynsamlegri
stefnu sem hefði klofið þjóðina. Tals-
menn stjórna Bandaríkjanna og
Bretlands hafa fordæmt valdaránið
og hvatt hina nýju ráðamenn til að
efna sem fyrst til frjálsra kosninga.
Herforingjarnir herða
enn tökin í Taílandi
Setja fjölmiðlum skorður og banna fundi stjórnmálaflokka
AP
Friðsemd Óbreyttir borgarar í úthverfi höfuðborgarinnar Bangkok gefa hermönnum í skriðdreka mat. Hermenn-
irnir fylgdust með umferð á einni af aðalgötunum út úr borginni. Vestræn ríki hafa fordæmt valdaránið í Taílandi.
Los Angeles. AFP. | Ríkisstjórn Kali-
forníu tilkynnti í fyrradag, að hún
hefði höfðað mál á hendur sex bíla-
framleiðendum í
Bandaríkjunum
og Japan fyrir
þeirra hlut í gróð-
urhúsaáhrifunum
svokölluðu.
„Gróðurhúsa-
áhrifin eða meiri
lofthiti hafa skað-
að umhverfið,
efnahagslífið,
landbúnað og
heilsufar almenn-
ings hér í Kaliforníu og útgjöldin
vegna þessa eru mikil og fara vax-
andi,“ sagði Bill Lockyer, dómsmála-
ráðherra Kaliforníuríkis, er hann
gekk frá málshöfðuninni. „Útblástur
frá bifreiðum er mesta uppspretta
koltvísýrings í andrúmsloftinu en
samt hafa alríkisstjórnin og bifreiða-
iðnaðurinn neitað að bregðast við af
fullri alvöru.“ Fyrirtækin, sem nefnd
eru í málshöfðuninni, eru Chrysler,
General Motors, Ford, Honda, Niss-
an og Toyota.
Kalifornía fylgi Kýótó-sáttmála
Kalifornía er fjölmennasta og auð-
ugasta ríkið í Bandaríkjunum. Þar
búa 35 millj. manna eða heldur fleiri
en bílarnir, sem eru 32 millj. Er Los
Angeles oft efst á blaði yfir meng-
uðustu borgir í Bandaríkjunum.
Arnold Schwarzenegger ríkis-
stjóri er repúblikani en hann er al-
gerlega andsnúinn George W. Bush,
forseta Bandaríkjanna, í umhverfis-
málum. Ætlar hann að setja sérstök
lög um útblástur og mengun og vill,
að Kalifornía verði fyrsta ríkið í
Bandaríkjunum til að fara eftir
ákvæðum Kýótó-sáttmálans.
Kærir
bílafram-
leiðendur
Arnold Schwarzen-
egger ríkisstjóri.
Segir þá eiga mesta
sök á menguninni