Morgunblaðið - 07.10.2006, Blaðsíða 52

52 LAUGARDAGUR 7. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
menning
Fyrir nokkrum árum fékk Hy-perion-útgáfan breska kan-
adíska píanóleikarann Angelu He-
witt til að taka upp syrpu af
plötum með tónlist eftir Johann
Sebastian Bach. Hewitt er einn af
fremstu píanóleikurum okkar tíma,
gríðarlega næm og býr yfir mikilli
tækni. Ekki hef ég heyrt alla
diskana sem hún hefur tekið upp
fyrir Hyperion, en af Bach hefur
hún spilað inn á fimmtán diska og
einnig tekið upp verk eftir Cha-
brier, Chopin, Couperin, Messiaen
og Ravel. Þriðji diskurinn sem
Angela Hewitt tók upp í Bach-
röðinni fyrir Hyperion var með
Goldberg-tilbrigðunum, en af því
verki eru margar útgáfur frægar
og sumar umdeildar.
  
Bach samdi tilbrigðin fyrir tán-inginn Johann Gottlieb Gold-
berg 1741 og þá fyrir sembal, enda
ekki búið að finna upp píanóið eins
og við þekkjum það í dag. Fyrst til
að spila verkið á þannig hljóðfæri á
okkar tímum var Wanda Land-
owska sem fræg varð fyrir upp-
töku sína á því 1933. Hún tók það
upp aftur 1945 en þá útgáfu þekki
ég ekki. Sú fyrri er aftur á móti
ævintýraleg í meira lagi, því þó
semball hafi frekar takmarkað tón-
svið lifna tilbrigðin í höndum
Landowska og hrynskipanin er
stórbrotin. Á sínum tíma hugðist
RCA gefa Goldberg tilbrigðin út í
flutningi Claudio Arrau, sem var
þá frægur fyrir flutning sinn á
Bach, en síðan var ákveðið að láta
hans upptöku bíða og gefa frekar
út upptöku Wanda Landowska.
(Upptakan með Arrau kom ekki út
fyrr en 1988, en hann gaf á sínum
tíma fúslega leyfi til að fresta út-
gáfunni enda var hann ekki sann-
færður um að píanó hentaði til að
flytja tilbrigðin.)
  
Bandaríski píanóleikarinn Rosa-lyn Tureck er gjarnan talin
með bestu Bach-flytjendum og út-
gáfa hennar af tilbrigðunum er
vissulega frábær, en fullfáguð fyrir
minn smekk. Meira gaman hef ég
af kanadíska píanóleikaranum
Glenn Gould sem tók upp einkar
skemmtilega útgáfu af Goldberg-
tilbrigðunum 1955 – á köflum snar-
geggjaða finnst manni, en síðan
koma kaflar af innblásinni snilld.
Það kemur ekki á óvart að þessi
útgáfa Goulds hafi vakið umtal og
deilur, en hitt vita færri að þegar
fyrstu Voyager-geimflauginni var
skotið á loft með ýmsar upplýs-
ingar um mannkyn innan borðs,
teikningar og skýringarmyndir,
var plata með Goldberg-tilbrigð-
unum í flutningi Goulds frá 1955
látin fylgja og leiðbeiningar um
hvernig ætti að spila hana.
  
Til viðbótar við Landowska, Tu-reck og Gould á ég til þrjár
upptökur til af Goldberg-tilbrigð-
unum; Pierre Hantaï sem Opus 111
gaf út og svo hins vegar enn betri
útgáfu sem er tilefni þessara hug-
leiðinga, nefnilega upptöku Angelu
Hewitt á verkinu frá því í ágúst
1998.
  
Hewitt var bókuð í upptökur íLundúnum 17.–19. ágúst
1998. Hún tók verkið upp á þeim
tíma og fagnaði síðan að verkinu
væri lokið kvöldið 19. ágúst. Eftir
að hún hafði matast með vinum
sínum barst talið að Goldberg-
tilbrigðunum og hvaða tökum hún
hefði tekið verkið. Til að skýra mál
sitt bauð hún viðstöddum á imp-
romptu tónleika uppi í hljóðveri og
hélt þangað með hersinguna.
Tæknimaður sem staddur var á
staðnum hafði rænu á að kveikja á
upptökutæki og þegar Hyperion-
stjórar heyrðu upptökuna vissu
þeir að þar var komin besta útgáf-
an og sú sem var á endanum gefin
út.
  
Sem ég sat um daginn og hlust-aði á Rosalyn Tureck spila
Goldberg-tilbrigði Bachs langaði
mig skyndilega til að heyra flutn-
ing Hewitt á því sama verki, en
þann disk átti ég niðri í tónlistar-
herbergi, eða svo hélt ég í það
minnsta. Eftir nokkra leit var disk-
inn aftur á móti hvergi að finna –
einhver líkastil fengið hann að láni
fyrir löngu og gleymt að skila. Nú
eða ég gefið hann í tímabundnu
æðiskasti.
Það er sama hvað margar plötur
eru til í safninu – þegar mann
langar til að heyra eitthvað ákveð-
ið kemur ekkert í staðinn. Mér
sýndist að það yrði ekki mikið mál
að bæta úr því að Hewitt vantaði í
safnið, ég myndi bara bregða mér í
bæinn og kaupa annað eintak – það
getur komið sér vel að eiga tvö eða
fleiri eintök af frábærri tónlist.
  
Hewitt-leiðangurinn hófst íSkífunni í Kringlunni, sem
var einu sinni helsta plötubúð
landsins. Gott ef salan í þeirri búð
var ekki jafnmikil og í öllum plötu-
búðum öðrum í Reykjavík sam-
anlagt fyrir nokkrum árum. Það er
þó af sem áður var – hending ef
maður sér nokkurn mann þar inni
og smám saman er búðin að breyt-
ast í hálfgerða skranbúð hvað
varðar tónlist, hvað þá sígilda tón-
list. Lítið sem ekkert úrval af
klassík, aðallega ódýrir diskar,
Naxos og annað merki sem ég veit
ekki deili á. Verðið segir reyndar
ekkert til um gæðin, til að mynda
eru Naxos diskar margir frábærir,
en engan disk fann ég með Angelu
Hewitt.
  
Fyrir nokkrum árum var mjögmetnaðarfull deild með klass-
ískri tónlist í Skífunni á Laugavegi
en hún er löngu horfin og eins
flestir þeir rekkar sem geymdu
slíka tónlist eins og ég sá við kom-
una þangað. Það þótti mér reyndar
merkilegt hve úrvalið er orðið lítið
á slíkri tónlist, tíu til fimmtán
diskar af Bach var allt og sumt af
verkum hans, mestmegnis kant-
ötur og engin Angela Hewitt.
Nú er málum svo háttað að Skíf-
an ber ægishjálm yfir alla aðrar
plötusjoppur hér á landi; mér skilst
að fyrirtækið sé með ríflega 70% af
plötusölu á sinni hendi. Það er því
stóralvarlegt mál að mínu viti þeg-
ar aðili sem komist hefur í slíka yf-
irburðastöðu, með blessun sam-
keppniseftirlitsins, nota bene, skuli
taka slíkt skref að hætta nánast að
selja sígilda tónlist.
  
Af leitinni að Hewitt er það ann-ars að segja að hún er víst á
leiðinni í 12 Tóna sögðu menn þar
er ég leitaði þangað, pöntun vænt-
anleg. Það má svo geta þess að í 12
Tónum var engin þurrð á klassík,
til að mynda eitthvað á annað
hundrað titla með J.S. Bach.
  
Við þetta er svo því að bæta aðAngela Hewitt er væntanleg
hingað til lands á kanadíska menn-
ingarhátíð í Kópavogi og heldur
tvenna tónleika, mánudaginn 16.
og þriðjudaginn 17. október, hvora
með sinni efnisskránni, en hún
hyggist leika verk eftir Bach,
Beethoven, Rameau og Chabrier.
Beðið eftir Goldberg
» Angela Hewitt ereinn af fremstu pí-
anóleikurum okkar
tíma, gríðarlega næm
og býr yfir mikilli tækni.
Mikil tækni Kanadíski píanóleikarinn Angela Hewitt.
AF LISTUM
Eftir Árna Matthíasson
arnim.blog.is
Eftir Arnar Eggert Thoroddsen
arnart@mbl.is
EVANESCENCE er hiklaust það gotarokks-
band (gothic rock) sem hefur náð mestri hylli
almennings síðan stefnan sú skreið undan
pönksprengingunni í upphafi níunda áratug-
arins. Sé miðað við hina vinsælu mælistiku,
plötusölu, tekur Evanescence samkeppnisaðila
sína reyndar í nefið því að fyrsta plata hennar,
Fallen, hefur selst í fjórtán milljónum eintaka
síðan hún kom út árið 2003. Ekki slæmt fyrir
hljómsveit sem kemur frá Little Rock, Ark-
ansas, sem er best þekktur fyrir að vera
heimabær Bill „ég dró reykinn ekki ofan í mig“
Clintons.
Segja má að Evanescence hafi gert hið svo-
kallaða „sópranrokk“, sem er nokk furðuleg
undirstefna gotarokksins, að einhverju sem
háir sem lágir fóru að humma með um alla jörð
er lögin „My Immortal“ og „Bring Me To Life“
slógu í gegn. Sópranrokkið einkennist af
dramatísku þungarokki sem oft er skreytt með
strengjum og kórum til að magna upp drauga-
lega og gotneska stemningu. Lykillinn er þó
falinn í því að hafa söngkonu í forvígi, lokkandi
en myrka fegurðardís sem er venjulega íklædd
íburðarmiklum, viktoríönskum kjól. Af öðrum
slíkum sveitum má nefna Nightwish, Lacuna
Coil, After Forever og Within Temptation og
skipta þær reyndar tugum.
Vinsældir þessarar fyrstu plötu Evanes-
cence voru gríðarlegar og dvaldi platan á topp
tíu lista Billboard í hartnær ár. Ekki spilltu til-
þrifamikil og dramatísk myndböndin fyrir sem
var spunnið linnulaust á MTV, marga mánuði
eftir útkomu plötunnar. Sveitin túraði þá
stanslaust í eitt og hálft ár til að fylgja plötunni
eftir.
En nú er loks komið að skuldaskilum. Getur
Evanescence fylgt þessu brjálæði eftir? Það
kemur í ljós næstu vikurnar, en mánudaginn 2.
október kom loks út önnur breiðskífa sveit-
arinnar, The Open Door. Af umslaginu að
dæma þarf ekki að óttast að sveitin hafi fundið
sig knúna til að skipta um gír, eins og svo al-
gengt er þegar pressa vegna plötu nr. 2 liggur
á fólki. Það er sem fyrr Amy Lee sem sér um
söng og píanóslátt en hún hafði numið klass-
ískan píanóleik í níu ár en hafði meðfram því
hlustað grannt á dauðarokk, enda nálgun
formanna svipuð.
Þetta varð til þess að Evanescence var
hrundið af stað árið 1998.
Sveitin hefur gengið í gegnum allnokkrar
mannabreytingar en með henni eru nú þeir
Terry Balsamo (gítar), John LeCompt (gítar),
Rocky Gray (trommur) og Tim McCord
(bassi). Það hefur þá gengið á ýmsu á þessum
þremur árum frá því að Fallen kom út. Bal-
samo fékk hjartaslag fyrir réttu ári og Lee
sjálf gekk í gegnum erfið sambúðarslit. En það
sem drepur mann ekki, herðir mann, eitthvað
sem ku lita plötuna nýju sem var tekin upp í
mars í The Record Plant í Los Angeles.
Eins og segir, þramma Evanescence áfram
hina myrku braut en platan endar þó á „ham-
ingjusömu“ lagi, „Good Enough“, sem gefur
skemmtilega til kynna að þó maður sé með lík-
málningu og í svörtu frá toppi til táar þarf
maður ekki að vera gerilsneyddur kímnigáfu
og það sé jafnvel stutt í grallaraspóann, ef því
ber að skipta.
Fyrsta smáskífa plötunnar, „Call Me When
You’re Sober“ kom út í byrjun ágúst. Næsta
smáskífa, „Lithium“, sem er eins og sú fyrsta
um fyrrum unnusta Lee, kemur út í lok októ-
ber, í kringum Hrekkjavökuna. Nema hvað!
Tónlist | Evanescence gefur út aðra plötu sína, The Open Door
Gotarokkið sem allir þekkja
Sópranrokk Vinsældir fyrstu breiðskífu gotarokkhljómsveitarinnar Evanescence voru gríð-
arlegar og dvaldi platan á topp tíu lista Billboard í hartnær ár.
HÁLFVIRÐI!