Morgunblaðið - 01.11.2006, Blaðsíða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 1. NÓVEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Staðfesta er jafnan dyggð, ekki sístí stjórnmálum. Staðfesta sú semMorgunblaðið sýnir í ritstjórn-argreinum sínum gegn hval-
veiðum er hins vegar fyrir löngu orðin allt
annað. Þrákelkni er miklu nákvæmara orð
til þess að lýsa afstöðu blaðsins. Um hval-
veiðar eru í sjálfu sér skiptar skoðanir
jafnt innanlands sem utan og ekki óeðli-
legt að þau mismunandi sjónarmið komi
fram í almennri umræðu. Morgunblaðið
hefur hins vegar fest sig rækilega í síend-
urteknum klisjum sem aldrei breytast
þótt veruleikinn sé allur annar.
Þegar Morgunblaðið skrifar gegn hval-
veiðum spólar það í sama farinu og það
festi sig í fyrir 20 árum þegar blaðið var
andstætt hvalveiðum. Þetta er sami söng-
urinn og hljómaði fyrir þremur árum þeg-
ar hvalveiðar í vísindaskyni hófust. Þá
hafði blaðið uppi sömu heimsenda-
spádómana og nú. Ekkert er gáð að því
hvort illspárnar hafi ræst. Svo mikið ligg-
ur við og liggur á að halda áfram sama
söngnum.
Leiðarstef Morgunblaðsins í öllum þess
skrifum birtist í Reykjavíkurbréfi blaðsins
árið 2003. Það sem síðar hefur birst sem
stefna blaðsins getur allt saman að líta
þar. Vandi blaðsins er bara sá að nú höfum
við haft tækifæri til þess að skoða hvort
allar hrakspárnar hafi gengið eftir. Og nú
vitum við að svo er ekki. Sem betur fer.
Morgunblaðið fagnar því örugglega. Þess
vegna er það enn ótrúlegra að blaðið skuli
samt fara fram með sömu rökin, vegna
sams konar máls og mark afstöðu sína að
því er virðist alveg án tillits til veruleikans.
Getum við ekki að minnsta kosti verið
sammála um að læra af sögunni?
Hver eru rökin?
Blaðið spyr um rökin fyrir hvalveiðum.
Þau eru í sjálfu sér afskaplega einföld. Við
erum þjóð sem byggir afkomu sína á auð-
lindanýtingu sinni. Í sjálfu sér eigum við
ekki mikið val. Auðlindanýtingin verður
að vera ábyrg – sjálfbær – til þess að
tryggja að kynslóðir framtíðarinnar njóti
afrakstursins líkt og við og helst í enn rík-
ari mæli. Aðrar þjóðir geta ef til vill út frá
þrengstu efnahagslegu hagsmunum sín-
um leyft sér annað við auðlindanýtingu
sína. Við getum það ekki á hinn bóginn.
Aðstæðurnar setja okkur strangan
ramma um nýtingu auðlinda hafsins. Þess
vegna hefur okkur vegnað vel og hvað sem
öllu öðru líður deila menn varla um að
sjálfbær auðlindanýting okkar og framtak
einstaklinga í sjávarútvegi hefur átt mest-
an þátt í lífskjaraævintýrinu sem saga Ís-
lands var á 20. öldinni.
Dapurleg afstaða
Réttur okkar sem sjálfstæðrar þjóðar
til þess að nýta auðlindir hafsins þarf vita-
skuld að vera ótvíræður. Og þannig hefur
það verið undanfarin 30 ár. Nú skrifar
ar við auðlindan
ekki síst lítillar þ
Stærðarmat h
stofna viðurke
Alþjóðahvalve
Þá er komið a
Stöðu hvalastofn
liggur að stofnst
ingar okkar á hr
langreyði sýna a
arnir þola vel um
veiði. Úr 44 þúsu
hrefnustofni mæ
rannsóknastofn
veiði á 400 hrefn
stofni 26 þúsund
200 dýrum, eftir
hagað.
Stærðarmat á
hefur farið fyrir
hafrannsóknarr
ið staðfest. Þett
geta menn leyft
rök skipti ekki m
lindanýtingu? M
viskusamlega og
framhjá þessum
ins. Og í samræm
það hlutskipti að
heimsókn yfirm
hvalveiðiráðsins
hér á landi og flu
haldin var sl. lau
Fréttablaðið átt
sunnudag kemu
hvalveiðar skað
land. Þá bendir
erlendis um bág
slakri stöðu hen
hér. Þetta er gru
höfum lagt áher
Þegar þessar
annars vegar af
til auðlindanýtin
hins vegar vísin
anna þarf vitask
heimila EKKI v
Hvenær eigum
tilteknar atvin
Morgunblaðið
stæður til annar
landsins skaðast
slæm áhrif á aðr
ingar eru svo mi
eigum að beygja
völd í öðrum rík
og fáein fjöldasa
á okkur fjöldapó
Þetta er afska
umræða af því a
eru óljós og illsk
sem vaknar hins
kvæmilega og er
að banna starfse
greinar? Fyrir b
blað eins og Mor
ing sem skylt er
annað borð vaki
Morgunblaðið eins og þessi réttur skuli
undirorpinn ákvörðunum á öðrum vett-
vangi. Ekki meðal alþjóðlegra stofnana,
heldur á öðrum og óskilgreindari lendum.
Um slíka afstöðu þarf að hafa mörg orð,
en til þess er ekki tóm hér og nú. Aðeins
sagt; þessi afstaða er dapurleg gagnvart
lítilli sjálfstæðri þjóð og myndi aldrei
koma til álita hjá stærri þjóðum.
Hvalveiðum í heiminum var á síðustu
öld, stjórnað á vettvangi Alþjóðahval-
veiðiráðsins. Þegar veiðibann var sam-
þykkt á vettvangi þess mótmæltum við því
ekki illu heilli og sköpuðum okkur þar með
lakari þjóðréttarlega stöðu en til dæmis
Norðmenn sem fóru öðruvísi að. Með úr-
sögn okkar úr ráðinu á sínum tíma mót-
mæltum við því að það gegndi ekki lyk-
ilhlutverki sínu; stjórnun hvalveiða. Þegar
við gengum síðan í Alþjóðahvalveiðiráðið
að nýju árið 2002 var það með tvenns kon-
ar fyrirvörum, sem mjög mikilvægt er að
halda til haga.
Hvalveiðar fara
vaxandi í heiminum
Í fyrsta lagi sögðum við: Hvalveiðar í
atvinnuskyni verða ekki hafnar fyrr en
eftir árið 2005 og þá og því aðeins að eng-
inn framgangur sé fyrir hendi í endur-
skoðun á stjórnkerfi veiðanna. Í fyrra var
ljóst að ekkert marktækt var að gerast við
þá endurskoðun. Í lok ársfundar ráðsins
lýstum við því yfir að svo væri. Við hvött-
um Bandaríkjamenn til þess að beita sér
til þess að hreyfa við endurskoðun stjórn-
kerfisins, ekkert gerðist þó á ársfundi
ráðsins nú í sumar. Það var því alveg ljóst
að endurskoðunin var fullreynd við þessar
aðstæður.
Það segir þó lærdómsríka sögu að hinar
ábyrgari þjóðir innan Alþjóðahval-
veiðiráðsins, svo sem Bandaríkjamenn,
tala um nauðsyn slíkrar endurskoðunar.
Þeir sjá auðvitað hvert stefnir að öðrum
kosti. Hvalveiðar í heiminum aukast nú ár
frá ári. Japanir veiða t.d. á annað þúsund
hvali, Norðmenn úthluta nær þúsund dýra
hrefnukvóta. Sjálfir veiða Bandaríkja-
menn hvali, meðal annars með stuðningi
okkar, enda er um sjálfbærar veiðar að
ræða líkt og hjá okkur sjálfum. Alþjóða-
hvalveiðiráðið stendur álengdar og fær
ekkert aðhafst.
Réttur okkar er ótvíræður
Þjóðréttarleg staða okkar til þess að
hefja veiðarnar verður ekki véfengd. Rétt-
ur okkar sem sjálfstæðrar þjóðar innan
Alþjóðahvalveiðiráðsins, til hvalveiða er
þess vegna alveg skýr. Fyrirvararnir sem
við settum við inngöngu í Alþjóðahval-
veiðiráðið eru orðnir virkir og okkur ekk-
ert að vanbúnaði af þeim ástæðum. Þetta
er nauðsynlegt að árétta því það hefur
mjög borið á því í umræðu undanfarinna
daga að menn hafi gert þetta grundvall-
aratriði að einhverju aukaatriði. Það geta
menn ekki leyft sér. Þetta hljóta að vera
meginatriði út frá sjónarhóli hverrar þjóð-
Hvenær á að banna atv
Eftir Einar K. Guðfinnsson
SVÖRT SPÁ
Áhrif loftslagsbreytinga á hag-kerfi heimsins eru umfjöll-unarefni skýrslu sem hópur
undir stjórn Sir Nicholas Sterns
hagfræðings skilaði bresku stjórn-
inni á föstudag. Niðurstöður hennar
hafa vakið heimsathygli. Þar er
spáð miklum hörmungum af völdum
þurrka, flóða, hungursneyðar, sjúk-
dóma og útrýmingar dýrategunda.
Þessar breytingar geti orðið til þess
að heimsframleiðsla minnki um
fimm til 20% til frambúðar.
Stern segir í grein, sem birtist í
Morgunblaðinu í gær, að þegar
þurfi að grípa til aðgerða til að
draga úr magni gróðurhúsaloftteg-
unda í lofthjúpi jarðar og stöðug-
leika verði ekki náð fyrr en tekist
hafi að minnka losunina um 80% af
því sem hún er nú. Síðar í greininni
segir hann: „Verði ekki brugðist við
loftslagsbreytingum er hætta á því
að meðalhitastig á jörðinni hækki
um fimm gráður sem er sambæri-
legur munur á hitanum nú og á síð-
ustu ísöld. Þetta myndi skapa að-
stæður sem mannkyn hefur aldrei
áður þurft að takast á við. Því hærri
sem meðalhitinn er því meiri er
hættan á umhverfisbreytingum og
eyðileggingu sem ekki verður snúið
við. Slíkar breytingar myndu gjör-
breyta sjálfri jarðfræði hnattkúl-
unnar og um leið öllu lífi okkar hér
á jörð − hvar við búum og hvernig.“
Stern bendir á að verði þegar
brugðist við sé hægt að draga stór-
lega úr áhættunni með hóflegum
kostnaði en verði beðið í 10 eða 20
ár verði kostnaðurinn meiri og
áhættan sömuleiðis.
Umræða um loftslagsbreytingar
er ekki ný af nálinni. Enn er deilt
um ýmislegt hvað þær snertir en
ekki grundvallaratriðin. Engu að
síður hafa þjóðir heims ekki virst
tilbúnar að horfast í augu við vand-
ann. Hann hverfur hins vegar ekki
við það að stinga höfðinu í sandinn
og ráðamenn og leiðtogar þjóða
heims verða að gera sér grein fyrir
því að mengun og útblástur þekkir
engin landamæri. Enginn getur
skorast undan. Því þarf að efla
rannsóknir sem miða að því að
finna leiðir til að framleiða hreina
orku. Eins undarlegt og það er
virðast framlög til rannsókna á um-
hverfisvænni tækni til að framleiða
orku og nýta hins vegar hafa
minnkað. Í Bandaríkjunum er
helmingi minna fé varið til slíkra
rannsókna en fyrir 25 árum. Þetta
mun samkvæmt upplýsingum frá
Alþjóðaorkumálastofnuninni (IAE)
eiga við víðar í löndum sem telja má
efnahagsveldi og er Japan eina
dæmið um ríki sem hefur aukið
framlög til slíkra rannsókna.
Eins og bent er á í skýrslu Sterns
leynast einnig efnahagslegir mögu-
leikar í að bregðast við þeirri hættu
sem stafar af loftslagsbreytingum.
Skýrslan er ekki nema ein við-
vörunin af mörgum. Vitaskuld er
ekki hægt að fullyrða að allar
spárnar sem þar koma fram muni
rætast en er einhver ástæða til að
taka áhættuna? Eru vísbendingarn-
ar ekki orðnar nógu sterkar til þess
að loks verði tekið af skarið og al-
vörukraftur settur í glímuna við
vandann?
UMFERÐARÖNGÞVEITIÐ
Umferðaröngþveitið á höfuðborg-arsvæðinu er að verða óbæri-
legt fyrir íbúa þessa svæðis. Snemma
á morgnana og síðdegis er umferðin
svo gríðarleg að fólk kemst lítið
áfram. Þessi staða mála er ákaflega
þreytandi fyrir þá, sem á annað borð
eru á ferðinni á þessum tímum.
Það liggur í augum uppi að sam-
göngukerfi höfuðborgarsvæðisins er
ekki hannað fyrir þessa miklu umferð
og sjálfsagt hefur fjölgun bíla orðið
langt umfram það, sem reiknað var
með. Öngþveitið er eftir sem áður
staðreynd.
Spurning er hvernig hægt er að
takast á við þennan vanda. Augljós
leið er að leggja eins konar hringveg
ofan byggða þannig að hægt sé að
komast á milli sveitarfélaga eða borg-
arhluta án þess að aka eftir þeim fjöl-
förnu brautum, sem nú mynda aðal-
samgönguæðar á þessu svæði.
Sjálfsagt mundi slík hraðbraut ofan
byggðar kosta mikla fjármuni en er
hægt að komast hjá þeirri fjárfest-
ingu?
Önnur leið er sú, að taka upp gjald-
töku á vissum svæðum í borginni til
þess að draga úr umferð á þeim.
Þriðja leiðin gæti verið sú, að vinna
með markvissum hætti gegn fjölgun
bíla og aukinni notkun strætisvagna.
En er það raunhæf leið á Íslandi, þar
sem veður er oft vont yfir vetrartím-
ann? Tæplega.
Hins vegar er athyglisvert hvað
litlar umræður eru um þetta mál í
ljósi þess að stór hópur íbúa þessa
svæðis er í stöðugum vandræðum dag
hvern til þess ýmist að komast í vinnu
eða komast heim til sín eða til þess að
gegna daglegum erindum.
Nú eru komnar af stað töluverðar
umræður um þjóðvegakerfið og
vandamál þess, sérstaklega vegna
mikillar umferðar flutningabíla.
Það er tímabært að sambærilegar
umræður hefjist um umferðarmálin
innan höfuðborgarsvæðisins þar sem
flutningabílar koma raunar einnig við
sögu.
Forráðamenn sveitarfélaganna
þurfa að ráða ráðum sínum vegna
þessa mikla vandamáls. Það er ekki
hægt að fljóta sofandi að feigðarósi í
þessum efnum.
Að fjórum árum liðnum, þegar á ný
verður gengið til sveitarstjórnar-
kosninga, mun þessi vandi hafa
margfaldast frá því sem nú er verði
ekkert að gert á þessu kjörtímabili.
Sundabraut leysir ekki allan vanda.
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson borg-
arstjóri þarf að taka forystu í þessu
máli og leita liðsinnis kraftmikilla
bæjarstjóra í nágrannasveitarfélög-
um Reykjavíkur.
Þeir þurfa að kynna fyrir íbúum
höfuðborgarsvæðisins snemma á
þessu kjörtímabili tillögur til þess að
greiða úr umferðaröngþveitinu.
Þetta er mesti vandi íbúa höfuð-
borgarsvæðisins.
Umræðan um hleranir á Íslandiá kaldastríðstímanum er fróð-leg og áhugaverð fyrirmargra hluta sakir. Þannig er
komið í ljós að símar starfandi stjórn-
málamanna voru hleraðir m.a. í tengslum
við Þorskastríðin og símar forystumanna
í verkalýðshreyfingunni voru hleraðir í
tengslum við vinnudeilur! Það er ekki að
undra að þeir sem skipuðu sér í flokk
með þeim sem sátu handan hler-
unartækjanna gerist nú sakbitnir og rói
sumir lífróður til að finna sögulega rétt-
lætingu fyrir þessum mannréttinda-
brotum.
Morgunblaðið gengur hér harðast
fram. Reykjavíkurbréf blaðsins, sunnu-
daginn 29. október, er undirlagt kald-
astríðstali undir flennistórri mynd sem
tekin var á Austurvelli 30. mars 1949
þegar til átaka kom við Alþingishúsið er
aðildin að Nató var samþykkt þar innan-
dyra.
Í þessum skrifum er miklu púðri eytt í
að rifja upp gamlar staðhæfingar um að
fundist hafi í skjölum í Moskvu vísbend-
ingar um að háttsettir ráðamenn þar-
lendir hafi látið í ljósi vilja til að fá þá ís-
lenska stjórnmálamenn sem fremstir
Flestir féllu un
unblaðsins á „lý
minnisstætt hv
á svipinn þar se
sína á lofti og g
hafa verið gistiv
Morgunblaði
af stjórnkerfi
Það er þó ekk
urbréfs Morgu
áhugaverðastu
Morgunblaðið k
sem stjórnvald
unblaðsins svífu
kyninu hafa á þ
upp í „lýðræðis
hina sem „geng
Látum réttmæ
liggja á milli hlu
fráleit. Morgun
skilja megi við
unnar með tven
uppgjörsleið. U
ræður á sínum
...sú að ekki var
gjörs við þá sem
Sovétríkjanna h
beittu sér fyrir
ekki farin var M
verandi ritstjór
stóðu í hópi sósíalista til opinberra heim-
sókna til Moskvu. Ekkert er um það
fjallað hvort rannsókn hefði leitt í ljós
svipaðan áhuga á ráðamönnum úr öðrum
flokkum og hvort þeir hafi þegið slík boð.
Kindarlegir gistivinir
Mér er nefnilega minnisstætt einhvern
tímann þegar staðhæfingar um Moskvu-
boð komu fram í Morgunblaðinu, ræki-
lega flenntar yfir síður blaðsins, að ég
var staddur í allstórum hópi stjórnmála-
manna og einstaklinga úr viðskiptalífinu
sem margir voru komnir til ára sinna. Í
hópnum var þá stödd Adda Bára Sigfús-
dóttir, framákona í Alþýðubandalaginu
um langt árabil. Hún sagðist oft hafa
furðað sig á þessum skrifum um meinta
Moskvu-þjónkun. Sjálf hefði hún aldrei
til Moskvu komið. Sig langaði hins vegar
til að gera ofurlitla könnun og biðja við-
stadda sem þegið hefðu boð til Moskvu af
þarlendum stjórnvöldum að rétta upp
hönd. Helmingurinn rétti upp höndina og
virtist mér flokkslínur þar engu skipta.
Uppgjör eða sáttaleið?
» Án þess að sannleik-
urinn sé leiddur í ljós
verða engar sættir.
Eftir Ögmund Jónasson