Morgunblaðið - 07.10.2006, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. OKTÓBER 2006 37
LANDSVIRKJUN birti nýverið
skýrsluna „Kárahnjúkavirkjun –
Mat á áhættu vegna mannvirkja
Endurskoðun“, LV-2006/054.
Skýrsla LV er birt í heild sinni á vef
Mbl. (mbl.is/itarefni).
Í greininni „Áhættumati fyrir
Kárahnjúkavirkjun er ábótavant“
sem birtist í Mbl. 1. október fjalla ég
um nokkra vankanta skýrslunnar.
Staðreyndir sem ég benti á í grein
minni og nota hér eru nær allar
teknar úr skýrslunni þó með þeirri
undantekningu að hamfaraflóðið
sem fylgdi Gjálpargosinu var tekið
til viðmiðunar. Rennslið varð mest
um 50 þús. m3/s. Sú ógnareyðilegg-
ing sem það flóð hafði í för með sér
er mörgum í minni. Hamfararennsl-
ið 50 þús. rúmmetrar/sek er tekið
sem viðmiðun. Rofni ein stífla Kára-
hnjúkavirkjunar þegar lón er fullt
verður flóðtoppurinn sem fylgir um
það bil 300% (af Gjálparrennslinu)
fyrir Kárahnjúkastíflu, 220% fyrir
Desjarárstíflu, 50% fyrir Sauð-
arárstíflu, 25% fyrir Kelduárstíflu
og 40% fyrir Ufsarstíflu.
2. október birtist greinin
„Áhættumati fyrir Kárahnjúkavirkj-
un er ekki ábótavant“ eftir Dóru
Hjálmarsdóttur, höfund skýrsl-
unnar. Hún starfar hjá Verk-
fræðistofu Sigurðar Thoroddsen hf
(VST) sem annaðist verkið. Í svarinu
eru villandi upplýsingar. Skoðun mín
á að áhættumatinu sé ábótavant
stendur óbreytt.
Líkur á rofi stórrar stíflu í heimn-
um eru 1/100.000 á ári. Við fyrstu
sýn virðast líkur á stíflurofi svo lágar
að hægt sé að líta fram hjá því að sá
atburður geti gerist. Það vill svo til
að líkur á að vinna á eina röð í Jóker
hjá Lottó – að fá fimm tölur réttar í
réttri röð – eru líka 1/100.000. Þar
eru 2 milljónir kr. í vinning. Margir
spila upp á þau bíti. Ef vinningurinn
væri 18 milljarðar kr. þá er öruggt
að þátttakan mundi aukast umtals-
vert og er þetta sagt til dæmis um að
umfang afleiðingar atburðar skiptir
reginmáli.
Rofni Kárahnjúkastífla er end-
urbyggingarkostnaðurinn á Kára-
hnjúkastíflu metinn á 18 milljarða
kr. Þá er ótalið tekjutap, eyðilegging
bújarða, umhverfis, mannvirkja og
jafnvel manntjón. (Þá eru nátt-
úruspjöllin sem lónið og mannvirkin
valda ótalin. Í skýrslunni er ekki
hægt að ganga að samantekt tjóns-
ins.) Þetta er kjarni málsins. Þó svo
að atburður gerist með litlum líkum
getur áhættan orðið óviðunandi ef
afleiðingarnar eru nógu uggvæn-
legar. Það er ekki einvörðungu út frá
náttúruverndarsjónarmiðum sem
Norðmenn og Bandaríkjamenn eru
hættir að byggja stórstíflur. Á Vest-
urlöndum er almennt talið að áhætt-
an sem stórstíflurofi fylgir sé óvið-
unandi. Því að þó að líkur á rofi séu
litlar eru afleiðingarnar geigvæn-
legar. Ómögulegt er að útiloka stífl-
urof. Ef hagsmunirnir við að byggja
áhættusamt mannvirki eru mjög
miklir (t.d. bygging kjarnorkuvers
vegna fyrirsjáanlegs raforkuskorts)
vega þeir á móti áhættunni.
Dóra segir í svarinu að „mat Odds
um líkur á að farþegaflugvél farist er
ekki rétt. Líkur á að farþegaflugvél
farist eru mun meiri en meðaltals-
líkur á stíflurofi í heiminum“. – Ég
tók upplýsingar um flugslys úr
skýrslunni: Í viðauka 10 er graf
V10.1 sem sýnir áhættu við ýmsar
athafnir. Grafið er jafngilt áhættu-
fylki og er tekið úr ritum ICOLD.
Þar má lesa að „Annual probability
of failures causing damage“ fyrir
„Commercial Aviation“ liggi á bilinu
1/1.000.000 til 1/100.000 á ári. Til við-
bótar: Á vef bandarísku flugumferð-
arstjórnarinnar (www.faa.gov)
stendur: „The goal for the end of the
fiscal year is a three-year rolling
average of 0.018 fatal accidents per
100,000 departures.“ Hver flugferð
hefur þá um 50 sinnum lægri slysa-
líkur en árslíkur á að
virkjun rofni. Fullyrð-
ing Dóru um þetta
stenst því ekki.
Dóra segir í grein-
inni: „Líkur á rofi
Desjarárstíflu eru ekki
meiri en annarra
stíflna á svæðinu. Lýs-
ing á sprungu undir
Desjarárstíflu er ekki
rétt“ – Þegar ég tók
Desjarárstíflu sem
dæmi vegna stíflurofs
hafði ég þessar upplýs-
ingar úr töflu 3.1 í
skýrslunni að leið-
arljósi: „DES-1 er sam-
nefnari fyrir nokkrar
opnar sprungur undir
vesturenda Desj-
arárstíflu. Þessar
sprungur eru í jök-
ulruðningi sem liggur
yfir Kárahnjúkamó-
berginu … Þegar flóð-
varsrenna var grafin
austan við Desj-
arárstíflu 2006 kom í ljós að eystra
misgengið er siggengi með átta til
tíu metra sigi austan megin. Sprung-
urnar DES-2 og DES-3 gætu verið
tengdar berggangi sem liggur á milli
þeirra í stíflustæðinu.“
Þessi skrif mín eru ekki „til að
vekja ekki óþarfa ugg meðal almenn-
ings“ eins og Dóra telur, heldur til að
benda á eðli þess áhættuspils sem
Landsvirkjun hefur teymt þjóðina í.
Ýmsir hafa bent á að það þurfi að
gera nýtt áhættumat og fá til þess
„óháðan“ aðila. VST sem hefur séð
um mikið af hönnunar- og verk-
fræðistörfum verkefnisins sé van-
hæf. Undir þessi sjónamið tek ég og
árétta að matinu sé ábótavant. Það
telst að mínu mati að auki brot á
siðareglum verkfæðinga að starfs-
menn VST skuli hafa tekið skýrslu-
gerð þessa að sér. Áhættumat er
ekki ósvipað dómsúrskurði. Vega
þarf og meta aðstæður, hönnun og
útfærslu. Að láta starfsmenn VST
vinna þetta áhættumat er svipað og
að dómari dæmi í eigin máli.
Enn um áhættumat
fyrir Kárahnjúkavirkjun
Oddur Benediktsson skrifar um
áhættumat á Kárahnjúkastíflu
» Þessi skrif mín eruekki „til að vekja
ekki óþarfa ugg meðal
almennings“ eins og
Dóra telur, heldur til að
benda á eðli þess
áhættuspils sem Lands-
virkjun hefur teymt
þjóðina í.
Oddur Benediktsson
Höfundur er prófessor í tölv-
unarfræði við Háskóla Íslands.
BÆJARL IND 12 - S : 544 4420
WWW.EGODEKOR. IS
OPIÐ UM HELGINA:
lau 10:00-16:00 - sun 13:00-16:00
Leðurstóll á snúningsfæti
Verð: 68.000,-
Sófaborð m/sandblásnu gleri 120x64
Verð: 35.000,-
Sjónvarpsskenkur
fáanlegur í 2 stærðum:
200x58xH:48
Verð: 67.000,-
160x45xH:48
Verð: 59.000,-
Glæsileg eikarlína
Sjónvarpsskenkur 200x58xH:44
Verð: 85.000,-
Vegghilla 240cm
Verð: 19.800,-
Sjónvarpsskenkur 240x58xH:48
Verð: 69.000,-
Vegghilla m/ljósi
Verð: 29.500,-
CD hilla
Verð: 13.900,-
Stór skenkur 180x45xH:125
Verð: 108.000,-
Stór stækkanleg borð, fáanleg í 2 stærðum:
160(+88)248x100
200(+88)288x110
PARIS leðurstóll
Verð: 17.500,-