Morgunblaðið - 17.11.2006, Blaðsíða 32

32 FÖSTUDAGUR 17. NÓVEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
STIGIÐ ÚR SKÚMASKOTI
Fjármál stjórnmálaflokkannahafa lengi verið í dimmuskúmaskoti og löngu tíma-
bært að reglur séu settar þar um og
þau dregin fram í dagsljósið. Það
eykur trúverðugleika flokkanna og
þeirra sem starfa að stjórnmálum og
treystir þannig stoðir lýðræðisins.
Búist er við að þverpólitísk nefnd
sem vinnur að gerð frumvarps um
lagalega umgjörð stjórnmálastarf-
semi á Íslandi ljúki störfum í næstu
viku og að frumvarpið fari til með-
ferðar þingflokka .
Mikilvægt er að loksins takist sam-
staða um ramma í þessum efnum. Og
auðvitað er það meira en sjálfsagt að
stjórnmálaflokkar lúti uppgjörs-
reglum, að bókhald þeirra sé endur-
skoðað af löggiltum endurskoðend-
um, kveðið sé á um upplýsingaskyldu
um lykiltölur og að ríkisendurskoð-
andi verði yfirskoðunarmaður bók-
halds stjórnmálaflokkanna.
Það er athyglisvert að samkvæmt
tillögunum mega fjárframlög frá lög-
aðilum til stjórnmálaflokka og ein-
staklinga í prófkjörum að hámarki
vera 300 þúsund krónur og sama máli
gegnir um framlög frá einstakling-
um. Framlög lögaðila verða birting-
arskyld en ekki frá einstaklingum.
Lagt er til að sömu reglur gildi um
framlög lögaðila og einstaklinga til
frambjóðenda til forsetaembættisins.
Ef tillögurnar verða að lögum, og
þær hafa raunar fengið jákvæðar
undirtektir hjá formönnum stjórn-
málaflokkanna, er stigið skref í rétta
átt. Með þaki á framlög í prófkjörs-
baráttu er dregið úr líkum á því að
einstaklingar sem sækjast eftir
ábyrgð í stjórnmálum séu nánast á
framfæri fjársterkra einstaklinga og
fyrirtækja, jafnvel í vasanum á þeim,
eins og stundum er komist að orði.
Til þess að mæta þessu er gert ráð
fyrir því, að norrænni fyrirmynd, að
sveitarfélög veiti styrki til stjórn-
málastarfsemi og bent á að nauðsyn-
legt verði fyrir hið opinbera að auka
fjárframlög sín til stjórnmálaflokka
til þess að þeir geti haldið uppi svip-
aðri starfsemi og þeir gera í dag.
Þá setur nefndin fram tillögur að
reglum sem eru mismunandi eftir
stærð kjördæma og fjölda á kjörskrá
og fela það í sér að í stærstu og fjöl-
mennustu kjördæmunum megi próf-
kjörsbarátta hvers einstaklings að
hámarki kosta 10 milljónir króna.
Ástæða er til að setja spurningar-
merki við þá fjárhæð, verði þetta nið-
urstaða nefndarinnar. Kostnaður við
dýrustu prófkjörsframboð í haust var
álitinn um tíu milljónir, þar sem
gengið var lengra en áður, t.d. hvað
varðar auglýsingar og úthringingar.
Ekki er á margra færi að afla slíkra
fjármuna fyrir prófkjörsbaráttu og
margir munu staldra við áður en þeir
hætta sér í slíka kostnaðargildru.
Þess vegna er ekki verið að jafna leik-
inn með svo háu þaki heldur viðhalda
ójöfnuði milli fólks sem vill láta að sér
kveða í stjórnmálum. Eru flokkarnir
að kinoka sér við að stíga skrefið til
fulls úr skúmaskotinu?
BYGGÐASTEFNA Á
MARKAÐSFORSENDUM
Þingmenn úr öllum flokkum hvöttutil þess í umræðum á Alþingi í
fyrradag að flugbraut Akureyrar-
flugvallar yrði lengd og aðflugsskil-
yrði á vellinum bætt. Þessar umræð-
ur fóru fram í framhaldi af fréttum
um að flugfélagið Iceland Express
hygðist hætta millilandaflugi að vetr-
arlagi til og frá Akureyri vegna þess
að aðstöðunni á flugvellinum væri
ábótavant.
Það liggur fyrir að millilandaflug
Iceland Express hefur mætt miklum
velvilja norðanlands og austan, enda
þótt það hafi stundum verið stopult
vegna hinna erfiðu skilyrða. Auðvitað
kunna Norðlendingar og Austfirðing-
ar vel að meta að þurfa ekki að aka
eða fljúga til Keflavíkur til að komast
í millilandaflug.
Í umræðunum á Alþingi var málið
fyrst og fremst sett í samhengi við
byggðastefnu; að jafna yrði aðstæður
fólks úti á landi við það, sem gerist á
höfuðborgarsvæðinu. Það er ekki rétt
að horfa á málið fyrst og fremst í því
samhengi. Það verður aldrei hægt að
jafna aðstöðu fólks að fullu í þessu
efni og fráleitt að setja fram enn eitt
mislukkað og óraunhæft byggða-
stefnumarkmið um að alþjóðaflug-
völlur eigi að vera í hverjum lands-
fjórðungi.
Þetta mál snýst fyrst og fremst um
það, hvort markaður er fyrir milli-
landaflug til og frá Akureyri. Eftir-
spurnin frá fólki, sem býr í ökufæri
við flugvöllinn, er augljóslega tals-
verð. Enn meira máli skiptir þó
sennilega hvort hægt er að selja flug-
ferðir til Akureyrar í viðskiptalönd-
um okkar; hvort erlendir ferðamenn
eru tilbúnir að hafa höfuðstað Norð-
urlands sem miðstöð og upphafs-
punkt er þeir sækja Ísland heim. Það
er augljóslega grundvöllur fyrir slíku
á sumrin, en getur verið þyngra undir
fæti á veturna að fylla flugvélar af út-
lendum ferðamönnum.
Þó er þetta líkast til fyrst og fremst
spurning um frumkvæði og hug-
myndaríka markaðssetningu ferða-
þjónustu. Fyrst Finnar geta laðað
tugi þúsunda ferðamanna til Lapp-
lands í svartasta skammdeginu út á
snjó og klaka, norðurljós og jóla-
sveininn, ættu Íslendingar að geta
slíkt hið sama.
Ef hægt er að sýna fram á að mark-
aður sé fyrir millilandaflug til og frá
Akureyri, að það geti staðið undir sér
og orðið ferðaþjónustu norðanlands
og austan lyftistöng allt árið, er auð-
vitað ekki spurning að svo lengi sem
ríkisvaldið fer með rekstur og upp-
byggingu flugvalla, á það að ráðast í
nauðsynlegar fjárfestingar til að
greiða fyrir þeim viðskiptum. Talið er
að kostnaðurinn við þær fjárfesting-
ar sé um 500 milljónir króna. Ef það
leiðir jafnframt af sér að aðstöðu-
munur fólks á suðvesturhorninu og á
norðaustanverðu landinu verður
jafnaður, er það gott. Mætti jafnvel
kalla það árangursríka byggða-
stefnu.
Eftir Flóka Guðmundsson
og Bergþóru Jónsdóttur
Njörður P. Njarðvík veitti ígær viðtöku Verðlaun-um Jónasar Hallgríms-sonar 2006. Tók hann
við verðlaununum úr höndum Þor-
gerðar Katrínar Gunnarsdóttur
menntamálaráðherra við hátíðlega
athöfn í sal Hjallaskóla í Kópavogi.
Verðlaun Jónasar Hallgrímsson-
ar eru veitt á degi íslenskrar tungu
ár hvert, 16. nóvember, sem jafn-
framt er fæðingardagur Jónasar.
Verðlaunin hlýtur einstaklingur
sem þykir hafa með sérstökum
hætti unnið íslenskri tungu gagn í
ræðu eða riti, með skáldskap, fræði-
störfum eða kennslu, og stuðlað að
eflingu hennar, framgangi eða miðl-
un til nýrrar kynslóðar. Er Njörður
ellefti handhafi verðlaunanna frá
upphafi en þau voru fyrst veitt
skáldinu og grunnskólakennaran-
um Vilborgu Dagbjartsdóttur árið
1996.
Hefur áhyggjur af amerísku
eftirhermufarsóttinni
„Viðbrögð mín eru fyrst og
fremst undrun,“ segir verðlauna-
hafinn einlægur um hinn nýfengna
heiður. „Ég átti ekkert von á
þessu,“ heldur hann áfram en bætir
við að auðvitað líti hann á verðlaun-
in sem mikinn heiður. „Ég er stolt-
ur af því að vera metinn þess virði
að fá þesi verðlaun því þau eru nú
kennd við mann sem okkur þykir
vænt um … ennþá að minnsta
kosti.“
Spurður hvort þessi síðustu orð
megi skilja sem svo að hann beri
kvíðboga fyrir framtíð íslenskrar
tungu og bókmenntaarfs þjóðarinn-
ar svarar hann bæði játandi og neit-
andi.
„Það er ýmislegt sem stendur vel
og annað sem stendur illa. Ég hef
ekki mestar áhyggjur af þágufalls-
sýki eða erlendum slettum. Slettur
sem slíkar eru tískufyrirbæri sem
koma og fara. Hins vegar hef ég
áhyggjur af því sem ég kalla stund-
um amerísku eftirhermufarsóttina,
þegar menn eru að nota amerísk
orð í stað góðra og fullgildra orða
sem fyrir eru og þá þegar mönnum
finnst fínna að seilast til erlendra
orða þegar til eru góð og gild orð.
Ég hef líka áhyggjur af því
hversu margt fjölmiðlafólk sýnir af
sér skeytingarleysi og af skeyting-
arleysi fólks almennt. Og ég hef líka
miklar áhyggjur af minnkandi orða-
forða,“ áréttar Njörður sem kennir
m.a. minnkandi lestri og skorti á
tengslum milli kynslóða um þessa
óheillaþróun.
Er íslenskt mál hugleikið
Njörður P. Njarðvík á að baki
langan og farsælan feril sem kenn-
ari í íslenskum bókmenntum og rit-
höfundur. Hann hefur auk þess
skrifað kennslubækur um bók-
menntir og beitt sér fyrir eflingu
bókmennta innan skólanna með
ýmsum hætti. Þá er Njörður mikils-
virtur þýðandi og hefur á þeim vett-
vangi einbeitt sér hvað helst að
kynningu sænskra og finns
mennta. Í gegnum tíðin
hann einnig verið áberan
ræðum um menningarmál.
Njörður hefur gegnt ma
um trúnaðarstörfum. Hann
formaður framkvæmd
Listahátíðar 1978–82 og f
Rithöfundasambands Ísla
árabil. Í dag er hann heið
sambandsins.
Í rökstuðningi ráðgjafa
dags íslenskrar tungu til
málaráðherrra segir m.a.:
um sínum og skrifum hefur
sýnt að íslenskt mál er hon
leikið og að honum er
vöndun þess. Hann hefur t
málstað tungunnar með e
og skýrum hætti og beitt
sérstökum aðgerðum hen
ingar og til að halda á loft m
Jónasar Hallgrímssonar. H
t.a.m. í fylkingarbrjósti þe
stofnuðu til dags íslenskr
fyrir rúmum áratug, með
angri og vinsældum sem v
um.“
Hefur talað fyrir
málstað tungunn
Njörður P. Njarðvík hlýtur Verðlaun Jónasar Hallgrím
Morgunblað
Jónasarverðlaun Njörður P. Njarðvík veitir verðlaununum viðt
hátíðlega athöfn í Hjallaskóla á degi íslenskrar tungu.
„ÞETTA er mjög kær-
komið fyrir okkur og
staðfesting á því sem
okkur hefur grunað,
að það sem við höfum
verið að gera sé metið
úti í þjóðfélaginu,“
sagði Sigurður H.
Pálsson, formaður
Hugleiks. „Þetta þýðir
vonandi líka að fólk
kunni að meta sérstöð-
una í því sem við ger-
um.“
Í rökstuðningi ráð-
gjafarnefndar um við-
urkenningar dagsins
segir meðal annars:
„Áhugaleikhópurinn Hugleikur
hefur um árabil verið vettvangur
nýsköpunar, spéspegla og skapandi
útúrsnúninga gagnvart íslensku
máli og klassískum bókmenntum.
Hópurinn hefur starfað í 22 ár og
er þar með elsti starfandi áhuga-
leikhópur í Reykjavík.
Athygli vekur að verkin sem
Hugleikur setur á svið eru öll skrif-
uð innan hópsins, þannig er hann
þarft og merkt athvarf áhuga-
manna um leikritaskrif og hvetj-
andi vettvangur hópvinnu þar sem
tungumálið er eitt helsta tjáning-
artækið. Innan Hugleiks hefur og
þróast sérstakur leikstíll þar sem
áhugaleikararnir ýmist ýkja eða
stíga út fyrir áhugamennskuna og
gera hana þannig að rannsókn-
arefni. Uppsetningar
Hugleiks eru yfir eitt
hundrað talsins og
sum verkanna hafa
verið tekin upp af
öðrum leikfélögum.
Þá hafa nokkrir
höfundar fært sig upp
á skaft atvinnu-
mennskunnar eftir að
hafa hlotið þjálfun í
herbúðum Hugleiks.
Hugleikur leitar
gjarnan fanga í
íslenskum þjóð-
sagnaarfi og bók-
menntum, en fylgist
einnig með þjóð-
málum í samtíma.
Elja þessa áhugaleikhóps og
samfella í starfi er til fyrirmyndar
og sýn félaganna á íslenska tungu
er bæði skapandi og smitandi.“
Spurður hvort það hafi verið erf-
itt fyrir Hugleik að vinna ævinlega
með orðið frá grunni, allt frá því að
hugmynd fæðist, segir Sigurður
það erfiða spurningu, Hugleikur
hafi ekki reynslu af öðru. Hann seg-
ir svo mikið víst að fyrir vikið kosti
undirbúningur sýninga þeirra jafn-
an meiri vinnu, en að margar hend-
ur vinni létt verk. „Það er að
minnsta kosti ljóst að þetta er
geysilega skemmtilegt og þakklátt
fyrir okkur að sjá verkin verða til
frá a til ö í okkar höndum, allt frá
hugmynd til fullbúinnar sýningar.“
Spéspegill og skapandi
útúrsnúningur
Sigurður H. Pálsson
SIGRÚN Helgadóttir
reiknifræðingur er
formaður orða-
nefndar Skýrslu-
tæknifélags Íslands.
„Þetta er mikill heið-
ur og viðurkenning á
starfi okkar í þrjátíu
ár,“ segir Sigrún, en
nefndin hefur gefið út
fjórar útgáfur Tölvu-
orðasafns. „Verk
okkar felst í því að
finna hvaða fyrirbæri
það eru sem þurfa að
fá íslensk heiti, finna
skilgreiningar á þeim
og mynda okkur svo
skoðun á því hvað þau ætt
heita. En það þarf líka að m
upplýsingarnar, og það er
öðru vísi en að gefa út hve
orðabók.“
Í rökstuðningi ráðgjafa
um viðurkenninguna segir
„Árið 2005 kom út fjórð
Tölvuorðasafns. Það hefur
geyma 7700 íslensk heiti o
8500 ensk heiti á rúmlega
hugtökum sem lúta að upp
ingatækni og tölvunotkun
eru um 30% fleiri hugtök e
ustu útgáfu. Tölvuorðasaf
rakstur af áratuga starfi o
nefndarinnar. [...]
Orðanefndarmenn hafa
fjölbreytilega reynslu af tö
notkun allt frá upphafsáru
Óþægileg
ensk orð í
S