Morgunblaðið - 07.10.2006, Síða 32

32 LAUGARDAGUR 7. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
FJÁRHAGSSTAÐA
REYKJAVÍKURBORGAR
Árum saman hafa sjálfstæðis-menn í borgarstjórn Reykja-víkur haldið því fram, að fjár-
hagsstaða borgarinnar væri slæm og
að rekstur hennar í valdatíð Reykja-
víkurlistans hafi verið með nokkrum
endemum.
Jafnoft héldu talsmenn R-listans
því fram, að þessi málflutningur sjálf-
stæðismanna væri ekki á rökum reist-
ur.
Nú hafa orðið valdaskipti í borgar-
stjórn Reykjavíkur og nýr meirihluti
sjálfstæðismanna og framsóknar-
manna fól endurskoðunarfyrirtækinu
KPMG að gera úttekt á fjárhagsstöðu
borgarinnar.
Niðurstaða endurskoðendanna er
sú, að síðustu fjögur árin hafi rekstr-
artekjur borgarinnar ekki staðið und-
ir rekstrarútgjöldum.
Þennan samanburð tekur Steinunn
Valdís Óskarsdóttir, fyrrverandi
borgarstjóri, óstinnt upp og telur eðli-
legt að telja með aðrar tekjur borg-
arinnar svo sem arð frá fyrirtækjum
borgarinnar, ábyrgðartekjur frá
Orkuveitu Reykjavíkur og söluhagnað
verðbréfa.
En er sjálfsagt að telja slíkar tekjur
með? Er ekki eðlilegt að rekstrarút-
gjöldum borgarinnar sé sniðinn sá
stakkur, að þau séu ekki meiri en svo
að rekstrartekjur standi undir þeim.
Í einkarekstri eru að vísu dæmi um
það, að fyrirtæki telji að rekstur
þeirra sé í lagi, ef þau ná endum saman
með tekjum, sem verða til vegna eign-
arhlutar í öðrum fyrirtækjum, sem
skilar arði eða söluhagnaði af eignum.
Slíkar talnakúnstir breyta þó engu um
það að ef halli er á rekstri fyrirtækis
er halli á rekstri þess.
Það sama á við um Reykjavíkur-
borg. Það dugir ekki að rekstrarút-
gjöld fari ár eftir ár fram úr rekstr-
artekjum. Þess vegna er
málflutningur fyrrverandi borgar-
stjóra ekki sannfærandi.
Reykjavíkurlistinn – og þar með
Framsóknarflokkurinn, sem átti aðild
að Reykjavíkurlistanum – verður því
að horfast í augu við að gagnrýni sjálf-
stæðismanna á undanförnum árum
hefur reynzt eiga við rök að styðjast.
En nú er það ekki lengur Reykja-
víkurlistinn sem ræður ferðinni held-
ur nýr meirihluti. Og sá meirihluti
sjálfstæðismanna og framsóknar-
manna verður að gera borgarbúum
grein fyrir því hvernig þeir hyggjast
snúa þessari þróun við. Það getur ver-
ið þrautin þyngri.
Það er ekki auðvelt að snúa svona
umfangsmiklum rekstri við. Það á við
um daglegan rekstur Reykjavíkur-
borgar og það verður ekki gert nema
með niðurskurði útgjalda eða auknum
tekjum.
Líklegt er að nýr borgarstjórnar-
meirihluti beini athygli sinni að nið-
urskurði útgjalda.
ATHAFNAFÓLK OG SKATTGREIÐSLUR
Geir H. Haarde forsætisráðherratók skýrt til orða í umræðum á
Alþingi í fyrradag um athafnafólk,
sem kemur eignum eða tekjum sínum
fyrir erlendis til að komast hjá skatt-
lagningu. Forsætisráðherra sagði:
„Tiltekinn hópur í þjóðfélaginu hefur
efnast verulega vegna breyttra að-
stæðna og vegna þess að sá hópur hef-
ur getað hagnýtt sér þær aðstæður
sem skapast hafa, m.a. í alþjóðlegum
viðskiptum. Ég er ekki á móti því. Ég
fagna því ef fólki gengur vel í viðskipt-
um og ef það efnast og tel það ánægju-
legt fyrir allt þjóðfélagið. Að vísu er
það miður að sumir af þeim einstak-
lingum sem þannig er ástatt um hafa
komið sínum málum þannig fyrir borð
að þeir greiða ekki persónulega skatta
sína á Íslandi. Það á að vera keppikefli
okkar að draga slíka aðila aftur inn í
hagkerfi okkar þannig að þeir borgi öll
sín persónulegu gjöld hér á landi.“
Að undanförnu hafa komið fram
upplýsingar um að einhver hópur at-
hafnafólks hafi komið eignum sínum
fyrir í félögum í svokölluðum skatta-
paradísum, t.d. eyjunum í kringum
Bretland, í Karíbahafi og víðar, til að
komast hjá því að greiða skatta af
tekjum sínum af þessum eignum.
Þannig kom fram í júlí sl. að félög og
einstaklingar skráð á Ermarsunds-
eynni Guernesy ættu um 41 milljarð
króna í beinni fjármunaeign í íslenzk-
um félögum.
Ýmsar leiðir eru til að ná þessu fólki
og félögum inn í íslenzkt hagkerfi. Í
fjármálaráðherratíð Geirs H. Haarde
kom út skýrsla nefndar um leiðir til að
minnka skattsvik á Íslandi. Nefndin
lagði m.a. til að svokallaðri CFC-lög-
gjöf yrði hraðað hér á landi, en hún fel-
ur í sér að eigi innlendur aðili fjár-
málafyrirtæki, eða ráðandi hlut í slíku
fyrirtæki, sé heimilt að skattleggja
tekjur og eignir fyrirtækisins með
tekjum og eignum eigandans ef raun-
veruleg skattlagning á fyrirtækið í því
landi þar sem það er heimilisfast er
verulega lægri en skattlagning hér á
landi.
Nefndin benti einnig á að hægt væri
að leggja skatt á vexti sem greiddir
væru úr landi, en Ísland væri eitt fárra
landa sem ekki legðu á slíkan skatt.
Þess vegna gætu fyrirtæki sett upp
eignarhaldskeðjur þar sem félag er-
lendis væri látið lána innlendum aðila
fé og taka hagnaðinn út í formi hárra
vaxta, sem væru frádráttarbærir hjá
innlenda aðilanum og skattfrjálsir við
greiðslu úr landi.
Til þess að koma í veg fyrir að ein-
staklingar og félög reyni að komast
undan skatti með því að flýja í skatta-
skjól erlendis, er auðvitað líka mikil-
vægt að skattaumhverfið hér á landi
sé réttlátt og sanngjarnt og skatt-
heimta hófleg. Atvinnulífinu hér er
ekki íþyngt verulega með sköttum.
Hins vegar eru séríslenzkir skattar á
borð við stimpilgjaldið, sem skekkja
samkeppnisstöðu íslenzkra fyrir-
tækja.
Auðmenn, sem ekki greiða skatta í
samræmi við umsvif sín, eru ein
ástæða þess að margt fólk er tortrygg-
ið í garð viðskiptalífsins. Atvinnulífið,
samtök þess og forystumenn, ættu
þess vegna að styðja forsætisráð-
herrann í viðleitni hans.
Brottför bandaríska hers-ins af Íslandi þann 30.sept. sl. markar tíma-mót í Íslandssögunni.
Vera hersins á Íslandi klauf þjóð-
ina þegar í tvær andstæðar fylk-
ingar. Samkomulag núverandi
ríkisstjórnar við Bandaríkjastjórn
um það sem við tekur er, að mati
greinarhöfundar ekki frambúð-
arlausn. Samkomulagið vekur í
reynd fleiri spurningar en það
svarar um öryggismál þjóðarinnar
í framtíðinni.
Brottför hersins markar þátta-
skil. Við erum nú að byrja nýjan
kafla í Íslandssögunni. Íslend-
ingar þurfa að taka öryggis- og
varnarmál þjóðarinnar í framtíð-
inni til gagngerrar endurskoð-
unar. Ytri aðstæður og viðhorf í
heimsmálum eru nú öll önnur en
var, þegar núverandi fyrirkomu-
lag var mótað. Nú þurfum við
sameiginlega að leita svara við
þeirri spurningu, hvar Íslend-
ingar eigi heima í fjölskyldu þjóð-
anna í framtíðinni að loknu köldu
stríði andstæðra hugmyndakerfa.
Þau Bandaríki, sem nú bjóða
heiminum byrginn, eru öll önnur
en þau, sem voru „vopnabúr lýð-
ræðisins“ á árum seinni heims-
styrjaldar. Samrunaferlið í Evr-
ópu hefur gerbreytt
heimsmyndinni í okkar heims-
hluta. Í ljósi þessara og annarra
breytinga í umhverfi okkar þurf-
um við nú að hugsa ráð okkar
upp á nýtt. Þeirri umræðu verður
ekki slegið á frest. Þessi grein, og
önnur í framhaldinu, er framlag
höfundar til þeirrar umræðu.
Lífshagsmunir smáþjóða
Þjóð, sem þannig háttar til um,
að hún fær ekki, ein og óstudd,
miklu áorkað í nánasta umhverfi
sínu, til góðs eða ills, er einatt
kölluð smáþjóð. Það fylgir sög-
unni, að slík þjóð getur ekki náð
fram markmiðum sínum með
valdbeitingu. Hún er hins vegar,
að eigin mati og annarra, talin
vera veik fyrir utanaðkomandi
þrýstingi eða hótunum um refsi-
aðgerðir, pólitískar, viðskipta-
legar eða hernaðarlegar, ef látið
er á slíkt reyna.
Í heimi þar sem fælingarmáttur
kjarnavopna er talinn vera helsta
bjargráðið til að halda meintum
óvinum í skefjum má kannski nú
orðið flokka flestar þjóðir sem
einhvers konar smáþjóðir. Alla
vega er nú um stundir uppi að-
eins ein þjóð, sem að eigin áliti,
og annarra, getur beitt valdi sínu
hvar sem er á jarðarkringlunni,
bjóði henni svo við að horfa, án
þess að þurfa að taka afleiðing-
unum.
Hvernig geta smáþjóðir séð
hag sínum borgið í
slíkum heimi?
Hvernig geta þær
gætt sinna brýnustu
þjóðarhagsmuna?
Þær eiga lífshags-
muni sinna einfald-
lega undir því
komna, að ágrein-
ingsmál þjóða í milli
verði leyst á grund-
velli laga og réttar,
rétt eins og deilur
einstaklinga og fé-
laga innan þjóð-
félaga eru leystar,
þar sem leikreglur
lýðræðis og réttarríkis hafa náð
að festa sig í sessi.
Lífshagsmunir smáþjóða eru
þeir, að lög og réttur fremur en
geðþótti og valdbeiting, ráði í
samskiptum ríkja. Þjóðarhags-
munir smáríkja snúast um það að
byggja upp alþjóðakerfi – al-
þjóðlegt samfélag – þar sem lög
og réttur eru virt.
Evrópa sem friðarafl
Kynslóðin, sem í Evrópu upp-
lifði hörmungar seinni heimstyrj-
aldarinnar, átti sér einn draum að
hildarleiknum loknum: Aldrei aft-
ur stríð. Með því að setja kol og
stál Frakka og Þjóðverja undir
sameiginlega stjórn, átti að koma
í veg fyrir, að þessar þjóðir gætu
enn á ný borist á banaspjót. Þar
með var Evrópuhugsjónin – frið-
arhugsjón okkar tíma – fædd.
Eins og allar snjallar hugmyndir
er hún einföld. En hún er ný í
sögu mannkynsins, róttæk í besta
skilningi þess orðs og hefur aldrei
verið prófuð áður.
Kjarni málsins er þessi: Ef
þjóðir Evrópu fallast á það, af
fúsum og frjálsum vilja, að fram-
selja hluta af valdi sínu í mik-
ilvægum málaflokkum, til sam-
þjóðlegra stofnana sem lúta
lögum og reglum, þá hefur vald-
beiting verið útilokuð í sam-
skiptum þjóðanna. Þar með eru
þjóðríkin skuldbundin til að leysa
ágreiningsefni sín á grundvelli
laga og réttar. Þetta er E
hugsjónin holdi klædd. Ta
vel í framkvæmd – og rey
síðastliðna hálfa öld er hr
ekki svo slæm – boðar hú
um Evrópu nýja framtíð.
um heimsins freistandi fo
til eftirbreytni.
Evrópuhugsjónin skírsk
sterklega til þjóðarhagsm
tilveruraka sm
Smáþjóðir eig
hagsmuni sín
því komna, a
réttur ráði í s
skiptum þjóð
vegna er eng
sögn í því fól
og þó virðist
fyrstu sýn, að
Evrópu, sem
lutu valdbeiti
kúgun, hafa e
endurheimt s
sitt, en þær s
um að mega
ast þjóðafjöls
Evrópu, undir merkjum lý
frelsis og réttarríkis.
Hver er svo reynslan a
runaferlinu í Evrópu í hál
Mér finnst þrennt standa
 Svo langt aftur sem sö
herma, hefur Evrópa e
ið samfellds friðar jafn
frá stríðslokum.
 Fjölmargar Evrópuþjó
áður bjuggu við kúgun
ánauð, búa nú við frels
ræði innan vébanda Ev
sambandsins: Portúgal
Spánverjar, Grikkir, þj
Mið- og Austur-Evrópu
Eystrasaltsþjóðir. Þjóð
Balkanskaga, fyrir uta
eníu, sem er þegar kom
vinna að því kappsaml
uppfylla inntökuskilyrð
ræði, réttarríki og mar
hagkerfi, undir lýðræð
leiðsögn. Berið þetta s
við árangurinn af yfirlý
ræðiskrossferð hins víg
risaveldis í Írak, þar s
kestirnir hrannast upp
nótt.
 Evrópusambandið hefu
meira til þess að útrým
tækt og jafna lífskjör í
(og í þróunarlöndum) e
eru um áður. Berið þe
angur saman við framf
Bandaríkjanna í hinum
grannríkjum þeirra í M
Suður-Ameríku og í K
inu.
Sjálfstæð utanrík
Eftir Jón Baldvin
Hannibalsson
Jón Baldvin
Hannibalsson
Allt frá því að stofnað vartil núverandi fyr-irkomulags skyldu-sparnaðar í landinu með
lögum 1969 hefur verið litið svo á
að sjóðirnir hefðu ríkum sam-
félagslegum skyldum að gegna.
Þeim hefur verið ætlað að ávaxta
sem best fé sjóðsfélaga með heild-
arhagsmuni þeirra að leiðarljósi
annarsvegar til greiðslu ellilífeyris
og hinsvegar til að bæta ein-
staklingum upp tekjutap vegna
sjúkdóma eða slysa. Lífeyrissjóð-
irnir hafa á undanförnum mán-
uðum gengið í það verk að end-
urskilgreina laun sem allar tekjur,
þ.m.t. bætur almannatrygginga og
endurreikna réttindi sjóðsfélaga
út frá neysluvísitölu. Fjórtán líf-
eyrissjóðir sem eru aðilar að
Greiðslustofu lífeyrissjóða ákváðu
í sumar að láta til skarar skríða
með þeim afleyðingum að 2300 ör-
yrkjar fengu bréf um skerðingu
eða niðurfellingu á lífeyri sínum.
Aðrir 330 voru sagðir til skoðunar.
Nú teljast bætur almannatrygg-
inga vera launatekjur en einnig
meðlög, bensín- og námsstyrkir
svo eitthvað sé nefnt. Þess eru
dæmi að eingreiðslur lífeyrissjóð-
anna sjálfra séu jafnvel flokkaðar
sem launatekjur. Nú er það í
sjálfu sér ekki nýtt eða umdeilt að
lífeyrissjóðir hafi þá skyldu að
bæta fólki upp þann tekjumissi
sem það sannanlega
verður fyrir vegna
orkutaps en ekki að
greiða því hærri líf-
eyri en það. Forsend-
urnar verða bara að
vera réttar og sömu-
leiðis framkvæmdin
þegar gengið er í
slíka aðgerð. Rúm-
lega fjögur hundruð
öryrkjar úr þessum
hópi hafa veitt ÖBÍ
skriflegt umboð til að
fara með þeirra mál.
Ljóst er að andmæla-
réttur var ekki virtur af sjóðunum
og upplýsingaskyldu illa sinnt.
Fjölmargir öryrkjar hafa sökum
fötlunar sinnar litla eða enga
möguleika til að gæta réttar sins
gagnvart lífeyrissjóðunum. Það að
ætla fólki þrjá mánuði til að að-
laga sig að meitriháttar tekju-
skerðingu er ekki forsvaranlegt.
Sömuleiðis er það í hæsta máta
undarlegt að sjóðirnir leggi sönn-
unarbyrðina á sjóðsfélaga þegar
tilkynnt er um þessar skerðingar
og niðurfellingar þannig a
en ekki sjóðirnir og stjórn
þeirra, þurfi að sanna rétt
urstöðu. Framkvæmdin ge
alls ekki upp.
Forsvarsm
eyrisjóðanna
framkvæmda
Alþýðusamba
segja að ekk
hægt að vera
staklega raus
við einn hóp
aðra. Rúmleg
þeirra öryrkj
nú verða fyri
voru með læg
artekjur en 8
krónur á mán
síðasta ári og
týndar til all
og styrkir. Getur kannski
hér sé vitlaust gefið og vit
reiknað? Pétur Blöndal fo
efnahags- og viðskiptanefn
ur tekið undir það sjónarm
að rétt sé að miða launasa
anburðinn við launavísitölu
ekki neysluvísitölu. Þetta
líka Sigurður Grétarsson
ingastærðfræðingur hjá T
ingastofnun ríkisins og þe
fræðingar sem tjáð hafa s
málið. Slík viðmiðun mund
Lífeyrissjóðakerfi á k
Eftir Sigurstein Másson
Sigursteinn Másson