Morgunblaðið - 22.09.2006, Qupperneq 34

34 FÖSTUDAGUR 22. SEPTEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
S
amgönguvikunni í
Reykjavík lýkur í dag,
en þetta ku hafa verið í
fjórða sinn sem höf-
uðborgin okkar tók
þátt í Evrópsku samgöngu-
vikunni, sem er skipulögð af sam-
tökum borga í Evrópu.
Í samgönguvikunni í Reykjavík
þurfti ég, líkt og venjulega, að
fara daglega um borgina. Ég bý í
Fossvogi, en sæki vinnu upp í
Hádegismóa. Leiðin að heiman
liggur um Bústaðaveg að ljósum
við Reykjanesbraut og þaðan upp
Ártúnsbrekkuna. Á leiðinni eru
aðeins ein umferðarljós, svo ég er
áreiðanlega vel sett miðað við
marga.
Í samgönguvikunni í Reykjavík
gengu samgöngurnar samt heldur
brösuglega. Fyrst lét ég fara að-
eins í taugarnar á mér að þegar
ég þurfti að ná í stelpurnar mínar
á leikskólann í Hlíðahverfi þá
komst ég ekki inn Barmahlíðina,
enda einhverjar miklar fram-
kvæmdir þar og hafa staðið lengi.
Ég fór krók að leikskólanum, sem
stendur við Engihlíð og furðaði
mig á því enn einu sinni hvernig á
því stendur að um þá götu geta
menn brunað á ofsahraða. Sú um-
ferð hefur aukist gríðarlega eftir
að Miklubrautarskelfingin var
tekin í notkun, því þegar menn
æða hana í austurátt og uppgötva
svo að allt stendur fast við
Lönguhlíð finnst þeim freistandi
að skjóta sér í gegnum Hlíða-
hverfið eftir Engihlíð. Og aka þar
með greitt framhjá leikskólanum,
þar sem lítil kríli og foreldrar
þeirra eru í stórhættu.
Í þessari sömu samgönguviku
valt vörubíll með glerfarm í Ár-
túnsbrekkunni. Óhöpp geta alltaf
orðið og ekkert við því að segja.
En þetta óhapp varð á brautinni
upp úr borginni, leiðinni sem
flestir fara ætli þeir sér að aka
Vesturlandsveg eða Suðurlands-
veg. Samt tók marga klukkutíma
að sópa upp glerið í Ártúnsbrekk-
unni og á meðan þokaðist umferð
á hraða snigilsins um nærliggj-
andi götur. Sjálf átti ég erindi í
Kópavog í hádeginu og á leiðinni
til baka mjakaðist ég eftir
Stekkjarbakka, eins og allir hinir
sem ella hefðu ekið Ártúnsbrekk-
una. Engin tilraun var þó gerð til
að breyta ljósum á mótum
Stekkjarbakka og Höfðabakka til
að flýta fyrir umferðinni og engin
lögreglan var sjáanleg. Allir bíl-
stjórarnir í öllum bílunum á
Stekkjarbakka urðu bara að bíða
rólegir á meðan þeir 2–3 bílar
sem óku niður Höfðabakkann
hverju sinni gátu í rólegheitum
nýtt sér beygjuljós.
Ástandið í Ártúnsbrekku
minnti mig satt best að segja á
Þjóðvegahátíðina miklu árið 1994.
Þá sendi Morgunblaðið mig til
Þingvalla á þjóðhátíð, en ég gagn-
aðist lítið sem blaðamaður þann
daginn, enda tók mig rúma fimm
tíma að komast alla leið. Drjúga
stund sat ég í Ártúnsbrekkunni
án þess að mjakast úr stað. Orm-
urinn langi hlykkjaðist upp úr
borginni, inn allan Mosfellsdal og
alla leið að illa skipulögðum bíla-
stæðunum. Og annar hlykkjaðist
eftir Suðurlandsveginum, því ein-
hver tilkynnti í útvarpinu að það
væri vænlegri leið, af því að það
væru tafir á umferð um Mosfells-
dalinn.
Reynslan af Þjóðvegahátíðinni
miklu, fyrir 12 árum, sýndi ljós-
lega að borgarbúar komust ekki
út úr borginni ef mikið lá við.
Vegakerfið ber einfaldlega ekki
allan umferðarþungann. Stjórn-
völd hafa nú samt haft drjúgan
tíma til að bæta þar úr, en allt er
við hið sama.
Ég hef kannski litla ástæðu til
að kvarta, enda er ég svo lánsöm
að komast til vinnu á eigin bíl.
Sumir vinnufélaga minna þurfa
að stóla á ferðir Strætó og í raun
er mesta furða að þetta fólk skuli
yfirleitt koma til vinnu. Strætó
ákvað nefnilega að leggja niður
hraðleiðina S5 í Árbæinn. Ég hef
ekki séð neina sannfærandi skýr-
ingu á því, en líklega starfa ekk-
ert sérstaklega margir hjá Morg-
unblaðinu, Orkuveitunni, ÁTVR,
Vífilfelli, Osta- og smjörsölunni,
MS og hinum smáfyrirtækjunum
í Árbæ. Og fáir Árbæingar sem
sækja vinnu og skóla niður í bæ,
svo samgöngur við þennan borg-
arhluta eru smámál. Reyndar búa
ekkert fleiri í Árbænum en ein-
hver þúsund, kannski rétt tvisvar
sinnum fleiri en íbúar Ísafjarðar.
Nú hafa reyndar borist af því
fregnir að S5 eigi að aka á ný, á
álagstímum, og gott að ylja sér
við þær fréttir í samgöngu-
vikunni.
Sundabrautin margumrædda er
auðvitað löngu tímabær. Ég
heyrði í formanni umhverfisráðs
borgarinnar, Gísla Marteini Bald-
urssyni, í útvarpinu á miðviku-
dag. Gísli Marteinn sagði að nú
væri tími til kominn að hætta að
forgangsraða, eins og R-listinn
hefði gert í tólf ár, og fara að
framkvæma.
Guð láti á gott vita.
Í samgönguvikunni í Reykjavík
var ýmislegt sem vakti mig til
umhugsunar um það sem betur
má fara í samgöngumálum borg-
arinnar. Gatnakerfið er hvellspr-
ungið, það er löngu ljóst og tepp-
an sem myndast þegar
Ártúnsbrekkan lokast af ein-
hverjum ástæðum er stór-
hættuleg. Hvað ef rýma þarf
borgina með skömmum fyrirvara?
Það er einfaldlega ekki hægt við
núverandi aðstæður.
Í ljósi þessa er athyglisvert að
meginviðfangsefni samgöngu-
vikunnar í Reykjavík var lofts-
lagsbreytingar. Segi og skrifa:
Loftslagsbreytingar. Á mál-
þingum var meðal annars rætt
um hvort hjólreiðar og ganga geti
verið raunverulegur kostur fyrir
íbúa Reykjavíkur. Já, satt best að
segja eru hjólreiðar og ganga
þegar raunverulegur kostur fyrir
þá sem komast ekki leiðar sinnar
með strætó eða einkabíl vegna
endalausra vangaveltna um legu
mikilvægra brauta, sem enn bólar
ekkert á.
Ætli slagorð næstu samgöngu-
viku verði kannski „Göngum öll
saman?“
Það væru sko samgöngur í lagi.
Samgöngur
í vikunni
»Ég hef kannski litla ástæðu til að kvarta, endaer ég svo lánsöm að komast til vinnu á eigin
bíl. Sumir vinnufélaga minna þurfa að stóla á
ferðir Strætó og í raun er mesta furða að þetta
fólk skuli yfirleitt koma til vinnu.
rsv@mbl.is
VIÐHORF
Ragnhildur Sverrisdóttir
NÝÚTKOMIN skýrsla um mat-
vælaverð á Íslandi leiðir í ljós að
matvælaverð hér á landi er hærra
en í nokkru öðru Evrópuríki, hugs-
anlega að Noregi undanskildum.
Það eru slæmar fréttir fyrir ís-
lenskar fjölskyldur að þær þurfi að
greiða mun hærra verða fyrir mat
en fjölskyldur í ná-
grannalöndunum
þurfa að gera.
Ýmsar skýringar
Ýmsar skýringar
eru á því hvers vegna
matvælaverð á Íslandi
er hærra en þekkist í
þeim löndum sem við
berum okkur saman
við. Það er alveg rétt
sem bent hefur verið á
að smæð íslenska
markaðarins, fjarlægð
hans frá öðrum mörk-
uðum og kaupmáttur
almennings geti haft áhrif á mat-
vælaverð til hækkunar. Hins vegar
verður ekki framhjá því litið að
stjórnvöld geta gripið til einfaldra
aðgerða sem leiða myndu til veru-
legrar lækkunar á matarverði á Ís-
landi. Stjórnvöld geta m.ö.o. lagt
niður eða lækkað verulega álögur á
matvæli, lagt af eða dregið veru-
lega úr innflutningsvernd fyrir ís-
lenskar landbúnaðarafurðir og
heimilað innflutning á erlendum
landbúnaðarvörum til landsins.
Skattar, tollar og vörugjöld
Ríkið leggur þrennskonar skatta
og tolla á matvæli.
1. Lagður er tollur á innflutt
matvæli.
2. Vörugjöld eru innheimt af inn-
fluttum og innlendum matvörum.
3. Á kostnaðarverð, flutnings-
kostnað, vörugjöld, álagningu og
toll er svo lagður virðisauka-
skattur.
Það segir sig sjálft að allar þess-
ar álögur leiða til hækkunar mat-
arverðs. Í skýrslunni um mat-
vælaverð kemur fram að öll þessi
skattlagning er ómarkviss, brengl-
ar verðhlutföll, gefur ranga mynd
af undirliggjandi verðlagi matvara
og leiðir til hærra vöruverðs fyrir
neytendur. Hún er líka til þess fall-
in að mynda skjól fyrir óeðlilega
hátt verð á sambærilegum mat-
vörum, en er ætlað þrenns konar
hlutverk:
1. Að vernda innlenda fram-
leiðslu, fyrst og fremst
landbúnaðarfram-
leiðslu.
2. Að stuðla að
neyslustýringu.
3. Að afla ríkissjóði
tekna.
Ríkisstyrkir
Þó svo að ásetn-
ingur þeirra sem
komu núverandi land-
búnaðarkerfi á fót hafi
eflaust verið göfugur
hefur hann reynst ís-
lenskum neytendum
dýrkeyptur. Er þar
ekki síst um að kenna þeim álögum
sem lagðar eru á matvæli af hálfu
ríkisins. En þá er ekki öll sagan
sögð því í ofanálag þurfa íslenskir
neytendur að leggja til milljarða
króna á ári hverju til að styrkja ís-
lenska landbúnaðarframleiðslu,
einkum mjólkur- og lambakjöts-
framleiðslu. M.ö.o. njóta íslenskar
landbúnaðarvörur innflutnings-
verndar í formi vörugjalda, tolla og
skatta, auk þess sem framleiðsla
þeirra er niðurgreidd.
Hagur bænda
Maður skyldi ætla að hagur
þeirra sem starfa í því rekstr-
arumhverfi sem hér hefur verið
lýst ætti að vera býsna góður. Svo
er hins vegar ekki. Þó íslenskir
bændur njóti gríðarlegrar verndar
og fyrirgreiðslu hefur rekstur
þeirra verið í járnum og tekjur lág-
ar. Það getur ekki verið kappsmál
bænda að standa vörð um núver-
andi landbúnaðarkerfi skatta, tolla
og niðurgreiðslna. Það getur held-
ur ekki verið kappsmál íslenskra
neytenda að verja núverandi kerfi,
enda hafa þeir þurft að blæða fyrir
það með háu matvælaverði. Að
mínu mati er runninn upp tími
breytinga sem koma myndu neyt-
endum til góða sem endurspegl-
aðist í lægra vöruverði, nær því
sem gerist í þeim löndum sem við
berum okkur saman við.
Taka þarf í taumana
Það er löngu tímabært að taka
núverandi kerfi til algerrar endur-
skoðunar. Það þarf að umbylta úr-
eltu kerfi tolla og vörugjalda á inn-
fluttum matvælum ásamt því að
lækka virðisaukaskatt. Það þarf að
heimila innflutning á landbún-
aðarvörum til landsins og auka
frelsið í viðskiptum með þær. Auð-
vitað væri það óskastaða að geta
unnið að þessum breytingum í sam-
ráði við hagsmunaaðila í landbún-
aði. Hingað til hefur aftur á móti
þokast heldur hægt. Á meðan hafa
íslenskir neytendur og skattgreið-
endur goldið fyrir hina úreltu
stefnu. Nú er runninn upp sá tími
að gæta þarf hagsmuna þorra neyt-
enda og skattgreiðenda í þessum
málaflokki. Þeir eiga það skilið að
stjórnmálamenn taki þeirra mál-
stað og grípi til aðgerða. Ég mun
berjast fyrir því að Sjálfstæð-
isflokkurinn hafi forystu um að það
verði gert.
Matvælaverð á Íslandi
Sigurður Kári Kristjánsson
fjallar um matvælaverð
á Íslandi
» Það þarf að umbyltaúreltu kerfi tolla og
vörugjalda á innfluttum
matvælum ásamt því að
lækka virðisaukaskatt.
Það þarf að heimila inn-
flutning á landbún-
aðarvörum til landsins
og auka frelsið í við-
skiptum með þær.
Sigurður Kári
Kristjánsson
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.
UM ÞESSAR mundir er um-
hverfisráðherra að undirbúa að
leggja fram lagafrumvarp um
byggingar og skipulag. Frá sjón-
arhóli hönnuða er það sem vekur
mesta athygli að menn ætla að
skylda hönnuði til að setja upp
sérstök gæðakerfi sem eru þá
breytileg eftir verk-
efnum og stærð fyr-
irtækis. Þetta skal
einnig gilda um eldri
hönnuði.
Það er gagnlegt að
skoða þessi áform
annars vegar í ljósi
stjórnarskrár en hins
vegar í ljósi fyrirskip-
ana Evrópusam-
bandsins.
Ef fyrst er skoðuð
sú áætlun að setja
hönnuðum ný skilyrði
til þess að þeir geti
starfað er gott að hafa í huga að
ekki má takmarka starfsréttindi
nema með lögum frá Alþingi
og þarf slík aðgerð að vera
vegna brýnna almannahagsmuna.
Ekki má vísa til reglugerðar, eins
og ráðgert er. Þetta hefur Hæsti-
réttur staðfest með dómum sínum.
Einnig er rétt að skoða ráðagerð
um að setja mismunandi gæða-
kerfi á fyrirtæki eftir stærð þeirra
í ljósi jafnræðisreglu stjórn-
arskrár. Þarna sjáum við að ráð-
gert er að brjóta stjórnarskrá með
a.m.k. tvennu móti í ofangreindri
lagasetningu. Það má geta þess að
byggingastjórar og meistarar fá
svipaða meðhöndlun.
Skoðum nú tilskipun Evrópu-
sambands vegna ráðgjafa (hönn-
uða).
Þar er tilgreint í meginatriðum
að menntunin ein og starfsreynsla
stjórni starfsréttindum á svæðinu
öllu. Nú er það svo að slíkar regl-
ur ber að túlka ívilnandi, þ.e. ekki
er leyfilegt að bæta við ein-
hverjum skilyrðum eða útbúa (ís-
lenskar) sérreglur.
Við sjáum einnig að
væri leyfilegt að setja
gæðakerfiskylduna á,
þá gæti fyrirtæki sem
ætlaði að starfa í Evr-
ópu allri þurft að upp-
fylla tugi sérákvæða
aðildarlandanna.
Þetta lokar algjörlega
hinum sameiginlega
markaði sem á þó að
vera opinn.
Augljós niðurstaða
er sú að ekki er leyfi-
legt að setja hömlur
með sérreglum á starfsréttindi
ráðgjafa.
Í samtölum mínum við sjálf-
stætt starfandi ráðgjafa er ljóst að
það verður látið reyna á réttmæti
laganna og þá sérstaklega með til-
liti til tilskipana ESB.
Þessi fyrirhuguðu lög eru í raun
pólitísk gildra sem Framsókn-
arflokkurinn er um það bil að falla
í. Ekki aðeins vegna þess að þau
standast ekki skoðun í ljósi stjórn-
arskrár og EES-samnings heldur
einnig vegna þeirrar staðreyndar
að reynsla annarra landa af svip-
uðum lögum hefur verið sú, að lítil
og meðalstór fyrirtæki í bygging-
argeiranum hafa nánast horfið.
Þau eru nú um það bil fimm
hundruð í hönnunargeiranum og á
milli tvö og fimm þúsund í fram-
kvæmdageiranum. Það verður at-
hyglisvert að sjá hvað býr á bak
við boðaða stefnu formanns Fram-
sóknarflokksins, að styðja fyrst og
fremst lítil og meðalstór fyrirtæki.
Ísland hefur hagnast á mörgum
sviðum vegna EES-samningsins.
Þar má nefna útrás banka og fyr-
irtækja svo og opna markaði fyrir
sjávarafla. Það hefur þó komið í
ljós að stjórnvöld eiga í erf-
iðleikum með að fara eftir samn-
ingum þegar þeim líkar ekki ein-
hver atriði hans. Hæstiréttur
hefur þó með dómum sínum ætíð
leiðrétt þetta.
Íslensk stjórnvöld eiga auðvitað
að halda þennan samning á öllum
sviðum, að öðrum kosti eiga menn
að rifta honum sem fyrst.
Það er einfaldlega ekki hægt
bæði að halda og sleppa.
Skipulags- og byggingalög
Björgvin Víglundsson
fjallar um lagafrumvarp um
byggingar og skipulag
» Íslensk stjórnvöldeiga auðvitað að
halda þennan samning á
öllum sviðum, að öðrum
kosti eiga menn að rifta
honum sem fyrst.
Það er einfaldlega ekki
hægt bæði að halda og
sleppa.
Björgvin Víglundsson
Höfundur er verkfræðingur.